یک پله تا تکمیل پرونده اتحادیه مدغم قرآنی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، فرآیند ادغام اتحادیه‌های مؤسسات قرآنی ـ مردمی که تحت نظارت سازمان تبلیغات اسلامی است و اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور که با نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت‌ می‌کنند، از اواخر سال 89 و اوایل سال 90 قرار بود به تحقق و عملیاتی شدن نزدیک شود که متأسفانه به دلیل طولانی شدن این فرآیند و کش‌دار شدن آن، شاید بگویم از سوی مدیران مؤسسات و تشکل‌های مردمی به رؤیا و یا بهتر بگوییم گره‌ای که طلسم بر آن بسته شده است تبدیل شده بود.
حال آنکه در میان دغدغه‌های مدیران تشکل‌های قرآنی مردم‌نهاد، مهمترین مسئله‌ای که شنیده می‌شد این بود که کاش ادغام اتحادیه‌ها انجام گیرد و این موضوع به سرانجام برسد تا شاید بتوان ظرفیت مؤسسه قرآنی ـ مردمی را در سطح استان‌ها و کشور نشان داد و بتوان با در اختیار گرفتن امور مربوطه و بهره‌مندی از پتانسیل تشکل‌های مردمی و هم‌افزایی بیشتر و بهتر بین دستگاه‌ها در استان‌ها و کشور، مؤسسات مردمی نیز خودنمایی کنند.
اما مهمترین بحث برای تشکیل اتحادیه مدغم از نگاه مؤسسات قرآنی ـ مردمی حل شدن معضل بودجه و رفع مشکلات و بررسی درخواست‌های مجموعه‌های قرآنی ـ دولتی است، بودجه‌ای که از سوی دولت به بخش مردمی اختصاص پیدا می‌کند اما شاید در جایی که باید هزینه نمی‌شود و در اختیار تعداد اندک و یا معدودی از مؤسسات قرار می‌گیرد و حال آنکه این دور از انصاف است.
اگر بخواهیم به موضوع تشکیل اتحادیه مدغم بررسی کنیم اشاره‌ای به گزارش ایکنا در فروردین‌ماه 1395 با موضوع «رفع سردرگمی مؤسسات قرآنی با تشکیل زودتر اتحادیه مدغم» می‌کنیم. طی این گزارش آمده است که اوایل آبان سال ۹۳ حجت‌الاسلام حمید محمدی،‌ دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در نشست خبری که در آن مصوبات جلسه بیست و چهارم شورای توسعه فرهنگ قرآنی اطلاع‌رسانی می‌شد به بحث ادغام دو اتحادیه قرآنی نیز اشاره کرد و از اعلام خبر ادغام این دو اتحادیه به صورت نهایی تا دهه فجر خبر داد. حجت‌الاسلام محمدی در این نشست خبری که با عنوان «ادغام نهایی اتحادیه‌های قرآنی،‌ شاید وقتی دیگر ... » از تشکیل دبیرخانه اتحادیه مدغم و نیز تشکیل هیئت ۹ نفره رسیدگی به صدور مجوز نیز خبر داده بود و این نوید را داده بود که در آستانه دهه فجر همان سال، جامعه قرآنی خبر مسرت‌بخش این ادغام را خواهند شنید.
هرچند از آن سال تاکنون سه سال گذشته است و هنوز ادغام اتحادیه‌های قرآنی در سطح کشور رخ نداده است اما باز جای شکر داشت که با وجود تکرار مکررات این وعده محقق نشده اما ادغام اتحادیه‌های قرآنی در سطح استان‌ها از پنجم مردادماه سال 1396 با استان‌‌های ایلام و کردستان آغاز شد و در نهایت جمعه، 28 مهرماه و با تغییر زمان برپایی مجمع عمومی اتحادیه‌های قرآنی استان‌ها در حدود شش استان به دلیل تداخل با برنامه‌های ایام محرم به ویژه دهه نخست و دوم آن و با تشکیل این مجمع و انتخابات هیئت مدیره و بازرسی اتحادیه مدغم قرآنی استان تهران به پایان می‌رسد.
ایکنا بارها در گزارش‌هایی که در خصوص وعده دیر به تحقق رسیده ادغام اتحادیه‌های قرآنی پرداخته است نگاهی به پیشینه و علت اجرایی طرح اتحادیه مدغم انداخته است که با تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های تخصصی آن، از ابتدا موضوع تداخل صدور مجوز مؤسسات قرآنی ـ مردمی مطرح بود تا اینکه در ابتدای زمستان ۱۳۸۹ موضوع موازی‌کاری در صدور مجوز در کارگروه نهادها و مؤسسات کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی، ترویجی و قرآنی کشور با حضور نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی مطرح شد. بر این اساس پیش‌نویسی مشتمل بر دو بند در کمیسیون مذکور جهت ارائه به شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصویب شد.
در این پیش‌نویس پیشنهاد شده بود که به منظور هماهنگی، انسجام، نظارت و حذف موازی‌کاری در دستگاه‌های مختلف در اعطای مجوز به مؤسسات و تشکل‌های قرآنی و همچنین سیاست‌گذاری و ساماندهی تمامی امور مربوط به این مؤسسات، کمیته‌ای مرکب از نمایندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت کشور، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان ملی جوانان، ستاد عالی نظارت بر کانون‌های فرهنگی ـ هنری مساجد و دو نفر نمایندگان اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآنی ـ مردمی با عنوان «کمیته ساماندهی مؤسسات و تشکل‌های قرآنی» تشکیل شود.
در بند دوم پیش‌بینی شد به منظور ساماندهی ارتباط کمیته مذکور با تشکل‌ها و مؤسسات قرآنی، اتحادیه‌ای با عنوان «اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآنی ـ مردمی کشور» با نظارت کمیته تشکیل شود. متن پیشنهادی کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی، ترویجی و قرآنی کشور در جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی مطرح و با قید اصلاحاتی جهت ارائه به شورا تصویب شد.
هرچند اعضای این جلسه بر ضرورت ساماندهی اتفاق نظر داشتند، اما در خصوص نحوه اجرا و ادغام اتحادیه‌ها اختلاف‌نظر داشتند. بنابراین با توجه به مقاومت‌های احتمالی دو اتحادیه، موضوع ادغام‌ در این ماده‌ واحده تصریح نشد. در عین حال نمایندگان سازمان تبلیغات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ادغام موافق بودند.
سرانجام در زمستان سال ۹۳ پرونده این ادغام با تشکیل هیئت 9 نفره رسیدگی به امور مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت بر اساس ابلاغیه شماره ١٨٩٠٥ /٩٣ / دش مورخ ٢٤/١٢/٩٣  ریاست شورای توسعه فرهنگ قرآنی و رأی اکثریت اعضاء هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت، حجت‌الاسلام والمسلمین هادی قبادی، دبیر هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت منصوب شد.
اما باید گفت تشکیل جلسات هیئت رسیدگی به امور مؤسسات پس از ابلاغ آئین‌نامه این هیئت طی اواخر اسفندماه 93، در سال 94 به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با استقرار در سازمان تبلیغات اسلامی تشکیل شد. اما جلساتی طی سال‌ 94 از سوی این هیئت رسیدگی تشکیل شد تا اینکه از سوی مدیران تشکل‌های قرآنی ـ مردمی و اتحادیه‌های استانی طوماری با امضای آنها و نامه‌ای به مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی درخصوص بازگرداندن رتق و فتق امور مربوط به مؤسسات و تشکل‌های قرآنی در بخش مردمی برابر دستور صریح رهبری به سازمان تبلیغات اسلامی انجام گرفت. براین اساس مؤسسات اعلام کردند نمی‌خواهند از تحت نظارت سازمان تبلیغات اسلامی که به صورت مستقیم زیر نظر مقام معظم رهبری است خارج شوند لذا این گزینه را بهتر برای استقرار دبیرخانه و امور مؤسسات قرآنی دانستند. آنها معتقد بودند که وزارت ارشاد یک دستگاه دولتی است و ممکن است تغییر مدیریتی در این وزارتخانه بر روی فعالیت دبیرخانه و مؤسسات قرآنی تأثیرات منفی داشته باشد، لذا خواستار جدی تحت نظارت بودن سازمان تبلیغات اسلامی بودند.  
تا اینکه این اعتراضات مکرر به نتیجه رسید و در نهایت طی بهمن‌ماه ۹۴ و در هفدهمین جلسه هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت، با معرفی مهدی قره‌شیخلو از طرف سازمان تبلیغات اسلامی، با اکثریت آراء اعضای هیئت به سمت دبیر هیئت انتخاب شد که سپس جلسات هیئت رسیدگی با موضوعات متنوع اما و اگرهای تشکیل اتحادیه‌های مدغم در استان‌ها، تهیه، بررسی و تأیید و تصویب استانی و ... برگزار شد که در ادامه طی مردادماه سال 96 و با تصمیمی که اتخاذ شد مقرر شد ابتدا این ادغام در سطح استان‌ها انجام شود و با اعلام تقویم زمانی تشکیل مجموع عمومی مشترک اتحادیه‌های استانی از سوی هیئت رسیدگی کلید این ادغام خورده شد و طلسم این فراز و فرودها باز شد.
باید گفت که بالاخره و به اذعان خود مسئولان قرانی کشور فرایند ادغام اتحادیه‌ها پس از هفت سال از مطرح شدن و پیگیری جدی چهار ساله، برخی معتقدند که این امر «بعد از ۱۲ سال کش و قوس بالاخره محقق شد» و رنگ و بوی فعالیت‌های قرآنی حوزه مردمی از دوگانگی و سردرگمی نجات یافت و امید است آن جایگاه حقیقی، قانونی و اجتماعی در عین بهره‌برداری از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مؤسسات قرآنی ـ مردمی به آنها بازگردانده شود و نشست‌های متعددی نیز طی روزهای اخیر با موضوعات متنوع «بررسی روند ادغام اتحادیه‌های قرآنی» به همت اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور با موضوع «توسعه مؤسسات قرآنی؛ اصلی‌ترین هدف ادغام» و همچنین از سوی رادیو قرآن و در برنامه افق با بررسی روند اتحادیه مدغم قرآنی کشور با عنوان «پیش‌بینی رفع بلاتکلیفی اتحادیه مدغم قرآنی تا دی‌ماه» با حضور مدیران عامل اتحادیه مؤسسات و اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور انجام گرفت.
همچنین در جلسه مدیران شعب اتحادیه استان تهران و کارشناسان قرآن این استان که با عنوان «اتحادیه‌های قرآنی با ادغام جایگاه اجتماعی و قانونی به خود گرفته‌اند» بر خروجی ایکنا قرار گرفت، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین کوششی بر اینکه بیش از ۹۰ جلسه در ارتباط با مؤسسات و اتحادیه‌ها در این شورا با حضور مسئولان از سازمان دارالقرآن و وزارت ارشاد و اتحادیه‌ها برگزار شد تا به نتیجه برسیم پس از راهیابی این موضوع به شورای توسعه، کمیته‌ای متشکل از ۹ نفر برای هیئت رسیدگی به امور مؤسسات تشکیل شد، تأکید کرد.
اما باید گفت که هرچند تشکیل این اتحادیه‌های قرآنی مدغم در سطح استان‌ها بدون کمترین چالشی همراه بوده است اما در این میان بحثی در خصوص مدارک تحصیلی اعضای منتخب شده در مجمع عمومی هیئت مدیره و بازرسی اتحادیه مدغم پیرامون دو مصوبه‌ای که فواصل زمانی ۱۹ روزه از سوی کمیته مرکزی هیئت رسیدگی به امور مؤسسات به صورت بخشنامه به استان‌ها ابلاغ شد، مطرح شد که ایکنا نیز پیرو رسالتی که دارد به بیان آن، مصاحبه و گزارشی در این راستا با موضوعاتی چون احکام اعضای اتحادیه مدغم «گلستان» در انتظار تأیید هیئت رسیدگی، با حسین بهبودی، مدیر امور مؤسسات و استان‌های سازمان دارالقرآن الکریم با موضوع « ابهامات ابلاغیه‌های کمیته مرکزی هیئت رسیدگی، سوء‌تفاهم است»، درباره مدرک تحصیلی اعضای هیئت مدیره اتحادیه‌های قرآنی حرف داریم و ... پرداخت. اما باید گفت پس از اتمام اتحادیه‌های مدغم استانی در 28 مهرماه، هنوز این پله به آخر نرسیده و پازل رفع دوگانگی مؤسسات با وجود تشکیل نشدن ادغام در اتحادیه‌های قرآنی کشور، هنوز ناقص است.
هرچند‌ طی گفت‌وگوی ایکنا با مدیر امور مؤسسات و استان‌های سازمان دارالقرآن الکریم در‌خصوص مشخص شدن وضع اتحادیه مدغم کشوری با عنوان « اتحادیه کشوری پس از پایان کار استا‌ن‌ها»، بر این امر تصریح شد که «‌کلیات انتخابات اتحادیه مدغم کشوری مشخص است اما زمان آن نامعلوم است» زیرا اتحادیه کشوری طبیعتاً بعد از اتمام ادغام اتحادیه‌های استانی و تشکیل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های مردمی، فرهنگی، قرآن و عترت استا‌ن‌ها رخ خواهد زیرا نمایی که برای انتخابات اتحادیه‌ کشوری تصویب شده است، با حضور نمایندگان اتحادیه‌های استان‌ها شکل می‌گیرد که طبیعتا بعد از تشکیل مجمع عمومی در استان‌ها و انتخاب اعضای اتحادیه مدغم انجام می‌شود.
امید است که امر ادغام اتحادیه‌های مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت در سطح کشور نیز به زودی محقق شود تا شاهد هم‌افزایی مؤسسات قرآنی ـ مردمی با دیگر دستگاه‌ها، بهره‌مندی از توانمندی تشکل‌های مردمی و واگذاری امور مرتبط به آنها و رونق این عرصه باشیم.
سمیرا انصاری