نتوانسته‌ایم نیاز روز جامعه را از دل منابع اولیه اسلامی استخراج کنیم

فهیمه فرهمندپور، مشاور وزیر کشور در امور زنان و خانواده در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در پاسخ به این سؤال که برای ارتقای فهم دینی بانوان جامعه و اینکه چگونه خود را در جامعه پر آسیب کنونی حفظ کنند، چه اقدامات و راه کارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟ گفت: مقام معظم رهبری در نشست راهبردی حوزه زنان و خانواده به یک فرایند سه مرحله‌ای برای تحقق آرمان‌های دینی در موضوع زنان و خانواده اشاره کردند. البته این فرایند در سایر عرصه‌های زندگی دینی هم مطرح است منتهی موضوع فرمایش ایشان به تناسب آن جلسه، موضوع زنان بود.

هنوز نتوانسته‌ایم رابطه نشاط و دین را در یک طرح عملیاتی تعریف کنیم

وی ادامه داد: مقام معظم رهبری فرمودند؛ قدم اول، مراجعه و استفاده از منابع دینی به جای مراجع غیر دینی است چرا که ما در پشتوانه‌های دینی که بتواند نیازهای زندگی روز را پوشش دهد، ضعف نداریم و به اندازه کافی محتوا و میراث دینی داریم. در راستای این بخش از فرمایش رهبری باید بگویم ما در این زمینه دچار مشکل و شاهد کم کاری هستیم. نمی‌گویم بعد از هزار و چهارصد سال از ظهور اسلام بلکه می‌گویم بعد از قریب 40 سال از تشکیل جمهوری اسلامی، ما هنوز نتوانسته‌ایم تکلیف رابطه نشاط و دین را در یک طرح عملیاتی تعریف کنیم. مثال در این زمینه فراوان است. یا باید بگوییم اسلام نمی تواند جوابگوی نیاز روز باشد که این حرف برخلاف اعتقاد ما مبنی بر جاودانگی اسلام و ظرفیت اسلام برای پاسخ گویی به همه نیازها در هر دوره تاریخی است، یا باید قبول کنیم که ما نتوانسته‌ایم نیاز روز را به درستی از دل منابع اولیه اسلامی استخراج کنیم.

این دکترای تاریخ اسلام در پاسخ به این سؤال که چه کسی باید این استخراج و آماده‌سازی را انجام دهد؟ گفت: این اقدام وظیفه جاهایی است که متولی تفسیر، توضیح و تبیین آموزه‌های دینی هستند مثل حوزه‌های علمیه. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که کسی که می‌خواهد این کار را انجام دهد باید دو ویژگی داشته باشد؛ هم باید دین را به خوبی بشناسد و هم زمانه را. خیلی‌ها دین را خوب می‌شناسند، زمانه را خوب نمی‌شناسند و خیلی‌ها زمانه را می‌شناسند دین را خوب نمی‌شناسند و در استفاده از دین دچار انحراف می‌شوند.

وی مرحله دوم از دیدگاه مقام معظم رهبری را گفتمان سازی در موضوع زنان و خانواده با رویکرد دینی عنوان کرد و گفت: ایشان فرمودند که گفتمان سازی یعنی تبدیل موضوع به هوایی که مردم آن را تنفس می‌کنند. ممکن است یک دیدگاه و مطالبه نادرست در جامعه تبدیل به گفتمان شود، در این صورت اگر هم موضوع غلط و حتی خطرناک باشد، چون تبدیل به مطالبه جامعه شده، مجبور می‌شویم با آن مدارا کنیم اما اگر مبتنی بر رویکرد و دیدگاه دینی گفتمان سازی کنیم، همین رویکرد مورد مطالبه و پسند عمومی واقع می‌شود.

نگاه دینی به زن و خانواده باید به گفتمان غالب در جامعه تبدیل شود

مشاور وزیر کشور در امور زنان و خانواده، ادامه داد: مقام معظم رهبری فرمودند نگاه دینی به زن و خانواده باید به گفتمان غالب در جامعه تبدیل شود. ایشان سپس مرحله سوم را اجرا و پیگیری عملی و اجرایی کردن نگاه و مطالبه دین به زن و خانواده عنوان کردند. متأسفانه ما در هر سه این حوزه ها کم کاری داریم. خوب، نتیجه توجه نکردن به دین می‌شود آسیب.

هر جا ذره‌ای انحراف دیدید یعنی تمسک شما به قرآن و اهل بیت(ع) کم بوده است

وی با اشاره به حدیثی از حضرت رسول(ص) که می‌فرمایند: من دو چیز گرانبها بین شما به ودیعه می گذارم قرآن و عترت؛ مادامی که به هر دوی این میراث گرانبها تمسک کنید گمراه نمی‌شوید، گفت: پس هر جا ذره‌ای انحراف دیده اید یعنی تمسک شما به یکی یا هر دوی این موارد کم شده است. حالا شما به عنوان یک فرد رسانه‌ای بیایید و بررسی کنید ما چه قدر دچار انحراف و آسیب هستیم؟ به اندازه‌ای که آسیب داریم یعنی، از این دو میراث گرانسنگ فاصله گرفته‌ایم.

فرهمندپور با مطرح کردن این سؤال که چرا از این دو ثقل فاصله گرفته‌ایم؟ پاسخ داد: ما در استخراج نیازمندی خود موفق نبوده ایم. حضرت علی(ع) می فرمایند: قرآن صامت است، پس باید آن را به نطق آورد یعنی مطالب مورد نیاز را از آن استخراج کرد. قرآن هست، ما باید نیازهایمان را از آن بخواهیم و استخراج کنیم. اعتقاد من این است که در مرحله به زبان در آوردن قرآن برای مسائل امروزمان ناموفق هستیم. جامعه قرآنی حتماً جامعه سالم، گرم و شادی است. اگر خانواده ما محکم نیست، اگر جامعه ما آسیب دارد، پس معلوم است که قرآنی نیست. چرا نیست؟ چون نمی‌دانیم از قرآن برای جامعه و خانواده‌مان چه می‌خواهیم.

در گفتمان سازی مباحث قرآنی بدسلیقگی کرده ایم/ جامعه عیب ندارد ما بلد نیستیم

وی افزود: آیا در مرحله دوم آنچه که از قرآن استخراج کرده‌ایم را گفتمان سازی کرده‌ایم؟ به نظر من اگر هم این کار را انجام داده‌ایم خیلی بد سلیقه عمل کرده‌ایم یعنی پیام های قرآنی ما غالباً برای بسیاری از لایه‌ها و گروه‌های اجتماعی به اندازه کافی با جاذبه و اثرگذار مطرح نشده و به همین دلیل به یک گفتمان غالب، عمومی و جذاب تبدیل نشده است. مشکل از جامعه نیست، اگر جامعه عیب داشت، امام حسین‌(ع) اینقدر در این جامعه محبوبیت نداشت. اگر جامعه اشکال داشت، این قدر شهید حججی در جامعه محبوب نمی‌شد، اینقدر کار خیر در آن متداول نبود و اینقدر اربعین و عاشورا در آن مطرح نبود. پس جامعه اشکال ندارد، ما بلد نبودیم سایر ابعاد دین را درست عرضه کنیم.

نویسنده کتاب «سیری در تطور خلافت اسلامی از آغاز تا پایان سفیانیان» افزود: مرحله سوم به من مدیر و به همه مدیران جامعه باز می گردد، در عمل هم باید پیام های قرآنی را که به گفتمان و مطالبه عمومی تبدیل شده، در فضای مدیریت و اجرا به کار ببندیم. در این زمینه هم باید بپذیریم که اگر چه فعالیت های خوبی صورت گرفته اما کافی نبوده است.

اگر در جایی مسلمانان برتر نیستند پس مومن نبوده‌اند

مشاور وزیر کشور در امور زنان با اشاره به آیه 139 سوره آل عمران که می‌فرماید: «وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ؛ و سستى مكنيد و غمگين مشويد كه شما برتريد اگر مؤمن باشيد» گفت: این آیه می‌گوید ای مسلمان‌ها غصه نخورید شما حتماً برترین‌های عالم هستید، اگر مومن باشید. اگر ما می بینیم در یک زمینه ای یا در یک جایی، مسلمان ها در موازنه قدرت در طرف قدرتمند نیستند، معلوم است إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ تحقق پیدا نکرده و ما به اندازه کافی تقید به دینداری نداشته‌ایم. این‌ها معادلات پیچیده ای نیست. قران گفته نمازخواندن مانع گناه است، من نماز می خوانم، گناه هم می کنم، پس نماز من نماز نیست.

یادمان رفته قرآن چه قدر ظرفیت ایجاد تغییر دارد

وی در پایان گفت: ما یادمان رفته قرآن چه قدر ظرفیت ایجاد تغییر دارد. خانواده قرآنی لزوماً خانواده قرآن خوان نیست بلکه خانواده‌ای است که قرآن را زندگی کند. جامعه قرآنی جامعه‌ای نیست که در آن صرفاً مسابقه قرآنی برگزار می‌شود بلکه جامعه‌ای است که بر اساس قرآن اداره می‌شود و قرآن را زندگی می‌کند. من به طور جدی معتقد هستم در این قسمت جای کار زیادی داریم و مجموعه‌هایی مثل ایکنا و دانشگاه‌های علوم قرآنی، حوزه‌ها و مؤسسات پژوهشی قرآنی موظف هستند بر روی این جنبه‌ها فعالیت و اطلاع رسانی کنند. برخی از ما موظف هستیم به استخراج، برخی موظف هستیم به گفتمان سازی و برخی موظف هستیم به عمل و اجرا و من امیدوارم ما جزء افرادی نباشیم که قرآن در قیامت از ما گله کند که آن را مهجور گذاشته‌ایم.