عفت اقتصادی، راه حل بسیاری از مشکلات است/ پیام قصه ملکه سبا و دختران شعیب(ع)
گروه حوزه‌های علمیه: طلعت حسنی، با بیان اینکه عفت، تنها در نگاه به نامحرم و مسائل جنسی خلاصه نمی‌شود، تأکید کرد: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات اجتماعی، کمرنگ شدن عفت اقتصادی در جامعه است که منشأ بسیاری از مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شده است.
طلعت حسنی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با اشاره به نگاه منظومه‌ای دین به حضور زن در عرصه اجتماعی گفت: انسان «مدنی بالطبع» است؛ لذا وقتی سخن از حضور اجتماعی است جنسیت در آن مطرح نیست و زن نیز مانند مرد باید با جامعه مرتبط باشد و نیازهای خود را برآورده کند.
وی با تاکید بر حضور متعهدانه زن و مرد در عرصه اجتماعی که منطبق بر نگاه قرآنی و دینی است، ادامه داد: این نوع حضور باید مبتنی بر قوانین باشد؛ حضور اجتماعی زن مانند مرد حق طبیعی است ولی حتما باید مبتنی بر مجموعه قوانین اسلامی و اجتماعی باشد.
استاد تفسیر دانشگاه قم با بیان اینکه حضور زن در اجتماع نباید منافاتی با مصالح خانواده داشته باشد، تصریح کرد: این مصلحت صرفا محدوده همسر و فرزندان را هم شامل نمی‌شد و منافع جمعی خانواده مدنظر است؛ بنابراین نگاه منفعت فردی در اینجا مدخلیت تامی ندارد.
حسنی با بیان اینکه قرار است حضور زن در اجتماع، گرهی از گره‌های جامعه را باز کند، بیان کرد: اگر عفت در این حضور اجتماعی وجود نداشته باشد نه تنها گرهی از گره‌ها باز نخواهد شد؛ بلکه بر گره‌ها و مشکلات جامعه نیز افزوده می‌شود و اختلالات جدیدی نیز ایجاد خواهد شد؛ پس عفت، کلیدواژه حضور زن در جامعه است.
این قرآن‌پژوه با اشاره به مثال قرآنی رفتار عفیفانه زن در عرصه اجتماعی به دختران حضرت شعیب(ع) اشاره و بیان کرد: قرآن کریم در این مثال، بر خلاف برخی دیدگاه‌های افراطی و تفریطی، مرکز ثقل سخن خویش را نحوه برخورد دختران شعیب با یک جمع مردانه و در تعامل با موسی(ع) قرار داده است.
وی ادامه داد: وقتی دختران شعیب به علت پیری پدرشان مجبور می‌شوند که گوسفندان خود را برای نوشیدن آب به سر چشمه‌ای بیاورند که مردان نیز حضور دارند کناری می‌ایستند تا اینکه موسی(ع) این کار را بر عهده می‌گیرد و بعد از خاتمه کار، این پیامبر الهی جلو راه می‌رود و دختران در پشت سر تا این مسئله درسی برای رفتار صحیح اجتماعی برای تمام قرن‌ها باشد.
استاد دانشگاه قم بیان کرد: بنابراین از این مثال ضمن اینکه حضور زن در اجتماع برای گشودن برخی مشکلات، قابل استنباط است، نحوه درست برخورد و تعامل اجتماعی زن به تصوریر کشیده شده است.
حسنی عنوان کرد: این داستان نشان می‌دهد که دختر پیامبررخدا نیز می‌تواند مانند مردم عادی در جامعه حضور داشته باشد ولی در عین عفت و حیا را رعایت کند.
وی ادامه داد: همچنین اگر به آیات مربوط به «غض بصر» در سوره مبارکه نور نگاه کنیم می‌بینیم دستور قرآن علی السویه به مردان و زنان است و از هر دو گروه خواسته تا نگاه خود را فروافکنند و نکته جالب در این زمینه این است که به صورت جداگانه در دو آیه جدا به مردان و زنان، این توصیه صورت گرفته است در حالی که در بسیاری از آیات، دستورات مشترکی داریم.
این محقق و استاد دانشگاه قم با بیان اینکه در این آیات، فروبستن دیده مطرح نیست بلکه فروانداختن چشم عنوان شده است، اظهار کرد: این مسئله نشان دهنده تاثیر نگاه بر عمق شخصیت فرد بیش از هر چیز دیگری است.
حسنی ادامه داد: در روایتی بیان شده که فردی از امام معصوم(ع) سؤال کرد که من در منزل بداخلاقم و به اصطلاح به دنبال ریشه‌یابی آن بود؛ امام فرمود آیا در بیرون منزل، چشم‌چران هستی؟؛ امام در یک نگاه روان‌شناسی دقیق و از جایگاه علمی، ارتباط میان بدخلقی و چشم چرانی را مطرح فرمودند؛ زیرا به همان میزان که چشم از اعضای دیگر قویتر و موثرتر است دریافت‌های چشمی نیز موثرتر از حواس‌های دیگر است.
استاد تفسیر دانشکده الهیات دانشگاه قم با بیا اینکه فضای سالم اجتماعی و کاری در گرو حضور عفیفانه زن است و زن بی‌عفت، فضا را آلوده می‌کند، عنوان کرد: یکی از مسائلی که باید بر آن تاکید کرد این است که عفت، صرفا هم در بحث پوشش و نگاه نیست، بلکه عفت در درآمد اقتصادی و هزینه کردن آن نیز وجود دارد.
استاد تفسیر دانشگاه قم عنوان کرد: ناکامی در اثر نگاه، انسان را به عصبیت و رفتارهای پرخاشگرانه سوق می‌دهد؛ البته همان طور که تاکید کردم این نگاه منحصر به نگاه به نامحرم هم نیست بلکه در هر چیزی که دیده می‌بیند و دل آن را یاد می‌کند وجود دارد، که شامل؛ مال و اموال دیگران نیز می‌شود.
حسنی اظهار کرد: انسان طبیعتا به گونه‌ای است که نمی‌تواند به همه آرزوهای خود و اهدافش دست یابد؛ بنابراین باید عفت رفتاری، نگاهی و ... داشته باشد تا بتواند آرامش را برای درون خود به ارمغان بیاورد به همین دلیل در بحث عفت اقتصادی، به خصوص در شرایط امروز کشور نیازمند به فرهنگسازی جدی هستیم.
استاد دانشگاه قم تصریح کرد: در برخی روایات بیان شده که انسان 4 قوه دارد و این قوای چهارگانه دارای بعد افراطی و تفریطی هستند و بعد اعتدالی آن، عفت است؛ لذا اگر انسان کنترل عقلانی نداشته باشد و به خشم متمایل شود غضب او را به وادی افراط می‌برد و تفریط آن نیز جبن و ترس است.
عفت اقتصادی؛ راه حل بسیاری از مشکلات
وی با تاکید بر حفظ شهوت و شهوت شکم ادامه داد: در قوای شهویه نیز اگر رها باشند، انسان گرفتار آزمندی و حرص و ... می‌شود؛ بنابراین هرقدر از اعتدال در کسب درآمد و هزینه آن و مصرف، دقت لازم را داشته باشیم و نه به دامن افراط و نه تفریط برویم، عفت اقتصادی بیشتر خواهیم داشت؛ مسئله‌ای که امروز می‌تواند ریشه بسیاری از مشکلات در کشور را بخشکاند.
حسنی تاکید کرد: در اینجا تکلیف خانواده و دولتمردان نیز تبیین می‌شود و در عین حال مورد تاکید قرار می‌گیرد؛ زیرا برای داشتن اعتدال، باید زمینه رسیدن افراد به مشتهیات در حد لازم و اعتدال فراهم شود؛ چون خداوند آن را به صورت طبیعی برای انسان به رسمیت شناخته و باید زمینه و راه کارهای آن نیز فراهم شود.
این محقق با بیان اینکه در این عرصه، وظیفه متولیان سیاسی و حکومتی نیز دشوار است، بیان کرد: وضعیت اقتصادی مردم باید سامان داشته باشد و به سمت اعتدال به پیش برویم و اگر بحث کمبود و نداشتن است، همه در سطحی نزدیک به یکدیگر باشند نه اینکه کسی از روی سیری نفهمد که با درآمد خود چه کند و برخی دیگر نیز به واسطه گرسنگی و نداشتن امکانات در بدترین وضعیت قرار داشته باشند.
این استاد دانشگاه قم و رئیس دفتر فعالیت‌های قرآنی خواهران دانشگاه قم اظهار کرد: از طرف دیگر تغییر فرهنگ و اصلاح آن به سمت فرهنگ درست دینی نیز مهم است؛ لذا ساده‌گیری در تامین و ایجاد شرایط برای رسیدن افراد به لذات طبیعی و سالم باید فراهم شود تا زمینه تامین ناسالم غرایز کمتر شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا جامعه به این سمت حرکت نکرده است، بیان کرد: اگر امروز در فرهنگ جامعه، آسان‌گیری نیست به خصوص در زمینه ازدواج، ناشی از بی اعتمادی است؛ زیرا بستر اعتماد اجتماعی تضعیف شده و تلاش می کنیم تا این بی اعتمادی را با ابزارهای سختگیرانه جبران کنیم.
وی با تاکید بر اینکه، جامعه‌ای که در آن اعتماد نیست، قرآنی و انسانی نیست، اظهار کرد: فلسفه زندگی انسانی، مبتنی بر اعتماد و همدلی و تعاون اجتماعی است و در سایه رسیدن به همین مسئله هم، مشکلات اجتماعی حل خواهد شد.
وی در بخش دیگری از سخنانش در تحلیلی از بحث ذکر داستان، ملکه سبا در قرآن کریم به عنوان یک زن تصریح کرد: ویژگی قصص قرآنی این است که به اندازه نیاز به مطالب پرداخته است به همین دلیل بسیاری از جزئیات در قصص ذکر نشده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم بیان کرد: در جریان ملکه سبا، همین که چنین موضوعی در قرآن طرح شده، نشان‌دهنده این است که زن می‌تواند در جامعه، در مناصب مهم هم قرار بگیرد؛ زیرا به دلیل انعطاف‌پذیری در برخی مناصب موفق تر نیز خواهد بود.
وی افزود: ملکه سبا با وجود مشورت اطرافیان و کارگزارانش به ایشان، در پذیرش آئین سلیمان، انعطاف به خرج داد و همین انعطاف‌پذیری سبب شد تا از جنگی بزرگ جلوگیری شود.
این قرآن‌پژوه و استاد دانشگاه قم ادامه داد: بنابراین اصل رسیدن زن به مناصب بالای جامعه مورد تایید قرآن و سنت است ولی اصل کلیدی همان نکته‌ای است که در ابتدا ذکر شد و آن، رعایت عفت و ضوابط است.
حسنی تاکید کرد: اگر در زندگی بزرگانی مانند حضرت زینب(س) و حضرت معصومه(س)، حضرت زهرا(س) نگاه بیندازیم می‌بینیم در تبلیغ و تشکیل جلسات تفسیری و در جایی که حضورشان لازم بوده است حضور داشته اند ولی واقعا باید این کار با رعایت مصالح اجتماعی، خانوادگی و عفاف اجتماعی باشد.
وی همچنین در بخش پایانی در مورد مسئله شهادت زنان با بیان اینکه این تنقیص زن نیست بلکه اشاره به ویژگی‌های روحی زن و تفاوت آن با مرد دارد بیان کرد: اسلام برای این مسئله، معادل قرار دادن شهادت دو زن در برابر یک مرد را قرار داده تا حتی زن در این زمینه نیز نقش مثبت خود را بتواند در جامعه ایفا کند.
