مباهله به عنوان غدیر دوم معرفی شود/ تشریح آراء مفسران اندلس در مورد اهل بیت(ع)

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا مطهری، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی امروز 31 اردیبهشت‌ماه در نشست علمی «اهل بیت(ع) در نگاه مفسران اندلس» که در تالار امام مهدی(عج) این پژوهشگاه برگزار شد، گفت: اندلس قدیم مرزهای بسیار گسترده‌ای داشت که امروز یکی از استان‌های جنوبی اسپانیا محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه اولین حکومتی که در اندلس و بعد از فتح آنجا شکل گرفت، حکومت امویان بود، افزود: همین مسئله سبب شد تا تمایلی به ارائه اسلام با نگاه اهل بیت(ع) در این منطقه شکل نگیرد به همین دلیل بیشتر مفسران نیز مطالب ضد شیعی بیان کرده‌اند گرچه در دهه‌ها و سده‌های بعد این فرایند تغییر یافت و گرایش به شیعه بیشتر شد.

وی با بیان اینکه عمدتاً مذهب مالکی در اندلس قدیم ترویج شد، اظهار کرد: این مذهب سایر مذاهب اهل سنت را هم تحمل نمی‌کند، چه رسد به اینکه بخواهد با شیعه کنار بیاید به همین دلیل اگر به فردی شیعی دست می‌یافتند او را می‌کشتند و سایر مذاهب اهل سنت را هم باطل می‌شمردند.

مطهری با بیان اینکه ضدیت با اهل بیت(ع) در آثار بسیاری از مفسران اندلس دیده می‌شود، افزود: البته  در برخی موارد از جمله در ادبیات و شعر به خصوص در دوره‌های بعد گرایش به تشیع در میان مفسران بیشتر شده است، ولی این تقابل به خصوص در میان متعصبان این قشر دیده می‌شود.

رئیس انجمن تاریخ حوزه با بیان اینکه مفسران منطقه اندلس عمدتاً شاگرد مفسران سایر مناطق اسلامی آن زمان بودند، ادامه داد: با این وجود آثارشان تفاوت زیادی با اساتید خود دارد و گرایش به مذهب مالکی به وضوح دیده می‌شود، ضمن اینکه این افراد میان اهل بیت(ع) هم تبعیض قائل شده‌اند، مثلاً نوع بیان آن‌ها نسبت به امام علی(ع) کاملاً متفاوت از امام حسن، حسین و حضرت زهرا است که به خصوص در آیه مباهله این مسئله دیده می‌شود.

مطهری با بیان اینکه این مفسران در جریان مباهله و در تفسیر این آیه، تلاش کرده‌اند امام علی(ع) را در زمره اهل بیت(ع) نیاورند، تصریح کرد: به همین دلیل بنده در مصاحبه‌هایی که با رسانه‌ها دارم همواره تأکید می‌کنم که جریان مباهله را بیشتر مورد توجه قرار دهند و آن را به عنوان غدیر دوم معرفی کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه مفسران اندلس در ذیل این آیه مطالبی آورده‌اند که ما قبول نداریم افزود: از جمله ابن عربی در تفسیر این آیه آورده که بعد از نزول، پیامبر دخترش فاطمه و فرزندانش را فراخواند و به مباهله با مسیحیان نجران برد، ولی اشاره‌ای به نام امام علی ندارد.

مطهری افزود: همچنین ابن عطیه اقوال مختلفی در این زمینه آورده و در قولی که خودش برگزیده نام حضرت امیر(ع) نیامده است و در برخی اقوال دیگر که نام امام هست آن را مورد شک و تردید قرار داده و روایات موید نظر خود را مورد تاکید قرار می دهد.

رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: همچنین در آیه ولایت یعنی آیه 55 سوره مائده «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ» این موضع‌گیری قابل مشاهده است؛ این آیه در شأن امام علی(ع) نازل شد؛ وقتی که امام انگشتری خود را در هنگام نماز به فقیر دادند ولی عمده تلاش مفسران اندلس آن است که انحصار نزول آیه به امام علی را زیر سؤال ببرند و حتی در این زمینه به روایتی از امام باقر(ع) هم استناد می کنند در حالی که به شان نزول سخن امام و تقیه امام توجه ندارند؛ قرطبی در ذیل این آیه با استناد به روایت امام باقر که فرمودند: امام علی(ع) از مومنان بیان شده در وَالَّذِينَ آمَنُوا است، آن را مشمول همه مومنان دانسته و انحصار آیه برای امام علی(ع) را زیر سؤال برده است.

مواجهه برخی مفسران سنی با آیه تطهیر

رئیس انجمن تاریخ حوزه با اشاره به نظر مفسران اندلسی در مورد آیه تطهیر ادامه داد: این آیه اختصاص به 5 تن دارد ولی در ذیل آن برخی مفسران مطالبی نوشته‌اند که کاملا مشخص است هدفشان افزودن همسران پیامبر و افراد دیگر به مجموعه اهل بیت مطرح شده در این آیه است مثلا قرطبی که تعصب دارد در شرح بیت آورده که بیت مکان سکونت پیامبر(ص) است وهمسران پیامبر هم شامل این مسئله هستند.

وی با اشاره به سوره برائت و ابلاغ پیام برائت توسط امام علی(ع) بیان کرد: پیامبر ابتدا ابوبکر را برای ابلاغ پیام برائت فرستادند، ولی در وسط راه پیام دادند که این ابلاغ به دستور خدا باید توسط امام علی انجام شود لذا این ماموریت به امام محول شد و ابوبکر از بابت این مسئله ناراحت شد ولی مفسران اهل سنت به شیوه‌های مختلف آن را توجیه کرده‌اند.

این استاد تاریخ حوزه ادامه داد: مفسران اهل سنت به نوعی تلاش می‌کنند تا این فضیلت را از امام بگیرند؛ به عنوان نمونه گفته‌اند که این سنت عربی و باقیمانده از عصر جاهلی بوده است که اعلام انقضاء پیمان‌های قبائل باید توسط فردی از خود آن قبیله باشد و چون خلاف آن را انجام نمی‌دادند پیامبر ابوبکر را منع کرد؛ برخی دیگر هم می‌گویند که پیامبر(ص) ابوبکر را سرپرست حاجیان قرار داده بود، ولی این سخن درست و مطابق با تاریخ صحیح نیست، زیرا آن زمان هنوز چیزی با عنوان امارة‌الاحج وجود نداشت.

نقد کتاب اهل بیت در نگاه مفسران اندلس

در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، مدیر گروه فرهنگنامه‌های قرآنی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم به نقد این مطالب که براساس کتاب حجت‌الاسلام مطهری در هیمن زمینه ارائه شده بود، گفت: بیوگرافی مختصر و  در عین حال جذابی که سرنوشت فرهنگی و علمی اندلس را ارائه کرده در این کتاب آمده است و از نقاط قوت محسوب می‌شود.

وی در پیشنهادی بیان کرد: بنده معتقدم که ترجمه انگلیسی این کتاب نوشته شود زیرا بیش از 170 منبع اصیل را مورد استفاده قرار داده و برای انگلیسی زبانان و حتی در صورت ترجمه به عربی باری عرب زبانان جذاب خواهد بود و سند بسیار ارزشمندی در مورد اندلس است.

عیسی‌زاده ارائه نمایی از دانشمندان فقه و تاریخ و ادبیات و تفسیر و ...همچنین مقدمه زیبا و جالب را از دیگر ویژگی‌های این اثر برشمرد و تصریح کرد: ایشان به نظر چندتن از مفسران اندلسی با گرایش اهل سنت پرداخته‌اند ولی از دو تن از مفسرانی که گرایش شیعی داشته‌اند غفلت شده است از جمله حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مودب در مورد یکی از این مفسران گفته که تفسیر وی از باارزش‌ترین تفسیر غرب جهان اسلام است، لذا خوب بود که این تفسیر هم مورد توجه قرار می‌گرفت همچنین مفسری دیگری که لازم بود در این کتاب قید شود محمدبن سلمان شاطبی است؛ وی از مفسران و محدثان بزرگ اندلس بوده و از آموزه‌های سلف استفاده برده و در عین حال گرایشات شیعی داشته است.

عیسی‌زاده با بیان اینکه در شرح حال مفسران برخی افراد جا افتاده‌اند، اظهار کرد: جا داشت که در مورد تمامی مفسران شرح حال مختصری بیان شود و به یک یا دو نفر بسنده نشود. همچنین با توجه به سبک کتاب انتظار می‌رود نقدی که در مورد آرائ مفسران به کار رفته در همه موارد انجام می شد و به مفسرانی مانند علامه طباطبایی استناد می‌شد.

استفاده بیشتر از نظرات مفسران شیعه

عیسی‌زاده تاکید کرد: همچنین وقتی بحث از مفسران اهل سنت در کتاب است باید نقد مفسران شیعه در مورد سخنان این افراد هم به نحوی پررنگ تر بیان می‌شد، ضمن اینکه ایشان چون در این اثر نام شش تن از مفسران را آورده باید در تمامی آیات به نظرات همه می‌پرداخت ولی در ذیل برخی آیات به نظر چهار و یا 5 نفر بسنده شده است و مخاطب متوجه نمی‌شود که بقیه مفسران در مورد این آیات نظری داشه یا نداشته‌اند.

دفاع از نقد

حجت‌الاسلام مطهری در پاسخ به نقدهای این قرآن‌پژوه با بیان اینکه بنده با مفسرانی که دیدگاهشان نزدیک به تشیع است، آشنایی داشتم، ولی یکی به دلیل اختصار و دیگر اینکه عمدتاً این گرایشات مربوط به دهه‌های بعدی است از آن منصرف شدم تا حجم مطالب هم بسیار زیاد نشود.

مطهری با بیان اینکه عمده مطلب مد نظر من این بود که دیدگاه نویسندگان این خطه را با استناد به آثار خودشان نقد کنم تصریح کرد: به همین دلیل رجوع به مفسران شیعه در این مسئله کمتر وجود دارد، ولی در بازنگری مجدد اثر می تواند مورد استفاده باشد.

یادآور می‌شود، این نشست در راستای برپایی نخستین نمایشگاه دستاوردهای قرآنی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با حضور استادان و صاحبنظران برگزار شد؛ این نمایشگاه از 28 اردیبهشت‌ماه آغاز شده و تا چهارم خردادماه از ساعت ده تا 13 و 22 تا یک بامداد پذیرای علاقه‌مندان است.

برپایی جنگ‌های شادی در حاشیه این نمایشگاه، به نمایش درآمدن کتب قرآنی مخصوص اقشار مختلف و ارائه اسناد قرآنی از جمله جذابیت‌های این نمایشگاه است که بازدید برای عموم مردم از آن نیز آزاد است.

انتهای پیام