غدیر را چگونه جشن بگیریم

محمد میرزاپور، مدرس قرآن در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان با اشاره به آخرین سفر پیامبر اسلام(ص) به مکه مکرمه در سال دهم هجری که با عنوان حجة‌الوداع یا حجة‌الاسلام شهرت یافت، اظهار کرد: حضرت تمام مردم را برای این سفر جمع کردند که دو هدف را از این کار دنبال می‌کردند، نخست آنکه اعمال و مناسک حج را به‌طور کامل به آنان آموزش دهند و دیگر آنکه مسئله خلافت و ولایت امیرالمؤمنین(ع) را به سمع و نظر مردم برسانند.

وی با ذکر اینکه آیه ۶۷ سوره مبارکه مائده بر پیامبر(ص) در بازگشت از حجة‌الوداع در روز ۱۸ ذی‌الحجه نازل شد، ادامه داد: حضرت دستور توقف دادند و جمعیت حجاج در منطقه غدیر که محل افتراق حاجیان از کشورهای مختلف نظیر مدینه، عراق و ... بود، توقف کردند. پیامبر(ص) به امر الهی در این محل نماز را به پا داشتند و سپس حدود یک ساعت یه سخنرانی پرداختند که این سخنان به نام خطبه غدیر شهرت یافت.

میرزاپور بیان کرد: اعداد مختلفی در تواریخ از جمعیت مخاطب پیامبر(ص) عنوان و تا ۱۲۰ هزار نفر نیز ذکر شده است. پیامبر(ص) کسانی را در بین جمعیت مأمور ساختند تا سخنان مهم ایشان را با صدای رسا تکرار کنند که همگان این خطبه بسیار مهم و حساس را که حاصل زحمات ۲۳ ساله رسالت و تعیین‌کننده ادامه‌دهندگان راه نبی خدا بود، بشنوند.

این مدرس قرآن کریم در چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه خطبه غدیر درواقع اقدام رسمی پیامبر(ع) برای تعیین خلیفه و جانشین بود، توضیح داد: سندیت داشتن، ترسیم خط مشی آینده مسلمانان إلی یوم القیامة، اتمام حجت بر مخالفان اسلام اعم از کافران و معاندان و ... از اهداف بلند خطبه غدیر بودند که امام باقر(ع) در این خصوص فرموده‌اند: اسلام بر پنج پایه استوار شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت و به هیچ چیز به اندازه آنچه در روز غدیر به ولایت تأکيد شده، ندا نشده است.

میرزاپور با تأکید بر اینکه تمامی دانشمندان و مفسران شیعی و برخی مفسران سنی در خصوص آیات غدیر که در خطبه غدیر نیز آمده تفاسیری را نقل کرده‌اند، افزود: تمامی کتاب‌های تاریخ دین و به‌ویژه علامه امينی در کتاب الغدیر به صورت کامل به تشریح مسئله غدیر پرداخته‌اند.

اهم مضامین خطبه غدیر

وی در خصوص اهم مطالب ذکر شده در خطبه غدیر، توضیح داد: آغاز خطبه با حمد و ثنای الهی، تذکر به امر الهی برای ابلاغ ولایت، اعلان رسمی ولایت امیرالمؤمنین(ع) و امامت اولاد ایشان، توضیح اینکه مخالفت با امامت موجب از بین رفتن اعمال نیک و اقامت دائمی در جهنم است، اشاره به کارشکنی‌های منافقان و توطئه‌های آنان، پند و نصیحت مردم مبنی بر تبعیت از ائمه(ع)، تفسیر آیات ناظر بر موضوع اهل‌بیت(ع)، ذکر فضائل شیعیان، اشاره به حضرت مهدی(عج) و دعوت به بیعت با ولایت علی(ع) از جمله مهم‌ترین مطالب خطبه غدیر می‌باشد.

میرزاپور ادامه داد: در خطبه غدیر همچنین تأکید شده است که تشخیص حلال و حرام بعد از پیامبر اسلام توسط امامان(ع) باید باشد که بر آنان بیعت گرفته شده و دعوت به ولایت امیرالمؤمنین(ع) در رأس امر به معروف و نهی از منکر قرار دارد. درواقع، ولایت و امامت امیرمؤمنان(ع) محوری‌ترین و عصاره بحث خطبه غدیر است.

وی با اشاره به اینکه غدیر به عنوان عیدالله الاکبر مستلزم برنامه‌ها و آداب خاصی جهت بزرگداشت است، گفت: عید نامیدن روز غدیر در همان حجة‌الوداع و در بیابان غدیر پس از اتمام خطبه پیامبر(ص) آغاز شد و در طول سه روز حاجیانی که در آنجا بودند با پيامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) بیعت کردند. لذا واقعه غدیر یک خطبه یک ساعته نبود بلکه پس از آن، مراسمی برپا شد و حضرت از مردم خواستند تا هم به خود ایشان و هم علی(ع) تبریک بگویند. در واقع پیامبر(ص) از تمامی امت حاضر در منطقه غدیر خواستند تا این عید بزرگ را به یکدیگر تبریک بگویند که این مهم باید مورد توجه ما نیز باشد.

میرزاپور ادامه داد: در پاسخ به این پرسش که چگونه غدیر را جشن بگیریم باید گفت که جشن‌های غدیر می‌بایست متناسب با شئون و محتوای غدیر باشد و حق صاحب غدیر را ادا کند، کارهایی که با شرع منافات دارد و حرام یا مکروه است، در جشن‌های غدیر گنجانده نشود. بر حسب روایات سه نوع آداب برای جشن‌های گرامیداشت غدیر توصیه شده است که نخست، آداب عبادی غدیر مانند نماز و روزه در این روز، دعا در شب و روز غدیر، یاد خدا و پیامبر(ص)، درود و صلوات بر آن حضرت، غسل، ستایش پروردگار و زیارت امیرالمؤمنین(ع) است.

این مدرس قرآن کریم در چهارمحال‌وبختیاری با تصریح اینکه معصومین(ع) نسبت به این اعمال در روز غدیر اهتمام می‌ورزیدند، افزود: امام هادی(ع) یک زیارت ویژه عید غدیر دارند که به بیان اوصاف حضرت علی(ع) پرداخته‌اند. بخش دوم آداب غدیر ناظر بر آداب اجتماعی و اخلاقی است که در این روز، جشن گرفتن، تبریک و مصافحه، دید و بازدید، افطاری دادن و اطعام کردن، کارگشایی، صدقه دادن، گشاده‌دستی، آراستگی ظاهر، آشتی دادن عداوت‌ها و کینه‌ها، توسعه به زندگی دادن و بستن عقد اخوت و برادری توصیه شده است.

میرزاپور تأکید کرد: سومین بخش آداب جشن گرفتن در روز غدیر مربوط به آداب سیاسی است که اجتماعات متحد در جامعه شکل بگیرد، راهپیمائی‌ها و جشن‌های غدیر نمادی از تجمعی است که پیامبر(ص) به امر الهی در حجة‌الوداع شکل دادند. تبری جستن از دشمنان خدا و دین و ولایت از دیگر آداب سیاسی جشن غدیر است. امام رضا(ع) در این روز به اصحاب خود سفارش داشتند که وقتی در روز غدير با یکدیگر ملاقات می‌کنید بگویید: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلاَیَهِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّهِ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ.

چرایی عمل نشدن به مبانی غدیر

وی در پاسخ به این پرسش که چرا بعد از واقعه غدیر امت از محتوای آن منحرف شدند و فاصله گرفتند؟ توضیح داد: عوامل مختلفی باعث انحراف امت از غدیر شد که یکی مربوط به ضعف ایمان است، درواقع بخشی از امت به تبعیت از رؤسای قبایل خود اظهار ایمان کرده بودند، گروهی دیگر با هدف جمع‌آوری غنایم و بخشی هم برای حفظ جان و مال و اموال مسلمان شده بودند، عده قلیلی نیز از روی اخلاص و باور قلبی اسلام را پذیرفته بودند.

میرزاپور حسادت‌ورزی را عامل دوم انحراف جامعه از مسئله غدیر دانست و بیان کرد: در آیه ۵۴ از سوره مبارکه نساء موضوع حسد مورد اشاره واقع شده و می‌فرماید أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَىٰ مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ، به بیان معصومین(ع)، کلمه النَّاسَ در این آیه اشاره به پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) دارد که مورد حسد واقع شدند. 

وی افزود: نفاق منافقان از دیگر عوامل انحراف از غدیر بود، با بررسی سیمای نفاق در قرآن کریم و کتب دینی تاریخی متوجه می‌شویم که در زمان رسول خدا هم این نفاق در جامعه وجود داشت.

میرزاپور در تبیین وضعیت جامعه‌ در حالتی که اهداف غدیر در جامعه محقق مى‏‌شد و امام علی(ع) پس از پیامبر(ص) حكومت مى‏‌كردند، گفت: در روایتى از امیرمؤمنان علی(ع) نقل شده كه «ولو أن الامة منذ قبض الله نبیه اتبعونـی وأطاعونـی، لأكلوا من فوقهم و من تحت أرجلهم رغداً إلى یوم القیامة» یعنی اگر امت، پس از وفات رسول خدا از من پیروى و فرمان‌برادرى مى‏‌کردند تا روز قیامت از فراز و زیر پاى خود نعمت‏‌هاى گوارا مى‏‌خوردند و زندگى توأم با رفاه داشتند. 

وی بیان کرد: اگر غدیر اجرا می‌شد، وحدت عالم انسان‌ها صورت می‌گرفت و جدایی و تفرقه در میان مردم رخ نمی‌داد بلکه حکم خدا اجرا می‌شد و دیگر گناه و خطا و نقص در اجرای احکام الهی در جامعه موضوعیت نداشت. 

این چهره قرآنی استان تأکيد کرد: اگر به غدیر عمل شده بود، مردم جایگاه و منزلت قرآن و عمل به احکام نورانی آن‌را قدر می‌دانستند، امروز متأسفانه اخوت و برادری که باید در بین مسلمانان باشد وجود ندارد و دشمنان از این مسئله سوءاستفاده می‌کنند. 

میرزاپور در پایان به معرفی مهم‌ترین کتاب‌ها در بیان مسئله غدیر پرداخت و گفت: کتاب «اسرار غدیر» نوشته محمدباقر انصاری، «غدیر، برترین پیام آسمانی»، نوشته حبیب‌الله فرحزاد، «غدیر در قرآن» اثر مجید معارف، «حماسه غدیر» اثر محمدرضا حکیمی، «عید غدیر در اسلام» و «فرهنگ غدیر» از جواد محدثی و البته کتاب ارزشمند «الغدیر» علامه امینی از مهم‌ترین و سودمندترین کتاب‌ها با موضوع غدیر هستند.