ضرورت اصلاح حاکمیت بانک مرکزی در دوره گذار اقتصادی

معصومه آقاپور علیشاهی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه ما با یک شرایط گذار در اقتصاد ایران مواجه هستیم، گفت: این شرایط گذار بر عرصه بانکداری کشور تأثیرگذار بوده طوری که نظام بانکی را از شرایط سنتی به شرایط نوین سوق داده و همین رویه در سایر بخش‌های اقتصادی اثرگذار بوده است.

وی افزود: ولی مسئله‌ای که وجود دارد و باید به آن توجه کرد این است که در این شرایط گذار اتفاقات و انحرافاتی صورت گرفته که تبعات منفی آن تمام بخش‌های اقتصاد به ویژه نظام بانکی را تحت تأثیر قرار داده است.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم تأکید کرد: بانکداری ما در شرایط فعلی با بحران‌های اقتصادی متعددی روبه‌روست؛ بحران‌هایی از جنس تحریم، تورم، دستور و غیره که همه اینها باعث شده شرایط خیلی سختی بر بانک‌های ما تحمیل شود.

آقاپور علیشاهی با بیان اینکه نظام بانکداری کشور در دوره گذار فقط از پوسته جدید یا به ظاهر نوین استفاده می‌کند اما از ابزار جدید و کارآمدی در عرصه بانکداری استفاده نشده است، گفت: به عنوان مثال در کشورهای توسعه‌یافته محور فعالیت‌های اقتصادی برروی سهام و اوراق بدهی متمرکز شده ولی در اقتصاد ایران، محور، فعالیت بانکی است که به همین دلیل فشار برروی بانک‌های ما به شدت افزایش یافته و باعث شده انتظارات از بانک‌ها فزاینده شود. وقتی انتظارات از بانک‌ها افزایش پیدا می‌کند بانک‌ها مجبور هستند در بعضی از موارد اصول مرتبط با شفافیت را نادیده بگیرند و دست به فعالیت‌های نامتعارف و تعریف‌نشده بزنند و نیز از نظارت‌ها گریزان شوند.

وی یادآور شد: خوشبختانه در پنج سال گذشته مخصوصاً از مجلس دهم به بعد قانون جدیدی برای بانک مرکزی در نظر گرفته شد که اگر به تصویب برسد و مشکلی برای اجرای آن پیش نیاید خواه ناخواه حاکمیت بانک مرکزی به صورت مستقل باعث می‌شود بانکداری کشور در راه درستی قرار گیرد و خیلی شفاف بتواند کارش را ادامه دهد.

رویکردهای کلی‌نگر از اقتصاد زدوده شود

این کارشناس اقتصادی معتقد است، رویکردهای کلی‌نگر بر نظام بانکی به یک آفت تبدیل شده و باید این رویکردها را اصلاح و جزنگر شد.

آقاپور علیشاهی ادامه داد: باید پذیرفت بانک‌ها تنها مقصر و وجودآورنده شرایط بد اقتصادی نیستند. بانک‌ها دارند تلاش می‌کنند ولی رفتارهای اقتصادی جامعه و ضعف در سیاستگذاری‌ها باعث شده بعضاً در مسیر نادرست قرار گیرند. به هر حال حفظ مشتری و سپرده‌هایشان یک اولویت مهم برای بانک‌ها محسوب می‌شود.  

وی بیان کرد: در دولت سیزدهم تلاش شده قوانین بانکداری به صورت دقیق اجرایی شوند و حتی آقای خاندوزی تأکید کرده دولت سعی دارد در رابطه با شفافیت‌ به استانداردهای جهانی نزدیک شود. امیدواریم با حاکمیت قانون بانک مرکزی و بانکداری اسلامی کشور به سمت رتبه خوبی در عرصه نظام بانکی حرکت کند.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه در دوره گذار باید الکترونیکی شدن خدمات دولتی و بانکی و هماهنگ‌سازی شبکه‌ ارتباط بین وزارتخانه‌ها با سیستم داخلی در دستور کار قرار گیرند، گفت: البته در این راستا اقداماتی از قبیل امضای الکترونیکی، سفته الکترونیکی و تشخیص هویت الکترونیکی انجام پذیرفته که قابل توجه هستند ولی کافی نیستند. هنوز تا رسیدن به نقطه ایده‌آل فاصله وجود دارد نقطه‌ای که همه به شبکه ارتباطی وصل شوند.

لزوم اصلاح حاکمیت بانک مرکزی

آقاپور علیشاهی ادامه داد: یکی از موارد بسیار مهم برای بانک‌های کشور و مطالباتی که در این زمینه وجود دارد مربوط به اصلاح حاکمیت بانک مرکزی است. اگر بانک مرکزی مستقل باشد، برنامه‌های پنج تا هفت ساله‌ای را طرح‌ریزی کند و نیز بانک‌های عامل با او بیشتر همراهی کنند و نظارت دقیق از سوی بانک مرکزی صورت گیرد سپس می‌توان گفت حاکمیت بانک مرکزی در همه عرصه‌های نظام بانکی گسترانده شده و هیچ اتفاقی خارج از دیدش قرار ندارد.

وی کاهش هزینه‌ها را در کارآمدسازی نظام بانکی مؤثر دانست ولی بر این نکته کرد که هدایت دقیق و صحیح اعتبارات از کاهش هزینه‌ها به مراتب مهمتر است.

این کارشناس اقتصادی گفت: بازارهای مالی و بازار سرمایه در اقتصاد ایران مغفول مانده‌اند و اعتبارات به سمت این دو هدایت نمی‌شوند؛ هدایت اعتبارات بایستی به درستی صورت بگیرد و از سوی دیگر این را مدنظر قرار دهیم برای راه‌اندازی پروژه‌ای نباید مدام از بانک‌ها وام دریافت کرد. مثلاً در زمینه سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی پروژه‌های کوچک و متوسط می‌توان از ظرفیت بازار سرمایه بهره برد و برای راه‌اندازی پروژه‌های کلان هم برروی ظرفیت نظام بانکی تمرکز داشت. اوراق بدهی و سهام ابزارهایی هستند که فشارها را بر نظام بانکی می‌کاهند و تکالیف بانکی را هدفمند می‎کنند.

آقاپور علیشاهی ضمن تأکید بر این نکته که اقتصاد ایران از نبود عنصر اعتماد رنج می‌برد، پیشنهاد کرد که باید اعتماد مردم به بازار سرمایه افزایش پیدا کند و ابزارهای نوین بسیاری در این زمینه تعریف شده‌اند که می‌توان آنها را احصاء و مورد استفاده قرار داد.

وی گفت: مشارکت در برندها و استانداردسازی تولید و دیگر موارد به افزایش سرمایه در گردش تولید و رشد تولید کمک می‌کنند. اتکا و محور اقتصاد ایران فقط نباید بانک باشد چون اگر بانک به مشکلی برخورد طبیعتاً تمام بخش‌های اقتصاد مختل خواهند شد.

گفت‌وگو از سعید امینی