به گزارش ایکنا از خراسان رضوی،
رضا تنهاییمقدم، پژوهشگر پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد در نشست ششم از سلسله نشستهای همانديشی « زیارت اثربخش و علوم انسانی» با عنوان «نقش اقتصاد زیارت در تحقق زیارت متعالی» که به همت پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی و با همکاری معاونت زیارت و گردشگری شهرداری مشهد امروز ۳۰ فروردینماه در محل اداره کل امور اقتصادی و دارایی خراسان رضوی برگزار شد اظهار کرد: این دو مقوله یعنی زیارت و اقتصاد ارتباطی دو سویه با هم دارند. در جاهایی
زیارت میتواند یکسری خدمات به اقتصاد بدهد و برای ما بدیهی است که یکی از اصلیترین مؤلفهها در اقتصاد شهر مشهد، زیارت است و زیارت در حال خدمترسانی به اقتصاد این شهر است و اگر توسعه اقتصادی در این شهر و استان اتفاق بیفتد، مرهون زیارت است، اما در این نشست بنا نداریم بر خدماتی که زیارت به اقتصاد میدهد، متمرکز شویم، بلکه منافع و خدماتی که اقتصاد برای زیارت دارد را مد نظر قرار میدهیم که میتوان آن را در علم بهینگی خلاصه کرد.
وی با طرح پرسش اصلی این نشست که اقتصاد چگونه میتواند به تحقق یک زیارت متعالی و مطلوب کمک کند، بیان کرد: زیارت بزرگترین سرمایه ما در شهر مشهد و حتی استان خراسان رضوی است. زیارت امام رضا(ع) تنها بخشی از این حوزه است و تقریباً بیش از 8000 امامزاده در کشور داریم، بعلاوه زیارت اهل قبور و زیارت شهدا که اگر همه اینها را در کنار هم قرار دهیم بهصورت هفتگی با زیارت درگیریم و زیارت جزئی از سبک زندگی ما است. زیارت در یک نگاه اقتصادی و صرف نظر از دیگر ابعادش، میتواند برای حدود 40 صنعت همچون صنعت حمل و نقل، صنعت اسکان، سوغات و ... پیشران باشد.
تنهایی مقدم با مطرح کردن چگونگی نگاه اقتصادی و سرمایهگونه به زیارت به آسیبشناسی این موضوع پرداخت و گفت: تاکنون زیارت را مصرف کردهایم، حال آنکه زیارت سرمایه است و سرمایه عامل تولید و مولد است، هنگامیکه سرمایه مصرف میشود، در واقع تبدیل به کالای مصرفی شده و چیزی از آن باقی نمیماند، چنانکه در دهه اخیر کمی بعد زیارتی مشهد کمرنگ شده است و نتوانستهایم از زیارت چیزی تولید کنیم که به سایر حوزههای فرهنگی و اجتماعی سرریز داشته باشد.
سرمایه زیارت را با نگاههای اقتصادی تقلیل دادهایم
پژوهشگر پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد با تأکید بر این نکته که در نگاه اقتصادی زیارت را سرمایه میبینیم، اما این به معنای تقلیل زیارت به یک امر اقتصادی نیست، ادامه داد: زیارت برای تبدیل به دیگر سرمایهها باید رشد کند، زاینده و درونزا باشد، نه چنانکه از دورهای که بیش از 25 تا 30 درصد اراضی استان خراسان که اغلب وقف امام رضا(ع) و زیارت هستند، به جایی رسیدهایم که در جایی که کمتر از 10 کیلومتر فاصله با زیارت داریم، حسی از زیارت نداریم و در واقع ما سرمایه زیارت را با نگاههای اقتصادی تقلیل دادهایم.
وی افزود: آنچه در این نشست به دنبال آن هستیم این است که اقتصاد چگونه میتواند این سرمایه را رشد و توسعه دهد تا در جاهایی زیارت به سرمایه اجتماعی تبدیل شود و سرمایه اجتماعی به سرمایه فرهنگی و معنوی تبدیل میشود تا به برند پیشرفت مشهد و خراسان در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی دست یابیم.
تنهاییمقدم اظهار کرد: بیش از 80 درصد کسانی که از دیگر کشورها وارد ایران میشوند،
زائر هستند، اما ما با نامگذاری گردشگر بر آنها دچار تبعاتی میشویم، از جمله اینکه جغرافیای کشور مطرح میشود و برنامهریزی و سیاستگذاری در مسیری دیگر قرار میگیرد، اما اگر این ورودی را زیارت تعبیر کنیم، طبیعتاً نگاه به لحاظ جغرافیایی به مشهد و قم میآید و مدل مصرف، تفریح و توسعه خدمات زائر با گردشگر متفاوت است.
وی با توجه مطالبی که از سوی نمایندگان دستگاههای اجرایی در این نشست مطرح شد، بیان کرد: اقتصاد زیارت، چیزی است از جنس حکمرانی که دارای ویژگیهایی است، نخست آنکه فرهنگی است بدین معنا که اقتصادی فرهنگی است، به عنوان مثال هتل و بازار با نگاه فرهنگی شکل گرفته است، دوم آنکه مردمی است و بارش بر دوش مردم است، بدین معنا که لوکس نیست و ارزان است و در کف هرم مردم سوار میشود. در این ساختار حکمرانی، زیارتمحور و مبنا است، چنانکه در گذشته استاندار، نائب تولیت هم بوده، یعنی سیاستگذار شأنش با امام رضا(ع) گره خورده بوده و همه چیز را با زیارت پیوند میداده است.
پژوهشگر پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد با تقسیم بازیگران این ساختار به حاکمیت، بخش خصوصی و بخش سوم اقتصاد غیرانتفاعی درباره دیگر ویژگی این ساختار گفت: نظام انگیزشی بین بازیگران به صورت طولی بوده است و نه به شکل عرضی و رقابتی. نبود نگاه رقابتی در گذشته و کاملاً همگرا و مکمل بودن بازیگران زیارت موجب شده که وقف جایگاه مهمی داشته است، همچنین در اطراف حرم 70 خیریه و مسجد بوده که در اسکان و دیگر موارد کمک حال بودهاند، بدین ترتیب بازار، مسجد و حسینیه و از سوی دیگر حاکمیتی قرار داشته که رقیب آنها نبوده و به صورت مکمل در نظامات طولی به لحاظ انگیزشی وجود داشتند.
در ادامه حجتالاسلام علی نعمتی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی درباره بسط واژه اقتصاد به دانش حکمرانی اظهار کرد: این اتفاق بازگشتی به معنای قدیمی واژه دانش تدبیر منزل در دوره پیشا مدرن است که دوره مدرن در مقیاس دولت شهر مطرح میشود و آن را علم جدید اقتصاد نامند. از این عینک دانش تدبیر مدرن، ما هم میتوانیم نسبت به خدمت اقتصاد به زیارت دقتهای خوبی داشته باشیم، یعنی حکمرانی امر زیارت که به اهداف زیارت کمک کند و طبیعتاً آن قسمتی که خدمت زیارت به امر اقتصاد از آن تعبیر میشود که یک مقدار قواعد اقتصادیتر در این ساحت حکمفرما خواهد بود.
وی درباره منطق بینش و بصیرتهای اقتصادی در ساماندهی امر زیارت بیان کرد: یک سری از بصیرتهای پایه اقتصادی در مسئله زیارت تعیینکننده است و در طراحی ساز و کارها و رویکردهایی که شهرداری و دولت محلی میتواند به این مسئله داشته باشد، چنانکه سالها پیش در معاونت اقتصادی شهرداری به دنبال کلان پروژه هلدینگ زیارت بودند و ایده این بود که شهرداری به عنوان دولت محلی از ظرفیت فوقالعاده زیارت در مشهد استفاده کند و تمامی نیازهای اقتصادی زائر از بدو ورود تا هنگام خروج را در این هلدینگ تأمین کنیم تا بدینترتیب به تأمین مالی معاونت اقتصادی شهرداری کمک کنیم.
نعمتی با تأکید در خلط واژه اقتصاد با واژه مالی در این اتفاق گفت: اقتصاد زیارت که باید به معنای حکمرانی زیارت تفسیر و تعبیر شود، با تأمین مالی زیارت و یا حتی با تأمین مالی شهرداری با امر زیارت خلط شده بود. در واقع ما جای تأمین مالی نهاد دولتی را با یک موجودیت بخش عمومی با نوع تأمین مالی بخش خصوصی اشتباه گرفتهایم، همچنین عرصه تأمین مالی بخش عمومی را با عرصه تأمین مالی شرکتی اشتباه گرفتهای و این اشتباه در نهادهای حاکمیتی و شبه حاکمیتی ما متأسفانه وجود دارد که گمان میکنند اگر بخواهند به بودجه کمک کنند، باید تصدیگری کنند و پا در کفش بخش خصوصی بگذارد که این آسیب بسیار جدی است و باید بدان توجه کرد.
وی تصریح کرد: قرار نیست حاکمیت پا در کفش بخش خصوصی بگذارد و نقشهای او را بر عهده گیرد. حاکمیت باید تسهیلگر این عرصه باشد که گردش مالی این امر موجب عمران و آبادانی شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی ادامه داد: در نامه 53 نهجالبلاغه که خطاب حضرت علی(ع) به مالک اشتر است هنگامىكه او را به فرماندارى مصر بر مىگزيند تا خراج آن ديار را جمع آورد، آمده است: «بايد تلاش تو در آبادانى زمين بيشتر از جمع آورى خراج باشد كه خراج جز با آبادانى فراهم نمىشود ... هرگز تخفيف دادن در خراج تو را نگران نسازد زيرا آن، اندوختهاى است كه در آبادانى شهرهاى تو، و آراستن ولايت هاى تو نقش دارد ...» بنابراین نگاه ما به مسئله زیارت نباید به معنای تأمین مالی دولت یا حاکمیت یا شهرداری از محل زیارت باشد، بلکه همین که این بخش در مجموعه اقتصادی شهری رشد و توسعه یابد و فربه شود، غرض حکمران تا حد زیادی حاصل شده است.
وی با اشاره به جاری و ساری بودن اقتصاد در تمامی اجزای جامعه در توضیح معنای حکمرانی در اقتصاد گفت: به نظر میرسد حکمرانی در اقتصاد اسلامی یک حکمرانی مردمی است، اما چون مردمی بودن را به خوبی درک نکردیم با انواع آسیبهای آن مواجه شدیم. حکمرانی مردمی یعنی کار دست مردم باشد و این منافی تنظیمگری و هدایت حاکمیت نیست و جمع این دو بسیار ظریف است.
نعمتی ادامه داد: در مردمی بودن ساخت زائر شهر رضوی معنا ندارد، اینکه در کوچه و خیابانهای اطراف حرم زائرسراهای مربوط به ارگانهای مختلف دیده میشود، اینکه که از بیتالمال برای تیپ خاصی از کارکنان دولتی امکاناتی را فراهم آوریم و به نحو بهینه از آنها استفاده نشود، احتمال بسیار زیاد مشکل شرعی دارد.
وی بیان کرد: بستههای سرمایهگذاری پیشنهادی با مردمی بودن سازگاری ندارد. کار باید دست مردم باشد، اما شاخصها را باید طراحی کنیم، در واقع ما در همه ساحتهای هنر، زیارت، فرهنگ، بهداشت، سلامت، و آموزش تصدیگری داریم، اما شاخصهایی که با آن حکمرانی کنیم را نداریم، بدین ترتیب برای هر پروژه اقتصادی باید پیوست فرهنگی و عدالت نوشته شود که مواجهای منفعل است.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی درباره ابزارهای مادی و معنوی حکمرانی گفت: انواع مشوقها و تنبیهکنندههای مالی همچون رایانه یا عوارض و مالیاتها از جمله ابزارهای مادی حکمرانی هستند که اگر براساس شاخصهای طراحی شود، میتواند افراد و فعالان اقتصادی بخش زیارت را در مسیرهای مورد نظر هدایت کند، بنابراین ابتدا با تعریف شاخصهای زیارت متعالی و سپس از این دو دسته ابزار مادی و معنوی برای هدایت مردم در این مسیر استفاده کنیم.
انتهای پیام