کارآفرینی با نگاه قرآنی؛ اقدامی همواره مغفول

29 بهمن؛ از آبان 1397 و با هدف توسعه اقتصاد مقاوم و حل مشکلات اشتغال به نام «اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی» در تقویم جمهوری اسلامی نام‌گذاری شد و اقتصاد مقاومتی در سال‌های اخیر از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان شعار سال انتخاب می‌شود و البته کارآفرینی عبارتی است که این روزها بیش از پیش مورد بحث قرار گرفته است.

در حقیقت تعریف رسمی «کارآفرینی»، فرآیند شروع یک تجارت یا سازمان برای سودآوری یا تأمین نیازهای اجتماعی است البته پس از تعریف کارآفرینی باید دید چه کسی کارآفرین است و چه کاری انجام می‌دهد. «کارآفرین» کسی است که یک مدل تجارت را توسعه می‌دهد، سرمایه فیزیکی و انسانی لازم برای شروع یک سرمایه‌گذاری جدید را فراهم می‌کند، آن را عملیاتی می‌کند و مسئول موفقیت یا شکست آن است. به‌عبارت دیگر، کارآفرین علاوه بر خلق یک شرکت جدید، ریسک‌پذیر و نوآور است.

در جامعه کنونی و با توجه به مشکلات اقتصادی که از تحریم‌ها ناشی می‌شود و حتی شیوع ویروس منحوس کرونا نیز آن را تشدید کرده است، بحث کارآفرینی و اقتصاد مقاومتی معنایی دوچندان پیدا می‌کند، هرچند کارآفرینی در حوزه قرآن آن‌چنان که باید مورد توجه نیست و در سایه غفلت به سر می‌برد اما می‌تواند به صورت‌های مختلف گره‌گشا باشد، حتی اشاره قرآنی که این موضوع را برای ما تبیین می‎کند، آیات 10 و 11 سوره «سبأ» است که خداوند متعال فرموده است: «وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلًا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» خداوند در این آیه داستان زره‌سازی حضرت داوود را تبیین می‌کند و می‎گوید حلقه‌های زره را با دقت اندازه‌گیری کند و در ادامه به صورت فعل جمع بیان می‌کند که عمل صالح انجام دهید. 

آنچه در بررسی‌های خبرنگار ایکنا، بدست آمد اینکه کارآفرینی در حوزه قرآن نه تنها در استان یزد بلکه در سطح کشور مورد توجه قرار نگرفته و محدود به فعالیت مؤسسات و خانه‌های قرآن می‌شود البته در این زمینه هم از سوی مسئولان حمایتی صورت نگرفته تا مشوقی بر کارآفرینی حوزه قرآن باشد لذا ساز و کار مدون و مستمری که بتواند باعث انگیزه و تشویق افراد در سطح جامعه و بویژه جامعه قرآنی شود، در حال حاضر وجود ندارد و جا دارد مسئولان در کشور به این امر توجه ویژه‌ای داشته باشند.

تضمین شغل برای دانشجویان

حسین میرتقی، پژوهشگر و مؤلف کتب قرآنی در این زمینه به ایکنا یزد، گفت: در قالب کارآفرینی قرآنی باید در دوره دانشگاهی دانشجویان در این زمینه به صورت تخصصی آموزش ببینند، هرچند دوره‌هایی وجود دارد اما باید به صورت مشخص و مدون آموزش، توانمندسازی و در نهایت ایجاد شغل در نظر گرفته شده باشد.

وی ادامه داد: باید در مراکز علمی و کاربردی دوره‌های مثلاً تربیت معلم قرآنی که اکنون نیز وجود دارد، اما با تغییر در محتوا آموزش‌هایی مطرح باشد که دانشجو بر اساس آن و همچنین نیاز جامعه تربیت شود و این نیروها توانمند و سپس در مؤسسات قرآنی بکار گرفته شوند، این گونه رشته‌های دانشگاهی در صورتی رونق پیدا می‌کند که مؤسسات ملزم باشند از این نیروها استفاده کنند و در زمینه اشتغال از همان ابتدای ورود به این رشته برنامه‌ای مدون  طرح‌ریزی شده باشد.

میرتقی افزود: در زمینه کارهای هنری با محوریت قرآن نیز باید آموزش‌های لازم صورت گرفته باشد و افرادی که خلاق و توانمند هستند، شناسایی و حمایت شوند تا انگیزه‌ای برای اقشار مختلف به این سمت باشد اما متأسفانه تاکنون در این زمینه اقدام حمایتی انجام نشده و غفلت منجر به عقب‌نشینی از کارآفرینی قرآنی می‌شود، البته می‌توان با تهیه بانک اطلاعات جامعی از کارآفرینان به‌ویژه در حوزه قرآن حمایت کرد و انگیزه‌ای ایجاد شود برای فعالیت در حوزه کارآفرینی قرآنی و افراد بیشتری را به این سمت و سو هدایت کرد.

وی ادامه داد: مؤسسات قرآنی نیز که اکنون با تعداد بسیار در حال فعالیت هستند، دیگر نمونه کارآفرینی قرآنی است و فعالیت گسترده‌تری برای حوزه قرآن در این قالب وجود دارد و مربیان توانمندی مشغول به فعالیت می‌شوند، هرچند دوره‌های کوتاه مدتی از سوی مؤسسات برگزار می‌شود که به نظرم مناسب نیست و باید در بلندمدت مورد توجه قرار گیرد. در زمینه کارآفرینی قرآنی نیازمند کار پژوهشی هستیم و نیازسنجی‌هایی که در سطح کشور و به طبع آن استان یزد باید صورت گیرد و باید بانک اطلاعات جامعی ایجاد و افراد توانمند مورد حمایت قرار گیرند.

برای اطلاع بیشتر از حمایت نهادهای دولتی از کارآفرینان در حوزه قرآن به سراغ مسئولان امور قرآنی ادارات کل استان رفتیم تا از حمایت‌هایی که لازمه کارآفرینی قرآنی است، اطلاع یابیم، هرچند اکثر حمایت‌ها هرچند اندک در قالب مؤسسات انجام می‌شود، اما مطالعه این مصاحبه‌ برای افرادی که علاقه‌مند به کارآفرینی در حوزه قرآن هستند، خالی از لطف نیست.

نبود ساز و کار مشخص برای حمایت از کارآفرینی قرآنی

حسین دشتی، مسئول قرآن و عترت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد، با اشاره به مصادیقی از کارآفرینی قرآنی در سطح استان، راه‌اندازی کتابخانه تخصصی قرآنی از سوی حجت‌الاسلام شاهدی، طراحی نرم‌افزاری برای اجرای برنامه‌های قرآنی در سطح کشور از سوی نیروی جوان و توانمند در مؤسسه جوادالائمه، ایجاد استارتاپ از سوی مدیر مؤسسه امیربیان و حتی فعالیت مؤسسات قرآنی در سطح استان که مربیانی را بکارگیری کرده و بیمه این افراد را برعهده دارند، از آن جمله برشمرد.

وی ادامه داد: این اداره حمایت ویژه‌ای در قالب کارآفرینی قرآنی ندارد اما در قالب مؤسسه قرآنی حمایت‌هایی صورت می‌گیرد البته ساز و کار مشخص و مستمری برای حمایت از کارآفرینی قرآنی نداریم، در قالب حمایت فقط می‌توان به بیمه فعالان قرآنی اشاره کرد که اکنون به دلیل کمبود اعتبار این اقدام عملاً صورت نمی‌گیرد. 

دشتی تأکید کرد: جا دارد ساز و کار مدون و مشخصی در زمینه کارآفرینی قرآنی در سطح کشور ایجاد شود و مشوق‌هایی برای اشتغال‌زایی و کارآفرینی در این حوزه انجام و پیش‌بینی شود.

ضرورت حمایت‌های لازم با در نظرگیری میزان اعتبار

حجت‌الاسلام علی‌محمد رضایی، مسئول امور قرآنی اداره‌ کل تبلیغات اسلامی استان یزد نیز گفت: کارآفرینی قرآنی می‌تواند در قالب راه‌اندازی مؤسسات و خانه‌های قرآن صورت گیرد که سالیان سال این اقدام در حال انجام است و مؤسسات مورد حمایت قرار می‌گیرند و حتی در اقدامی امور و طرح‌های قرآنی به مؤسسات واگذار شده است تا حمایتی از سوی این نهاد برای ادامه فعالیت آنان باشد.

رضایی بیان کرد: البته افراد علاقه‌مند که توانایی در زمینه کارآفرینی قرآنی دارند، می‌توانند در قالب ارائه طرح به این نهاد اقدام کرده تا طرح مورد بررسی قرار گیرد و در این زمینه می‌توان حمایت‌های لازم را با در نظرگیری میزان اعتبار به عمل آورد.

سرمایه‌گذاری و احیای موقوفات قرآنی

حجت‌الاسلام محمود میرجلیلی، مسئول امور قرآنی اداره‌ کل اوقاف و امور خیریه استان یزد نیز از واگذاری طرح‌های قرآنی به مؤسسات خبر داد و گفت: می‌توانیم در این قالب پشتیبانی مالی از جامعه قرآنی داشته باشیم و فعالیت‌های قرآنی را حمایت کنیم.

وی ادامه داد: در سال‌های اخیر برخی مجموعه‌ها و مؤسسات به دلیل مشکلات مالی حمایت نشده و به حالت نیمه فعال و حتی تعطیل در آمده بودند، که این اداره در قالب واگذاری طرح‌های قرآنی این مؤسسات را حمایت می‌کند تا بتوانند مربیان و عوامل اجرایی که در این مجموعه اشتغال‌زایی شده‌اند را مورد حمایت قرار دهند.

میرجلیلی با اشاره به اینکه کارآفرینی قرآنی بدین معناست که مؤسسه‌ای فعال بتواند نیروهایی را با عنوان مربی و عوامل اجرایی به کار گرفته و مورد حمایت قرار دهد، گفت: در زمینه سرمایه‌گذاری بر روی موقوفات قرآنی می‌توان از افراد کارآفرین حمایت کرد زیرا که در برنامه‌های آتی سازمان شناسایی و احیای موقوفات در دستور کار است و اگر فردی بتواند و علاقه‌مند باشد در حوزه موقوفات قرآنی سرمایه گذاری کند، اوقاف نیز حمایت خواهد کرد و در زمینه مجوزهایی که در این زمینه لازم است، فرد یا افراد را حمایت می‌کند.

تربیت مدیر تراز قرآنی

سعید غفاریان، رئیس اداره قرآن، عترت و نماز اداره کل آموزش و پرورش استان یزد نیز  به ایکنا گفت: یکی از اهداف آموزش و پرورش نزدیک کردن محیط و شرایط کار با آموزش است به نحوی که دانش‌آموز پس از تحصیل مهارتی را آموخته باشد و صاحب یک حرفه و هنر و مهارت شود، تا بعد از فارغ‌التحصیلی توانایی کسب درآمد و امرار معاش را داشته باشد و این یکی از اهداف آموزش و پرورش است که در سند تحول بنیادین نیز مورد تأکید قرار گرفته و برنامه‌ریزی این نهاد به سمت و سوی مهارت‌آموزی و کارآفرینی است. 

وی ادامه داد: در بحث قرآنی نیز تربیت مدیر تراز قرآنی و انقلاب اسلامی با استفاده از آموزه‌های قرآنی مدنظر قرار دارد تا افراد توانمند در این سرزمین در رشته‌ها و جریان‌های مختلف مدیریتی توأم با نظم، دلسوزی، تعهد، امانت‌داری و پاک‌دستی تربیت شوند.

غفاریان افزود: هم‌چینن هنرهایی آمیخته با قرآن و اهل بیت(ع) وجود دارد که امروزه به صورت حرفه دنبال و پیگیری می‌شود و موجب کسب درآمد نیز است، تلاوت قرآن را که درنظر بگیریم می‌تواند به نوعی کارآفرینی باشد زیرا قاریان بین‌المللی که مورد استقبال مردم نیز قرار می‌گیرند در شهرها و استان‌های مختلف دعوت شده و به اجرای تلاوت می‌پردازند، کارهای گروهی قرآنی اعم از همخوانی و تواشیح که آمیزه‌ای از قرآن و بسیار جذاب است، به شکلی که در برخی کشورها برای استماع و اجرا در قالب فروش بلیت کسب درآمدی است برای فعالان عرصه قرآن در آن کشور و هزینه‌هایی که در این قالب پرداخت می‌شود به نوعی اشتغال و کسب درآمد و کارآفرینی محسوب می‌شود و در کنار دیگر فعالیت‌ها می‌تواند فعالیت گروهی درآمدزا برای جوانان قرآنی باشد. 

وی ادامه داد: هنرهای مرتبط دیگری هم داریم مثل هنر معرق، مشبک، نقاشی خط، خوشنویسی و تابلوهای خوشنویسی که آیات قرآنی و یا حدیثی از اهل بیت زینت‌بخش آن تابلو می‌شود؛ این یک هنر قرآنی است که موجب کارآفرینی و کسب درآمد و امرار معاش شده است و یا هنر تهذیب یک هنر اسلامی و زیبایی است که کاربرد خوبی هم پیدا کرده، جنبه دیگر کار آفرینی قرآنی می‌تواند باشد. مؤسسات قرآنی نیز «خیرکم من تعلم القرآن و علمه» هستند و آموزش قرآن در رشته‌های مختلف را بر عهده دارند و با خلاقیت و بکارگیری نیروهای توانمند به ترویج فرهنگ قرآنی می‌پردازند.

رئیس اداره قرآن، عترت و نماز اداره‌ کل آموزش و پرورش استان یزد با اشاره به اینکه این اداره در سال جاری در قالب جشنواره‌ای سعی در کشف استعدادهای قرآنی دانش آموزان در زمینه هنر دارد گفت: جشنواره هنر قرآنی «دانش» در رشته‌های مختلف می‌تواند در کشف استعدادها و سوق آنها برای تخصصی شدن در این زمینه مؤثر باشد و یکی از رویکردهای جشنواره هم این بوده که هنرهای قرآنی را تبلیغ و ترویج دهیم تا دانش آموزان در کنار فعالیت‌های درسی به کار هنری که به کارآفرینی و کسب درآمد و امرار معاش و استقلال مالی منتج می‌شود، روی آورند و بدین گونه رسالت خود را در مهارت آموزی به دانش آموزان ایفا کرده باشیم.