شاخصه‌های حکمرانی از منظر آیات و روایات

مهدی تقوایی، پیشکسوت و فعال قرآنی استان یزد، در گفت‌وگو با ایکنا از یزد، با اشاره به شاخصه‌های حکمرانی خوب در قرآن کریم و روایات اسلامی اظهار کرد: خداوند متعال در قرآن کریم در زمینه حق سرنوشت انسان و جامعه بشری می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ؛ همانا خداوند حال قومى را تغيير نمى‌دهد تا آنكه آنان حال خود را تغيير دهند.» پس هیچ تغییری در یک جامعه به وجود نمی‌آید مگر اینکه خود افراد جامعه طالب آن باشند و باعث و بانی تغییراتی شوند که در جامعه اتفاق می‌افتد.

وی ادامه داد: در چهل سال گذشته پس از انقلاب اسلامی این امر را به وضوح دیده‌ایم که یکی از شاخصه‌های مهم نظام اسلامی موضوع‌ جمهوریت نظام است و به‌ویژه حق رأی آحاد جامعه و اینکه افراد در انتخاب آزاد هستند، لذا می‌بینیم که در هر دوره و در هر انتخاباتی ممکن است افراد و گروه‌هایی با گرایش‌های خاص سیاسی و متفاوت نسبت به دوره‌های قبل از آن، توسط مردم انتخاب شوند و این امر مهم‌ترین دلیلی است که می‌توان بیان کرد در کشور ما انتخابات کاملاً آزاد است.

تقوایی با اشاره به اینکه یک فرد برای انتخاب خوب، چه معیارهایی را باید ملاک عمل قرار دهد، تأکید کرد: اگر به قرآن کریم مراجعه کنیم معیارهای اساسی و مهم را متذکر شده که اولین آن ایمان است. اولین ویژگی که خدای متعال برای افراد صالح و مؤمن در نظر گرفته، موضوع ایمان است و صراحتاً می‌فرماید: «آیا شخص مؤمن با شخصی که فاسق است، با هم برابر هستند». اگر به حافظه تاریخی انتخاب‌هایی که تاکنون انجام شده است مراجعه کنیم، این موضوع کاملاً مشخص می‌شود، انسان‌هایی که انتخاب می‌‌کنیم و زمام امور را به دست آنها می‌سپاریم چگونه باید باشند، اما اگر انسان‌های مؤمنی نبوده و از ایمان قلبی برخوردار نباشند، جامعه اسلامی را دچار یک‌سری بحران‌ها و تنش‌هایی کرده‌اند.

ایمان به تنهایی کفایت نمی‌کند

این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به اینکه ایمان به تنهایی کفایت نمی‌کند، گفت: خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ؛ همانا بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین شمایند.» پس ویژگی دوم اینکه باید تقوای الهی داشته باشند، خیلی از مسئول‌نماها در این چهار دهه گذشته با درنظرگرفتن منافع شخصی و حزبی و ... با مشکلاتی مواجه شده‌اند لذا این از جمله نکاتی خواهد بود که پاشنه آشیل افرادی است که از سوی مردم انتخاب می‌شوند و صندلی مسئولیت را به آنها می‌سپارند، افرادی هستند که به دلیل نداشتن تقوای الهی در  جایگاهی که داشته‌اند، سوءاستفاده کرده‌اند و متأسفانه مصادیق زیادی را می‌توان نام برد در حالی که در جامعه اسلامی حتی یک مورد هم زیاد است، لذا معیار و ملاک تقوا یکی از شاخصه‌های مهم است که ما باید به آن توجه کنیم. انتخاب کننده باید تقوای الهی را رعایت کند و فردی را که انتخاب می‌کند به دور از بحث‌های جناحی و حزبی و سیاسی و محله‌گرایی و فامیلی و همشهری به خدمت بپردازد هم این که انتخاب شونده باید از تقوای الهی برخوردار باشد چون به هر حال جایگاه بسیار حساس و مهمی را به آن می‌سپارند.

وی اهلیت و صلاحیت فرد را از ویژگی‌های دیگر برشمرد و گفت: خداوند در قرآن می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا؛ خدا به شما فرمان مى‌دهد كه سپرده‌ها را به صاحبان آنها برگردانید» لذا وظیفه داریم به کسی رأی دهیم که امانت‌دار باشد، زیرا سرنوشت ملت، کشور و نظامی را برعهده خواهد داشت پس اگر این فرد لایق و امین نباشد، و نگاهش به جای اینکه به خداوند متعال، توانمندی‌ها و ظرفیت‌های داخل کشور باشد خدای نکرده به بیرون و ابرقدرت‌های استکباری باشد نتیجه آن می‌شود که امروز شاهد هستیم و مشکلات عدیده‌ای که متأسفانه به وجود خواهد آمد، علی رغم اینکه این مملکت دارای سرمایه‌های عظیم انسانی و مادی است.

تقوایی ادامه داد: ویژگی بعدی افرادی که انتخاب می‌کنیم باید در جایی امتحان داده باشند، در ادوار گذشته شاهد پدیده‌ها و حوادث زیادی بوده‌ایم پس می‌توان افراد را تشخیص داد که آیا در این حوادث و بحران‌ها که بر انقلاب گذشته بویژه شاخصه آن دفاع مقدس و اقدامات جهادی که در کشور روی داده، این فرد سابقه‌ای، از خودگذشتگی و ایثاری از خود نشان داده که اکنون سرنوشت نظام و مملکت به او سپرده شود. خداوند نیز در سوره واقعه می‌فرماید: «السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ» یا در سوره نساء آمده «یا فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ» لذا ما باید در جایگاه مقایسه بین افراد، به افرادی بها داده شود که سابقه خوبی از آنها دیده‌ایم و در صحنه‌های مختلف حضور داشته و ایثار کردند.

این فعال قرآنی وفاداری به آرمان‌های نظام و امام‌ خمینی(ره) را از دیگر ویژگی‌های اصلح برشمرد و گفت: بدون شک این انقلاب اسلامی یک ودیعه‌ای است که خدای متعال در اختیار این ملت قرار داده لذا باید افرادی انتخاب شوند که وفادار به نظام و آرمان‌ها و اهداف بلند نظام اسلامی باشند.

نقش ولایت‌پذیری در نظام اسلامی

وی ادامه داد: ویژگی دیگری که شاید شاه‌بیت آیات قرآنی باشد که در این قسمت بیان می‌شود، این است که افرادی که برای زمامداری نظام اسلامی انتخاب می‌شوند، باید ولایتمدار و تابع محض رهبری و ولی امر باشند هرچند نظرات آنها با نظرات ولی امر متفاوت باشد، اگر این اتفاق افتاد بر اساس بیان امام خمینی(ره) که فرمودند:«پشتیبان ولایت باشید تا به مملکت شما آسیبی نرسد» این امر محقق خواهد شد و البته این واقعیتی است که ما لمس کرده‌ایم، خدای متعال نیز در جای جای قرآن به آن اشاره کرده «أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ»، «قُل الْأَمْرِ مِنْكُمْ»، «مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ» و «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ»، متأسفانه خیلی از کژی‌هایی که در جامعه ما به وجود می‌آید به دلیل این است که افرادی که انتخاب شدند؛ برای خود حقی قائل می‌شوند و از فرمان ولی خدا و رهبر خود سرپیچی می‌کنند و متأسفانه مملکت را دچار مشکلات عدیده می‌کنند لذا افرادی که انتخاب می‌شوند باید با تجربه نشان داده باشند که ولایتمدار و ولایت‌پذیر هستند. 

این پیشکسوت قرآنی با اشاره به اینکه افرادی که انتخاب می‌شوند باید خود را خادم مردم بدانند بیان کرد: در نهج‌البلاغه امام علی(ع) در فرمان به مالک اشتر این نکته را متذکر شده‌اند، لذا یک حکمران خوب باید شیوه امام علی(ع) را در متن و ملاک و الگوی خود قرار دهد و به هیچ وجه برای خود جایگاهی متصور نشود، همان گونه که در قرآن آمده: «لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مالاً إِنْ أَجرِيَ إِلاَّ عَلَى اللهِ‌، من از شما در عوض هدایت ملک و مالی نمی‌خواهم، اجر من تنها بر خدا است». متأسفانه جایگاه و اشرافی‌گری که گاهی در برخی از افراد مسئول می‌بینیم، اسلامی نیست و این برای یک حاکم اسلامی بسیار مصیبت‌بار است.

وی ادامه داد: افرادی که انتخاب می‌شوند باید از شرح صدر برخوردار باشند زیرا که در حکومت و نظام فراز و نشیب‌هایی وجود دارد گاهی از داخل و گاهی از بیرون بر نظام تحمیل می‌شود لذا داشتن شرح صدر مهم است، خداوند در سوره طه می‌فرماید: «رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي» یا «أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ؛ آيا براى تو سينه‌‌ات را نگشاده‏‌ايم».

نگاه ویژه‌ به سطح پایین جامعه

تقوایی افزود: یکی دیگر از ویژگی‌هایی که حاکم اسلامی باید به آن توجه کند و در قرآن و روایات نیز بر آن تأکید شده است، اینکه حاکم اسلامی سطح زندگی خود را در سطح پایین‌ترین افراد جامعه قرار دهد همان‌گونه که حضرت علی(ع) این گونه بودند. حاکم اسلامی هم باید نگاه ویژه‌ای به افراد سطح پایین جامعه داشته و هم اینکه سطح زندگی او به گونه‌ای باشد که وقتی افراد بی‌بضاعت، مستمند و فقیر و نیازمند به زندگی حاکم نگاه کنند، به زندگی خود امیدوار شوند، پس افرادی که خوی و منش اشرافی‌گری دارند نباید توسط مردم انتخاب شوند. 

این فعال قرآنی بیان کرد: ویژگی بعدی که باید به آن توجه داشت، قاطعیتی است که افراد باید در مقابل دشمن نشان دهند، در قرآن آمده: «مُحَمَّدٌ رَسولُ اللَّهِ والَّذينَ مَعَهُ أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ رُحَماءُ بَينَهُم؛ محمّد(ص) فرستاده خداست؛ و کسانی که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند؛» گاهی اسلام رحمانی که عده‌ای مطرح می‌کنند همان اسلام لیبرالیستی است و معنی آن این است که در این اسلام باید با همه بسازیم و این در حالی است که در اسلام باید همه ما «أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ رُحَماءُ بَينَهُم» باشیم. زیرا که کفار غیر از اضمحلال و نابودی به دنبال چیز دیگری نیستند و امروز می‌بینیم که استکبار به شکل‌های مختلف درصدد براندازی نظام اسلامی است و دلیل آن این است که در این دنیا، حکومتی به وجود آمده که به استکبار نه گفته و عَلَم استقلال را برای خود برافراشته و این برای استکبار قابل تحمل نیست.

عضو هیئت‌ مدیره مؤسسه قاریان و حافظان استان یزد تصریح کرد: اگر به دشمن روی خوش نشان داده نتیجه این می‎شود که در چند سال گذشته می‌بینیم، وادادگی مسئولان نظام در مقابل غرب باعث جسارت و پررویی آنها شده و  فشار را بر ملت ما زیاد می‌کنند علی‌رغم اینکه ما امتیازات زیادی داریم اما آنها دست بردار نیستند پس باید فردی انتخاب شود که در مقابل دشمن بایستد و ایستادن در مقابل دشمن باعث عقب رفت آن‌ها می‌شود و تجربه تاریخی این را نشان می‌دهد همان گونه آیات و روایات نیز بر آن تأکید می‌کند.