دوازدهم محرم/ امام سجاد(ع) میراث‌دار واقعه کربلا
گروه اندیشه: حضرت زینالعابدین(ع) از ظهر عاشورا به‌عنوان حجت خدا در کنار حضرت زینب(س)، میراث‌دار واقعه کربلا بود و تفکر شیعی را از نو پایه‌گذاری کرد و از پیام واقعه عاشورا حفاظت کرد تا اسلام از بین نرود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، امام چهارم شیعیان علی بن حسین(ع) مشهور به سجاد و زینالعابدین بنا به قول مشهور در سال 38 هجری دیده به جهان گشود.
امام سجاد(ع) در کربلا حاضر بود و به‌دلیل بیماری - در چند روز حضور در کربلا - نتوانست در جنگ شرکت کند برخی سن او را کمتر از سن بلوغ در زمان واقعه کربلا دانسته‌اند که با توجه به چهار ساله بودن امام باقر(ع) در آن زمان نمی‌تواند صحیح باشد رحلت یا شهادت آن امام بزرگوار، بین سال‌های 92 تا 95 هجری گزارش شده است.
در ایرانی بودن مادر امام سجاد(ع) تقریباً نمی‌توان شک داشت گرچه اثبات آن‌که حتماً دختر یزدگرد سوم بوده مشکل است.
در دوران امام سجاد(ع) ارزش‌ها‌ی دینی به فراموشی سپرده شده بود و مردم مدینةالنبی مجبور شدند به‌عنوان برده با یزید بیعت کنند. بهترین وسیله مبارزه امام در شرایط سخت آن روز گار دعا بود در آن فضای بسیار مسموم امام از احترام خاصی در جامعه برخوردار بود.
امام سجاد(ع) و شیعه
حادثه کربلا باعث شد که قسمت اعظم شیعیان واقعی به شهادت برسند این واقعه ضربه بزرگی برای شیعه بود و تصور بر این بود که شیعه تفکری تمام شده است دوری امام از کوفه و عراق باعث می‌شد که امکان هدایت جریان تشیع وجود نداشته باشد. از این رو امام می‌بایست کار را از صفر شروع کرده و مردم را به طرف اهل‌بیت متمایل نماید، که در این راه امام بسیار موفق عمل نمود در دوران سخت خفقان اموی امام توانست شیعه را از این مسیر سخت عبور دهد.
در این زمان دو حرکت شیعی «توابین» و«قیام مختار» اتفاق افتاد که امام سجاد(ع) با آن‌ها رابطه سیاسی نداشت در عین حال امام در برابر اهل غلو موضع‌گیری داشت و آن‌ها را به شدت رد می‌نمود.
تعداد اصحاب امام را حدود 173 نفر دانسته‌اند که با امامت آن بزرگوار بر اساس نص اعتقاد داشتند و جزء شیعیان اعتقادی محسوب می‌شدند. برخورد امام با امویان بر مبنای (تقیه) بود و در آن فضای سیاسی نامطلوب صلاح را در آن دید که این روش را برگزند و این مسئله باعث شد که بُعد علمی امام بیشتر مورد توجه مردم قرار گیرد. چنان‌چه ذکر شد سلاح اصلی امام دعا بود که با داشتن مضامین عبادی دارای مفاهیم سیاسی نیز بود و مفهوم امامت با دیدگاه شیعی از متن دعاها استنباط می‌شد.
شهادت امام سجاد(ع)
حضرت سیدالساجدین پس از گذراندن یک عمر پربرکت که در یکی از حساسترین دورههای تاریخ اسلام واقع شد از ویژگی‌های مهمی در بین مردم برخوردار شده بود؛ چراکه فضایل و مکارم اخلاقی آن حضرت در هر مجلس و محفلی بیان می‌شد و در یک کلام امام در دل‌ها و عواطف مردم جا گرفته بود.
این وضع بر امویان دشوار بود و آن‌ها را میرنجاند و از همه کس بیشتر ولیدبن عبدالملک کینه امام را در دل داشت. او بارها میگفت: «من تا وقتی که علی بن الحسین در دنیا باشد راحت نیستم». این بود که وقتی زمام سلطنت را به دست گرفت تصمیم گرفت امام را مسموم کند. لذا زهر کشندهای برای کارگزارش در مدینه فرستاد و به او دستور داد تا این زهر را به امام بخوراند او نیز دستور ولید را عملی کرد و بدین وسیله حضرت در سن 57 سالگی در مدینه به شهادت رسید.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی فقیه در لرستان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا با اشاره به بخش‌هایی از خطبه امام سجاد(ع) در شهر شام با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های خطبه امام سجاد(ع) در شهر شام حماسی بودن آن است، گفت: با آن که حضرت سجاد(ع) در ظاهر بیمار بوده و دست و پای او را با غل و زنجیر بسته بودند و از کربلا تا شام با حالت اسارت آورده بودند، هرگز از چنین انسانی با این حالت، انتظار سخنرانی حماسی نیست اما آن‌چنان خطبه ای غراء، با شور و حماسه ایراد فرمودند که جز از شخص امام معصوم(ع) این کلمات صادر نمی شود.
وی با اشاره به بخش‌هایی از مطالب حماسی که راجع به شخصیت امیرالمؤمنین علی(ع) در این خطبه بیان شده است، اضافه کرد: خطابه حماسی در راستای رفع شک و تردید از دل‌ها و تقویت ایمان و باورها ایراد می شود تا مردم از راه کجی که رفتند برگردند.
خطابه حماسی برای تحریک احساسات و تهییج عواطف و شورانگیزی است
حجت‌الاسلام میرعمادی ادامه داد: در خطابه حماسی معمولاً خطیب بر روی افتخارات، برجستگی و امتیازات تکیه می کند تا بتواند مطالب را در اعماق جان و ضمیر وجدان افراد برساند، در حقیقت خطابه حماسی برای تحریک احساسات و تهییج عواطف و شورانگیزی است.
نماینده ولی فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم‌آباد عنوان کرد: ویژگی خطابه حماسی، آن است که جمله بندی‌های کوتاه و با صلابت و کوبنده دارد و در آن مطالبی بیان می شود که نشان دهنده غیرت، حمیت، مردانگی، سلحشوری و ایثار و ایمان است که این عوامل موجب تقویت روحیه ها میشود و صحنه پیروزی را در جلوی چشمان ترسیم می کند.
حجت‌الاسلام میرعمادی با اشاره به تاکید آیات قرآن مبنی بر اینکه «مردم را به سوی پروردگارت از راه حکمت و موعظه حسنه و جدال نیکوتر دعوت کن» یادآور شد: در این آیه خداوند سه راه را برای دعوت مردم به سوی خدا ذکر کرد که یکی استدلال و حکمت، دوم پند و موعظه نیکو و سوم مناظره نیکوتر (جدال احسن) است.
وی بیان داشت: حکمت بیشتر جنبه عقلی دارد، اما موعظه حسنه یعنی استفاده از عواطف انسان ها برای تحریک توده های مردم چرا که موعظه بیشتر جنبه عاطفی دارد که گاهی از طریق خطبه های حیات بخش و حماسه آفرین صورت می گیرد همانند برخی از خطبه های رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و سیدالشهداء(ع) که جنبه حماسی داشت.
نماینده ولی فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم‌آباد با بیان اینکه امام سجاد(ع) در مجلس یزید با ایراد خطبه حماسی چند هدف را دنبال می کرد، گفت: جلب توجه مردم به حق و حقیقت و بیدار کردن مردم یکی از این اهداف بود.
وی ادامه داد: در این خطبه توجه افراد به این سمت برده میشود که آنچه خطیب یزید می گوید گمراهی است و سخن آن خطیب مزدور چون نادرست و باطل است، لذا سراسر ضلالت، درد و هلاکت است، امام سجاد برای رسیدن به این هدف سخنانش را حماسی بیان کرد.
حجت‌الاسلام میرعمادی برانگیختن احساسات و شور افکندن در قلوب، به خاطر جنایات یزید و مظلومیت اهل بیت(ع) و وقوع حادثه عظیم کربلا را از دیگر اهداف ایراد این خطبه حماسی برشمرد و گفت: بدیهی است شورانگیزی و تهیج عواطف بهترین راه برای رسیدن به این هدف است.
نماینده ولی‌فقیه در استان لرستان و امام جمعه خرم آباد افزود: اقناع و باوراندن مردم به صلاحیت نداشتن یزید به امر خلافت و این که خلافت سزاوار اهل بیت(ع) است از دیگر اهداف ایراد حماسی این خطبه بود که همین امر زمینه را برای قیام و شورش علیه یزید فراهم می کرد.
خطابه حماسی و شورانگیز وسیله‌ای کارآمد برای رسیدن به اهداف بزرگ
حجت‌الاسلام میرعمادی با بیان اینکه خطابه حماسی و شورانگیز وسیله بسیار کارآمد و مؤثر برای رسیدن به اهداف بزرگ است، یادآور شد: امام سجاد(ع) با استفاده از موقیعت پیش آمده به تحریک عواطف مردم پرداخت و با خطابه خود دل های مردم به حرکت درآورد به طوری که مردم نفرت خودشان از عملکرد یزید اعلام داشتند و با امام سجاد(ع) همدردی کردند.
حجت‌الاسلام محمدجواد عباس‌زاده، معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان لرستان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، با تسلیت به‌مناسبت سالروز شهادت امام سجاد(ع)، گفت: امام سجاد(ع) جزو افرادی بودند که در تمام عرصه‌های واقعه مهم تاریخ اسلام حضور داشتند و از آنجاکه خداوند متعال خواستار حضور امام معصوم در زمین برای ارشاد مردم است ایشان در این رخداد مهم به بیماری مصلحتی مبتلا شدند تا رشته امتداد امامت و ولایت در زمین گسسته نشود و ایشان در این جنگ نابرابر از فتنه آشوبگران کوفی در امان باشند.
حفظ دین و انتقال فرهنگ عاشورا به نسل‌های بعد؛ مهم‌ترین رسالت‌های امام سجاد(ع)
وی با بیان اینکه به روایتی شهادت این امام عظیم‌الشأن در روز دوازدهم محرم‌الحرام و به روایتی دیگر در 25 محرم‌الحرام واقع شده است، افزود: همه مورخان بر این باورند که امام سجاد(ع) در صحنه کربلا کسالت داشت و این بیماری نیز حکمت و مصلحت الهی برای امت اسلام بوده تا تنها بازمانده مرد از خاندان حسین(ع) باشد که از کربلا زنده بازگشت تا پرچم‌دار هدایت امت محسوب شود و پس از قیام عاشورا، وظیفه سنگین انتقال رسالت قیام عاشورا بر‌عهده این امام قرار گرفت و او خود همت گمارد تا یاد و خاطره حماسه‌سازان عاشورا را در نهاد جامعه اسلامی بارور سازد.
حجت‌الاسلام عباس‌زاده ادامه داد: اگر امام سجاد(ع) در واقعه کربلا به شهادت می‌رسید نهضت امام حسین(ع) همان‌جا خاموش می‌شد و به گوش جهانیان نمی‌رسید و اگر اسلام زنده است به برکت خون سیدالشهدا(ع) و پاسداری حضرت سجاد(ع) و زینب کبری(س) می‌باشد.
وی افزود: یکی از رسالت‌های بسیار مهم امام سجاد(ع) حفظ دین در زمان خود و انتشار فرهنگ عاشورا به نسل‌های بعد بود و با مطالعه زندگی این امام همام متوجه می‌شویم که ایشان یکی از شیوه‌هایی که اتخاذ کردند زنده نگه داشتن یاد امام حسین(ع) است که در آن دوران بسیار مهم تلقی می‌شد.
حجت‌الاسلام عباس‌زاده ادامه داد: بعد از واقعه عاشورا و به اسارت رفتن اهل بیت امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) عهده‌دار امامت شده و رهبری کاروان سالار شهیدان را از کربلا به کوفه، از کوفه به شام و در نهایت به مدینه را ایشان بر‌عهده داشتند و ایشان یکی از افراد خاصی بودند در زنده نگه نگهداشتن این واقعه نقش مهم و نقش بسزایی را ایفا کردند.
زنده نگه داشتن فرهنگ شهادت؛ راهبرد سیاسی امام زینالعابدین(ع)
وی با اشاره به اینکه زنده نگهداشتن فرهنگ شهادت و ایثار از جمله راهبردهای سیاسی امام زینالعابدین(ع) در عصر خفقان امویان بود، عنوان کرد: بی‌‌شک سخنان بیدارگرانه امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) در عصر اسارت، وجدان‌های خفته امت اسلام را بیدار ساخت و انگیزه‌‌های انتقام‌خواهی و خون‌خواهی از شهیدان کربلا را در نهاد آنان بارور کرد.
امام سجاد(ع) برای آگاهی مردم، اسلوب دعا را به کار برد
معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه لرستان با اشاره به اینکه امام سجاد(ع) براى آگاهى مردم، اسلوب دعا را به‌کار برد، به‌طورى‌که دعاهاى آن حضرت، رویدادهاى عصر او را تفسیر می‌کند، ادامه داد: صحیفه سجادیه که به زبور آل‌محمد مشهور است، اثر بی‌نظیرى است که در جهان اسلام، جز قرآن کریم و نهج‌البلاغه، کتابى به این عظمت و ارزش، پدید نیامده که پیوسته مورد توجه بزرگان و علما و مصنفان باشد.
وی افزود: دعاهایی که در صحیفه سجادیه وجود دارد معارف اسلامی و دینی را در خود دارد و لازم است این دعاها مطالعه شوند.
حجت‌الاسلام اسماعیل حسینی، استاد حوزه ودانشگاه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا اظهار کرد: امام سجاد(ع) در متن وقایع عاشورا حضور داشت و تمام حوادث تلخ را در عین بیماری و مشکلات سخت جسمی از نزدیک مشاهده کرد؛ لذا اگر سخنرانی‌ها و پیام‌رسانی‌های امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) نبود، قیام امام حسین(ع) هیچ پیام‌رسانی نداشت و محو می‌شد.
وی با اشاره به اینکه سیدالشهداء(ع) مأموریت خویش را در عاشورا به بهترین نحو انجام داد، خاطرنشان کرد: حضرت زینالعابدین(ع) از ظهر عاشورا به‌عنوان حجت خدا در کنار حضرت زینب(س)، میراث‌دار واقعه کربلا بود و تفکر شیعی را از نو پایه‌گذاری کرد و از پیام واقعه عاشورا حفاظت کرد تا اسلام از بین نرود.
حسینی عنوان کرد: صحیفه سجادیه اثر بی‌نظیری بعد از نهج‌البلاغه است که در قالب بسیار زیبا و فراگیر دعا برای همگان قابل استفاده است و نقطه عطفی در تاریخ اسلام به‌شمار می‌رود که این کتاب معنوی، اخلاقی و عرفانی همه چیز را برای بهره‌گیری انسان‌ها مطرح کرده است.
این کارشناس مذهبی در پایان بیان کرد: امروز همه مومنان با الگوبرداری از ابعاد شخصیت حضرت زینالعابدین(ع) می‌توانند سعادت دنیا و آخرت را برای خود رقم بزنند.
