نخل خمین به دنبال خانه‌ای برای ماندن
گروه اجتماعی: آئین نخل گردانی زادگاه امام خمینی(ره) با بیش از 300 ساله قدمت فقط سوگواری نیست، میراثی معنوی که هم دست نیازمندان و فقرا را می‌گیرد و هم جاذبه‌ای که خانواده‌های کوچ کرده از خمین را به این دیار بازمی‌گرداند، آئینی کاملاً مردمی که بانیان آن در کمال بی‌مهری رسانه و مسئولان، گله از نداشتن مکانی دائمی برای نگهداری نخل می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از استان مرکزی، مردم زادگاه بنیانگذار انقلاب اسلامی، آئینی به قدمت بیش از 350 سال را در میان خود زنده نگه داشته‌اند که به ویژه در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی جلوه‌نمایی می‌کند، آئین نخل گردانی این دیار، امروز محل تلاقی و جلوه‌ای از اتحاد مردم زادگاه امام راحل در عاشوراست.
اما تدارک این آئین و نگهداری از نخل، برای هر چه با شکوه‌تر برگزار کردن آن نیاز به اسبابی دارد، در امامزاده شاهزاده ابوطالب(ع) خمین اتاقی است که با شروع محرم در می‌گشاید و نخل خمین، مهمترین نماد عزاداری عاشورا در این شهرستان رخ می‌نمایاند.
وارد اتاق که می‌شوم پر است از عکس‌های سیاه و سفید عزاداری‌های مردم خمین در سال‌های دور، که البته نخل در تمام عکس‌ها دیده می‌شود. بر روی نخل پارچه سیاهی کشیده، خبرنگار ایکنا میهمان بانیان نخل که در زیر آن نشسته‌اند می‌شود تا قدری درباره پیشینه نخل و احوال امروزش گفت‌وگو کند.
غلامرضا مهرپور، یکی از بانیان نخل در صحبت پیش قدم می‌شود و می‌گوید: مقدمات برگزاری مراسم نخل گردانی از اولین روز ماه محرم با نخل‌بندی در امامزاده ابوطالب(ع) خمین آغاز و حاجت‌مندان از مناطق مختلف استان مرکزی و شهرهای همجوار به امامزاده می‌آیند و نخل را با پارچه‌های سیاه و سبز آذین بندی می‌کنند.
وی افزود: در واقع نخل نمادی از عزاداری شهادت سالار شهیدان امام حسین (ع) است که ارادتمندان آن امام عزیز با حمل آن عزاداری می کنند.
مهرپور سابقه نخل‌گردانی در خمین را به بیش از 350 سال می‌داند و ادامه می‌دهد: در مراسم عزاداری روز عاشورا اصطلاح نخل را به تابوت امام حسین (ع) می‌گویند که آن را بر دوش می‌کشند و مردم با این کار اعلام می‌کنند اگر در کربلا بودیم اینگونه پیکر فرزند فاطمه(س) را تشییع می‌کردیم.
وی افزود: مقدمات نخل گردانی از اولین روز ماه محرم با نخل‌بندی در امامزاده ابوطالب(ع) خمین توسط بانیان نخل به عنوان نخل‌دار که نسل به نسل از گذشته به آنها انتقال یافته و اسامی بعضی از آنها نیز بر چوب زیرین نخل کوبیده شده است آغاز می‌شود و طی مراسمی کار تزئین آن شروع شده و تا روز عاشورا آن را انجام می‌دهند.
مهرپرور با اشاره به اینکه نخل اتاقکی چوبی و حجیم و به شکل مکعب مستطیل است که از چوب و با یک کف بندی تشکیل شده است اظهار داشت: الواری که در کف به کار می‌رود، یک متر بالاتر از پایه‌های ستون‌ها قرار گرفته، دو سر هر یک از تیرها حدود یک متر از چهار طرف کف دیواره نخل بیرون آمده و در واقع، دستگیره نخل را تشکیل می‌دهند.
وی اضافه کرد: نخل سه دست لباس دارد شامل لباس طول سال، لباس اول تا هفتم و لباس هفتم تا سوم عاشورا و در روز عاشورا لباس مخصوص آن روز را به تن می‌کند و لباس طول سال با صلوات و آداب خاصی باز می‌شود و افرادی که در این مراسم حضور دارند باید پاک باشند.
این بانی نخل گفت: عصر سومین روز از دهه محرم به نخل پارچه نو می‌پوشانند و روز چهارم آن را طناب پیچ می‌کنند تا نخل استحکام بیشتری داشته باشد. در شب هفتم طره که همان پارچه‌های سبز است به قسمت پایین نخل بسته می‌شود و برای بستن طره روضه حضرت علی اصغر خوانده می‌شود و در شب هشتم نیز کتیبه‌های سوزنی که اسامی اهل بیت(ع) و یاران باوفای سیدالشهدا(ع) داخل آن حک شده است بر روی نخل نصب می‌شود.
وی ادامه داد: در شب نهم و شب تاسوعا چادر مخصوص نخل کشیده می‌شود و شب عاشورا همه تجهیزات آن بسته خواهد شد و در فاصله این ۹ روز گروه‌هایی از مردم خمین اعم از زن و مرد به همراه کودکان خود برای دادن نذر و نیاز، تبرک و زیارت نخل به محل نگهداری آن در امامزاده ابوطالب(ع) می‌آیند.
مهرپور توضیح داد: در صبح عاشورا نخل از امامزاده شاهزاده ابوطالب(ع) به سمت چاله نخل با حضور مردم عزادار و هیات‌های سینه زنی حرکت داده می‌شود و بعد از عزاداری دوباره به محل اولیه باز گردانده می‌شود.
وی تصریح کرد: در شام غریبان نیز مردم خمین شمع به دست به امامزاده ابوطالب(ع) می‌روند و تا صبح در کنار نخل به سینه زنی و عزاداری می‌پردازند و درِ اتاق نخل تا سومین روز شهادت امام حسین(ع) باز است و این اتاق موقع اذان ظهر روز سوم تا روز اول محرم سال بعد بسته می‌شود.
این بانی نخل با بیان اینکه نخل، شورای نخل شش نفره دارد گفت: این شورا توسط حاملین نخل انتخاب می‌شوند و حاملین نخل نیز اجدادشان از ابتدا به عنوان حامل نخل بودند و جای هر حامل بر روی پلاک‌هانوشته شده است.
مهرپور پول جمع آوری شده از مشارکت‌ها و نذورات مردم را سالانه بین 50 تا 60 میلیون ریال عنوان کرد و افزود: این پول به حساب نخل واریز و برای تجهیز و نگهداری آن، هزینه می‌شود. مردم پول نقد، قند، چای، طلا و پارچه به نخل اهدا می‌کنند که این پارچه‌های چادری و اقلام توسط شورای نخل به نیازمندان و خیریه اهدا می‌شود و از حساب نخل به نیازمندان وام داده می‌شود.
این بانی نخل تاکید کرد: از پارچه‌های نوشته شده صنعتی برای نخل استفاده نمی‌شوندبلکه از پارچه‌های گلدوزی شده با دست به علت معنویت بیشتر آن استفاده می‌شود همچنین برای قلمزنی اسامی اهل‌بیت(ع) که در جلوی نخل بسته شدهبیش از چهارماه وقت گذاشته‌ایم.
وی توضیح داد: بانیان نخل بدون دستمزد فقط برای رضای خدا و به عشق امام حسین(ع) کار می‌کنند حتی یکی از بانیان 13 روز از تهران به اینجا می‌آید و من هم مغازه‌ام را در این مدت تعطیل می‌کنم. بالای نخل قرآن بسته می‌شود، آئین نخل‌گردانی در شهرستان خمین در فهرست میراث معنوی، ثبت ملی شده است، به رغم قدمت این آئین و اهمیت آن برای عزاداری مردم، نخل مکان مخصوصی برای نگهداری ندارد و این اتاق نیز امانت اداره اوقاف است.
مهرپور با انتقاد از رسانه‌ها ادامه داد: آنطور که شایسته این آئین است رسانه‌ها آن را انعکاس نمی‌دهند و حتی مستند نخل گردانی خمین را خودمان با کمترین امکانت ساختیم که از شبکه استانی پخش شد. آئین نخل گردانی فرعی است که مردم را گرد اصل محرم که امام حسین(ع) است جمع کند و باید بیش از این به آن بها داده شود و برای پایدار ماندن این حرکت مردمی باید میراث فرهنگی حمایت بیشتری کند.
این بانی در پایان از مسئولان میراث فرهنگی استان و خمین خواست مکانی را به جایگاه نخل خمین اختصاص دهند.
آئین 300 ساله نخل گردانی خمین هرسال در ظهر عاشورا تعداد زیادی از خانواده‌هایی که از خمین کوچ کرده‌اند را به زادگام امام راحل باز می‌گرداند، این آئین با حمایت بیشتر مسئولان و خبرنگاران می‌تواند در کشور معرفی شود صدا و سیما به جای پخش برنامه‌های آرشیوی یا مراسم سایر استان‌ها می‌تواند قدری به خود زحمت دهد و مراسم نخل گردانی خمین را به تمام کشور معرفی کند.
اما تدارک این آئین و نگهداری از نخل، برای هر چه با شکوه‌تر برگزار کردن آن نیاز به اسبابی دارد، در امامزاده شاهزاده ابوطالب(ع) خمین اتاقی است که با شروع محرم در می‌گشاید و نخل خمین، مهمترین نماد عزاداری عاشورا در این شهرستان رخ می‌نمایاند.
وارد اتاق که می‌شوم پر است از عکس‌های سیاه و سفید عزاداری‌های مردم خمین در سال‌های دور، که البته نخل در تمام عکس‌ها دیده می‌شود. بر روی نخل پارچه سیاهی کشیده، خبرنگار ایکنا میهمان بانیان نخل که در زیر آن نشسته‌اند می‌شود تا قدری درباره پیشینه نخل و احوال امروزش گفت‌وگو کند.
غلامرضا مهرپور، یکی از بانیان نخل در صحبت پیش قدم می‌شود و می‌گوید: مقدمات برگزاری مراسم نخل گردانی از اولین روز ماه محرم با نخل‌بندی در امامزاده ابوطالب(ع) خمین آغاز و حاجت‌مندان از مناطق مختلف استان مرکزی و شهرهای همجوار به امامزاده می‌آیند و نخل را با پارچه‌های سیاه و سبز آذین بندی می‌کنند.
وی افزود: در واقع نخل نمادی از عزاداری شهادت سالار شهیدان امام حسین (ع) است که ارادتمندان آن امام عزیز با حمل آن عزاداری می کنند.
مهرپور سابقه نخل‌گردانی در خمین را به بیش از 350 سال می‌داند و ادامه می‌دهد: در مراسم عزاداری روز عاشورا اصطلاح نخل را به تابوت امام حسین (ع) می‌گویند که آن را بر دوش می‌کشند و مردم با این کار اعلام می‌کنند اگر در کربلا بودیم اینگونه پیکر فرزند فاطمه(س) را تشییع می‌کردیم.
وی افزود: مقدمات نخل گردانی از اولین روز ماه محرم با نخل‌بندی در امامزاده ابوطالب(ع) خمین توسط بانیان نخل به عنوان نخل‌دار که نسل به نسل از گذشته به آنها انتقال یافته و اسامی بعضی از آنها نیز بر چوب زیرین نخل کوبیده شده است آغاز می‌شود و طی مراسمی کار تزئین آن شروع شده و تا روز عاشورا آن را انجام می‌دهند.
مهرپرور با اشاره به اینکه نخل اتاقکی چوبی و حجیم و به شکل مکعب مستطیل است که از چوب و با یک کف بندی تشکیل شده است اظهار داشت: الواری که در کف به کار می‌رود، یک متر بالاتر از پایه‌های ستون‌ها قرار گرفته، دو سر هر یک از تیرها حدود یک متر از چهار طرف کف دیواره نخل بیرون آمده و در واقع، دستگیره نخل را تشکیل می‌دهند.
وی اضافه کرد: نخل سه دست لباس دارد شامل لباس طول سال، لباس اول تا هفتم و لباس هفتم تا سوم عاشورا و در روز عاشورا لباس مخصوص آن روز را به تن می‌کند و لباس طول سال با صلوات و آداب خاصی باز می‌شود و افرادی که در این مراسم حضور دارند باید پاک باشند.
این بانی نخل گفت: عصر سومین روز از دهه محرم به نخل پارچه نو می‌پوشانند و روز چهارم آن را طناب پیچ می‌کنند تا نخل استحکام بیشتری داشته باشد. در شب هفتم طره که همان پارچه‌های سبز است به قسمت پایین نخل بسته می‌شود و برای بستن طره روضه حضرت علی اصغر خوانده می‌شود و در شب هشتم نیز کتیبه‌های سوزنی که اسامی اهل بیت(ع) و یاران باوفای سیدالشهدا(ع) داخل آن حک شده است بر روی نخل نصب می‌شود.
وی ادامه داد: در شب نهم و شب تاسوعا چادر مخصوص نخل کشیده می‌شود و شب عاشورا همه تجهیزات آن بسته خواهد شد و در فاصله این ۹ روز گروه‌هایی از مردم خمین اعم از زن و مرد به همراه کودکان خود برای دادن نذر و نیاز، تبرک و زیارت نخل به محل نگهداری آن در امامزاده ابوطالب(ع) می‌آیند.
مهرپور توضیح داد: در صبح عاشورا نخل از امامزاده شاهزاده ابوطالب(ع) به سمت چاله نخل با حضور مردم عزادار و هیات‌های سینه زنی حرکت داده می‌شود و بعد از عزاداری دوباره به محل اولیه باز گردانده می‌شود.
وی تصریح کرد: در شام غریبان نیز مردم خمین شمع به دست به امامزاده ابوطالب(ع) می‌روند و تا صبح در کنار نخل به سینه زنی و عزاداری می‌پردازند و درِ اتاق نخل تا سومین روز شهادت امام حسین(ع) باز است و این اتاق موقع اذان ظهر روز سوم تا روز اول محرم سال بعد بسته می‌شود.
این بانی نخل با بیان اینکه نخل، شورای نخل شش نفره دارد گفت: این شورا توسط حاملین نخل انتخاب می‌شوند و حاملین نخل نیز اجدادشان از ابتدا به عنوان حامل نخل بودند و جای هر حامل بر روی پلاک‌هانوشته شده است.
مهرپور پول جمع آوری شده از مشارکت‌ها و نذورات مردم را سالانه بین 50 تا 60 میلیون ریال عنوان کرد و افزود: این پول به حساب نخل واریز و برای تجهیز و نگهداری آن، هزینه می‌شود. مردم پول نقد، قند، چای، طلا و پارچه به نخل اهدا می‌کنند که این پارچه‌های چادری و اقلام توسط شورای نخل به نیازمندان و خیریه اهدا می‌شود و از حساب نخل به نیازمندان وام داده می‌شود.
این بانی نخل تاکید کرد: از پارچه‌های نوشته شده صنعتی برای نخل استفاده نمی‌شوندبلکه از پارچه‌های گلدوزی شده با دست به علت معنویت بیشتر آن استفاده می‌شود همچنین برای قلمزنی اسامی اهل‌بیت(ع) که در جلوی نخل بسته شدهبیش از چهارماه وقت گذاشته‌ایم.
وی توضیح داد: بانیان نخل بدون دستمزد فقط برای رضای خدا و به عشق امام حسین(ع) کار می‌کنند حتی یکی از بانیان 13 روز از تهران به اینجا می‌آید و من هم مغازه‌ام را در این مدت تعطیل می‌کنم. بالای نخل قرآن بسته می‌شود، آئین نخل‌گردانی در شهرستان خمین در فهرست میراث معنوی، ثبت ملی شده است، به رغم قدمت این آئین و اهمیت آن برای عزاداری مردم، نخل مکان مخصوصی برای نگهداری ندارد و این اتاق نیز امانت اداره اوقاف است.
مهرپور با انتقاد از رسانه‌ها ادامه داد: آنطور که شایسته این آئین است رسانه‌ها آن را انعکاس نمی‌دهند و حتی مستند نخل گردانی خمین را خودمان با کمترین امکانت ساختیم که از شبکه استانی پخش شد. آئین نخل گردانی فرعی است که مردم را گرد اصل محرم که امام حسین(ع) است جمع کند و باید بیش از این به آن بها داده شود و برای پایدار ماندن این حرکت مردمی باید میراث فرهنگی حمایت بیشتری کند.
این بانی در پایان از مسئولان میراث فرهنگی استان و خمین خواست مکانی را به جایگاه نخل خمین اختصاص دهند.
آئین 300 ساله نخل گردانی خمین هرسال در ظهر عاشورا تعداد زیادی از خانواده‌هایی که از خمین کوچ کرده‌اند را به زادگام امام راحل باز می‌گرداند، این آئین با حمایت بیشتر مسئولان و خبرنگاران می‌تواند در کشور معرفی شود صدا و سیما به جای پخش برنامه‌های آرشیوی یا مراسم سایر استان‌ها می‌تواند قدری به خود زحمت دهد و مراسم نخل گردانی خمین را به تمام کشور معرفی کند.
