به گزارش ایکنا؛ گردشگری در ایران به عنوان یک صنعت از ظرفیتهای بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبههای باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبههای طبیعی را در جهان دارا است و یکی از امنترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی است.
صنعت گردشگری در ایران با وجود ظرفیتهای بالایی که در این کشور وجود دارد، به دلیل آماده نبودن بسترهای اقتصادی مناسب برای جذب سرمایهگذاری در ساخت هتل و سایر صنایع جانبی و همچنین نبود تبلیغات مناسب هنوز نتوانسته است به جایگاه حقیقی خود دست یابد و به عنوان یک قطب اقتصادی نقشآفرینی کند.
بسیاری از مردم جهان با انگیزه آشنایی با ادیان، فرهنگها و مناسک و یا زیارت و کسب مدارج معنوی سفر میکنند، کشور ایران که افتخار میزبانی از بارگاه امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س) و بسیاری از امامزادگان واجب التعظیم(ع) را دارد، از این جهت نیز میتواند مقصد گردشگری بسیاری از گردشگران خارجی باشد. شهرهای مختلف ایران هر یک دارنده آئین، فرهنگ و آداب و رسوم مختلف هستند که برای هر گردشگری جذاب و قابل توجه محسوب میشود. در این میان آئینهای عزاداری از اهمیت دوچندانی برخوردار است چرا که هم مسلمانان میتوانند از آن بهرهمند شده و کسب فیض کنند و هم سایر گردشگران برای آشنایی با این آئینها از اشتیاق وافری برخوردارند و این امر میتواند به رونق صنعت گردشگری کمک کند.
آئین جار زدن در عزاداری ماه محرم در عقدا از جمله این موارد و از قدیمیترین آئینهای سنتی عقدا است که بدون استثنا، پیش از شروع هر مجلس روضهخوانی در حسینیه عقدا و هر مکانی که در آن روضه برپا است، اجرا میشود. در این آئین ابتدا فانوس روشنی را به وسیله طنابی به فراز بام حسینیه یا محل روضه خوانی منتقل میکنند تا چراغ راهی برای عموم یا به عبارتی نمادی از روشنی راه امام حسین(ع) باشد. سپس، پیش از شروع روضه خوانی، افرادی در قالب دو گروه، اشعاری را به صورت چاووشی همخوانی میکنند که بدین صورت به اهل محله و آبادی نوید آغاز مجلس روضه خوانی را میدهند و پس از پایان کار، به عنوان مزد، تعدادی نان بین آنها تقسیم میشود.
به تبریز که بنگریم نیز یکی از قدیمیترین مراسم عزاداری و منحصر به فرد، مراسم «شاخسی – واخسی» است، که برخی آن را مخفف و تحریف شده «شاه حسین - وای حسین» میدانند. مراسم شاخسی از آن نظر منحصر به فرد است که در هیچ کجای دنیا غیر از آذربایجان برگزار نمیشود. بنابر سنت دیرینه همه ساله در دهه آخر ماه ذیالحجه به عبارتی از ۱۰ روز مانده به محرم در این استان آغاز میشود. شرکت کنندگان در این مراسم به ویژه جوانان و مردان در میدان شهرها و روستاها دور هم جمع میشوند و با به دست گرفتن چوب دستی به عنوان نمادی از شمشیر در دست راست، صف دایرهواری میبندند و دست چپ خود را از پشت بر کمر نفر سمت چپ خود میگیرند و بدین طریق صف فشرده و مرتبی به وجود میآوردند و با زمزمه نوحه و مرثیه و مهمتر از همه یکصدا شاخسی و واخسی گویان صحنه حزن انگیزی خلق میکنند.
آئین کهن چغچغه زنی روستای انجدان (یکی از روستاهای استان مرکزی) در محرم نیز از دیگر سنن زیبای ایرانی است که قدمت آن به دوره تیموری و صفویه میرسد و مردم عزادار این روستا در روزهای نهم و یازدهم محرم آن را اجرا میكنند. در روز تاسوعای حسینی مردم محله پایین انجدان با آئینهای سوگ و عزا به سمت محله بالا حركت میكنند و در حالیكه ابزاری چوبی و خراطی شده به نام چغچغه را در دست دارند با نوایی موزون و حزن انگیز به جای كوبیدن بر سینه، چغچغه میكوبند. این آئین یك مرشد و رهبر دارد كه نوحههای اصیل و خاصی را قرائت میكند و مردم در پاسخ به نوحهها با اشک و مویه چغچغه میزنند.
بنابر گزارش ایکنا، این آئینهای عزاداری که گویای فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی ما هستند، نیاز به حفظ و حراست و تبلیغ دارند تا هم نسل آینده از آن آگاه شوند و هم سایر مردم جهان با آن آشنایی پیدا کنند و به اشتیاق مشاهده آن راهی ایران به عنوان یک قطب گردشگری شوند. از راهکارهای سازمان میراث فرهنگ برای رسیدن به این هدف ثبت ملی آئینهای عزاداری به عنوان یک میراث ناملموس است به نحوی که از پنجم دیماه سال 1387 تا کنون 289 مورد از آئینهای عزاداری استانها، شهرها و روستاهای مختلف کشور ثبت ملی شدهاند. در این میان تنها تعزیه است که به عنوان میراثی ناملموس ثبت جهانی شده است.
عزاداری زنجیر زنی پنج محلۀ رهنان، آئین نخلگردانی روستای وش شهرستان نطنز، نخل گردانی روز شش امام حسین(ع) در شهر نیاسر، علم بندان شهرستان خلیلآباد، آئین مذهبی حسن حسین در استان گلستان، مراسم مرثیه خوانی واویلای مند گناباد، آئین نخل برداری مهرجرد میبد ، مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد، مراسم چل چلا (چلچراغ) در مجن، مراسم علمبندی روستای کلین شهر ری، پَرسه علی اکبر ندوشن و ....از جمله آئینهای عزاداری است که ثبت ملی شدهاند؛ اما ثبت ملی این آئینها در کنار تبلیغ گسترده در سطح بینالملل است که میتواند به جذب گردشگر بیانجامد.
برای مشاهده آئینهای عزاداری که ثبت ملی شدهاند اینجا را کلیک کنید!
محسن قریب، عضو هیئت مدیره انجمن گردشگری، ایران را از نظر داشتن امنیت، جاذبههای فرهنگی، طبیعی، تاریخی و مذهبی از قابلیت بالایی برای جذب گردشگر برخوردار دانست و گفت: با وجود این برخی زیرساختها مهیا نیست تا بتوان از این ظرفیتهای بینظیر استفاده کرد.
وی ارزآوری و ایجاد اشتغال را از مزیتهای صنعت گردشگری خواند که میتواند حتی در چنین شرایط بحرانی، که کشور دچار آن شده است، راهگشا باشد و تصریح کرد: برای دست یافتن به این هدف باید در زمینه هتلسازی، فرودگاهها، ترانسفر، راهنمای تور ظرفیتها را به چهار برابر برسانیم. اگر کشور به اهمیت صنعت گردشگری واقف بود و برای آن اولویت در نظر میگرفت، به لحاظ جذب سرمایهگذار و ایجاد مشوقهای خاص برنامهریزی میکرد.
زیرساختهای جذب گردشگر آماده نیست
قریب تسهیل شرایط سرمایهگذاری، در نظر گرفتن معافیتهای مختلف مالیات و عوارض، ارائه بستههای تشویقی برای سرمایهگذاران، به حداقل رساندن نرخ زمین برای پروژههای گردشگری و در نظر گرفتن اقساط بلندمدت را از جمله شرایطی دانست که میتواند به بهبود وضعیت گردشگری و تقویت آن در کشور منجر شود.
علی عباس کمری، رئیس سازمان فرهنگی سیاحتی کوثر، نیز در گفتوگو با ایکنا؛ سلیقهگرایی را آفت گردشگری خواند و افزود: نبود برنامهای جامع که ابعاد مختلفی از فرهنگ ایرانی و اسلامی را دربرگرفته باشد سبب میشود آژانسها و تورهای مسافرتی بنا به سلیقه شخصی خود عمل کنند. این امر باعث میشود تا در درازمدت ترویج فرهنگ ایرانی اسلامی به عنوان یک هدف گردشگری محقق نشود.
کمری با تأکید بر اینکه برنامهریزان حوزه فرهنگ و زیارت باید شرایط کنونی را رصد کرده و تناسب خروجی آن با اهداف والای گردشگری را بسنجند، تصریح کرد: باید مسئولان فرهنگی نقاط قوت و ضعف روند موجود را به طور دقیق بررسی کنند.
خلاقیت در معرفی مناسک دینی نداریم
رئیس سازمان فرهنگی سیاحتی کوثر یکی از علایق گردشگران خارجی را آشنایی با فرهنگهای مختلف و آداب و رسوم در ادیان خواند و اضافه کرد: آنچه برای ما به عنوان یک مسلمان در مورد تکالیف دین عادی شده است، برای گردشگران جذاب و نو محسوب میشود، اما متأسفانه در معرفی این فرهنگ به گردشگران خلاقیت و ابتکار وجود ندارد.
کمری با بیان اینکه باید از لحظه ورود گردشگر مذهبی به کشورمان برنامهریزیها دقیق و اولویتها مشخص باشد، عنوان کرد: اگر اولویتها مشخص نباشد، مقاصد اصلی گردشگری که نمای پررنگتری از فرهنگ اسلام دارند، نادیده گرفته میشوند و گردشگر از نماهای کمرنگتر بهرهمند میشود.
در این میان نوحه سرایان و مادحین نیز از کم رنگ شدن آئینهای عزاداری سنتی گلایهمند هستند. حسین کشتکار بوشهری، خواننده مذهبی و مداح معتقد است بسیاری از آئینهای عزاداری ما به سبب پرداخت نکردن به آن از بین رفته است و جوانان با آن آشنایی ندارند، این در حالی است که آئینهای متعدد و زیبابی در استانها و شهرهای مختلف برای عزادرای سید و سالار شهیدان وجود داشته است. به طور مثال میتوان به مختکخوانی بوشهری که در رثای حضرت علیاصغر(ع) است اشاره کرد. در این آئین در غروب تاسوعا گهوارهای بر سر گذاشته میشود و به داخل خانهها ورود پیدا میکنند و خانوادههای علاقه مند فرزند خود را در این گهواره قرار داده و لالایی محلی میخوانند و هدیهای در آن میگذارند. اما این رسوم حتی در خود بوشهر نیز در حال تعطیل شدن است.
وی نهادهای فرهنگی مسئول را در این زمینه مسئول خواند و گفت: نهادهای فرهنگی باید رسم و رسوم مذهبی را زنده نگه دارند. این رسوم شامل آئینها و نوحههای قدیمی نیز است که از گذشتگان سینه به سینه منتقل شده است و نباید با کمکاری ما از یادها برود و نسل حاضر و آیندگان از آن بیبهره مانند. این فراموشی نوحههای قدیمی و آئینهای عزاداری صرفا محدود به بوشهر نیست بلکه در سایر شهرها همچون کرمان و خوزستان نیز رخ داده و همه گیر شده است، این در حالی است که به طور مثال هر شهر خوزستان یک ایالت بزرگ است؛ دزفول، شوشتر، شوش و .. هر یک با وجود اینکه در کنار یکدیگر هستند، عزاداریهای متفاوتی دارند که دریایی از تنوع و زیبایی است. سنت و فرهنگ ایرانی در زمینه عزاداری اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در حال از بین رفتن است ولی کسی در این زمینه احساس درد نمیکند.
به سراغ محمد ثابت اقلیدی، سرپرست دفتر برنامهریزی و حمایت از توسعه گردشگری رفتیم تا اقدامات صورت گرفته در این زمینه جویا شویم. وی گفت: یکی از رویدادهای مهم و جذاب برای جذب گردشگران داخلی و خارجی آئینهای سوگواری ایام محرم و صفر است که گردشگران در مراسمهای سینه زنی، زنجیرزنی، نخل برداری، شبیه خوانی و تعزیه و سفرههای نذری و ... شرکت میکنند.
ثابت اقلیدی افزود: در مناطق مختلف کشور آئینهای سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) متناسب با فرهنگ سوگواری هر منطقه به صورت خاص و ویژه برگزار میشود به گونهای که برخی از انواع عزاداری ها منحصر به خود هستند که برای هموطنان و گردشگران خارجی از جذابیت بسیار بالایی برخوردارند.
سرپرست دفتر برنامهریزی و حمایت از توسعه گردشگری با اشاره به این که سازمان شناسایی و معرفی ظرفیتها و پتانسیلهای این حوزه را در دستور کار دارد، تاکید کرد: بنا به اهمیت بالای ظرفیت گردشگری معنوی و تأثیرات فرهنگی آن از جمله ترویج فرهنگ اسلام و تشیع و همچنین تأثیرات اقتصادی ضرورت دارد که سایر بخشها نیز در این مسیر نهایت تشریک مساعی را با این سازمان داشته باشند.
وی یکی از اقدامات سازمان برای حفظ و احیای این قبیل آئینها را شناسایی و ثبت معنوی در زمره آثار میراث ناملموس کشور بیان و هدف از ثبت این آثار را صیانت از آنها عنوان کرد.
وی با تأکید بر اینکه هنوز از ظرفیتهای موجود در حوزه گردشگری مذهبی برای جذب گردشگر در کشورمان به نحو مطلوب استفاده نشده است، گفت: فعالیتهای خوبی در این زمینه صورت گرفته است اما ظرفیتهایی همچون تعزیه خوانی، شبیهخوانی و سینه زنیهای سنتی قابلیت آن را دارد تا با استفاده از روشهای نوین بازاریابی، این نوع از آئینها را به علاقهمندان داخلی و خارجی معرفی کنیم.
وی حضور در نمایشگاههای بینالمللی، برگزاری نمایشگاهها و سوگوارههای تخصصی داخلی و بینالمللی و استفاده از ظرفیت دانش و فناوریهای نوین بازاریابی را از راهکارهای معرفی این نوع از ظرفیتهای گردشگری کشور عنوان کرد.
ثابت اقلیدی میزان جذب گردشگران داخلی و خارجی را طی سال های اخیر به منظور آشنایی با جاذبههای آئینی عزاداریهای استانی رو به افزایش دانست و اظهار کرد: به عنوان نمونه تعداد گردشگران خارجی ورودی از اروپا که از آئینهای عزاداری استان یزد در ایام تاسوعا و عاشورا دیدن کردهاند، بیش از 30 درصد افزایش داشته است.
وی یکی از ظرفیتهای موجود برای معرفی جاذبههای گردشگری مذهبی و زیارتی در ایران را استفاده از ظرفیت کنگره عظیم اربعین حسینی(ع) خواند و تصریح کرد: با ستاد اربعین نیز هماهنگیهایی صورت گرفته است تا از تمامی امکانات برای خدمت رسانی به شیعیان کشورهایی همچون افغانستان، پاکستان، هند و ... که از ایران برای رسیدن به کربلا عبور میکنند استفاده شود و همچنین اطلاع رسانی لازم به منظور تشویق زوار اربعین حسینی(ع) برای سفر به ایران فراهم شود.
ثابت اقلیدی با بیان اینکه در کنگره عظیم اربعین حسینی(ع) بیش از ۲۰ میلیون نفر از ادیان و ملیتهای مختلف گرد هم میآیند، اظهار کرد: معرفی ظرفیتهای گردشگری ایران به ویژه در حوزه زیارتی همچون بارگاه ملکوتی ثامن الحجج علی ابن موسی الرضا(ع) و کریمه اهل بیت، حضرت معصومه(س)، حضرت احمد ابن موسی، شاهچراغ (ع)، مسجد جمکران و سایر بقاع متبرکه کشور در دستور کار سازمان میراث فرهنگی قرار دارد.
بنابر گزارش ایکنا؛ در حالی که اقتصاد مقاومتی این روزها نقل هر محفلی شده است و بسیاری از افراد آن را راهکار مناسبی برای این روزهای اقتصاد کشور میدانند، شایسته است توجه جدیتری به عملیاتی کردن این حوزه داشته باشیم و عواملی همچون صنعت گردشگری که میتوانند در این زمینه بسیار مؤثر عمل کند را به حال خود رها نکنیم. در سیاستهای کلی نظام و در قالب سند چشمانداز وجود ۲۰ میلیون گردشگر با ۲۰ میلیون دلار درآمد ترسیم شده است اما ما هنوز بیش از شش و نیم میلیون نفر گردشگر جذب نکردهایم و از سند چشم انداز کشور عقب ماندهایم. تدوین و تصویب اسناد زمانی ارزشمند است که بر اساس آن برنامه ریزی و ریل گذاری برای رسیدن به هدف صورت گیرد که در غیر این صورت سندها، چیزی جز سرگرمی و بازی با لغات و کاغذها نیست. جاذبههای گردشگری و آئینهای عزاداری که میتواند سبب جذب گسترده گردشگران خارجی شود گویی همان آب در کوزه است، اما مسئولان بجای شناخت و توجه به آن در پی راهکار تقویت اقتصاد مقاومتی، گرد جهان میگردند.
گزارش از فاطمه بختیاری
انتهای پیام