چه عواملی به تلاوت معنامحور کمک می‌کند
گروه فعالیت‌های قرآنی ــ داور بین‌المللی قرآن با بیان اینکه امروز تلاوت به عنوان پدیده تخصصی و هنری مطرح شده است، درباره اهمیت تلاوت قرآن معنامحور و ابزارهایی که به قاری کمک می‌کند تا تلاوت معنامحور داشته باشد سخن گفت.
به گزارش ایکنا از خوزستان، نشست «اهمیت تلاوت قرآن معنامحور با تأکیدات مقام معظم رهبری» شب گذشته دوشنبه، 30 دی، با حضور مهدی دغاغله، پیشکسوت و داور بین‌المللی قرآن کریم، در حاشیه چهاردهمین نمایشگاه کتاب استان خوزستان برگزار شد.
دغاغله در آغاز این نشست گفت: مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان قرآن مطالبی در خصوص تلاوت‌های خصوصی و حرفه‌ای بیان کردند که نظرات کارشناسی دقیقی و نیاز است این مطالب جمع‌بندی و در قالب کتاب یا مقاله ارائه شود.
وی با بیان اینکه امروز تلاوت قرآن به‌عنوان یک پدیده تخصصی و هنری خود را مطرح کرده است، گفت: قبلاً تلاوت قرآن کریم یک امر صرفاً عبادی بود. احادیث زیادی هم داریم از جمله حدیثی که می‌فرماید: «افضل العبادة تلاوت‌القرآن»؛ بنابراین تلاوت قرآن یکی از مصادیق عبادت و ذکر الهی است. در دوره صدر اسلام پیامبر اکرم(ص) تلاوت کسانی را که صدای زیباتر و تأثیرگذارتری داشتند بیشتر می‌پسندیدند و می‌فرمودند: «ان حُسن الصوت زینة القرآن» احادیث زیادی هم درباره ادای زیبا، صوت زیبا و فصاحت ادای کلمات قرآن داریم.
دغاغله افزود: گرچه تلاوت قرآن کریم بدون صوت زیبا به خودی خود ارزشمند است ولی با تلاوتی که در مجلس خوانده می‌شود و مستمع دارد تفاوت دارد و قاری در مجلس باید از صدای خوبی برخوردار باشد و مخارج حروف را درست ادا کند. به مرور زمان افرادی که محاسن صوت و فنون تلاوت در تلاوت آن‌ها برجسته بود، به‌عنوان گروه مشخصی شناخته شدند و همان‌طور که علما، شعرا و کاتبان برجسته‌ای داریم، قاریان برجسته‌ای هم در طول تاریخ داشتیم که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها در مصر بودند.
آشنایی کافی قاری با زبان عربی
این پیشکسوت قرآن کریم با برشمردن نام برخی از قاریان مصری شناخته شده، گفت: یکی از دلایل مطرح شدن این قاریان این بود که می‌توانستند با مخاطبان ارتباط برقرار کنند. تنها خوش‌صدایی دلیل مطرح شدن این قاریان نیست؛ چنانکه قاریان خوش صدای زیادی داریم. چند عامل در کنار هم جمع شده و باعث می‌شود مخاطب از تلاوت لذت ببرد. وقتی می‌گوییم «تلاوت معنامحور» به این معنی است که منِ قاری، مخاطبان را به سمت مفهوم آیاتی که می‌خوانم سوق دهم. قاری باید از چه ابزاری استفاده کند تا این اتفاق بیفتد؟ برخی می‌گویند «تکرار» باعث توجه و کشاندن مخاطب به سمت معنا می‌شود. یک عامل دیگر که میتوان آن را پیش‌نیاز تلاوت معنامحور دانست، آشنایی کافی قاری با زبان عربی است.
وی ادامه داد: طبیعی است که قاری قرآن باید معنای کلمات را بفهمد. قرآن کریم آسان است. منهای کلمات آسان قرآن که همه معنی آن‌ها را می‌دانیم، 500 کلمه در قرآن وجود دارد که اگر ترجمه آن‌ها را بدانیم، ترجمه کل قرآن را می‌فهمیم. در کنار این پیش‌نیاز، یک سری فنون وجود دارد که قاری باید به آن‌ها مسلط باشد. اینجا درباره ایمان قاری و التزام او به قرآن سخن نمی‌گوییم. درست است که هر چه خشوع قاری در تلاوت و توجه‌اش به معنا بیشتر باشد، تأثیر تلاوت بیشتر است اما سخت است کسی در این باره نظر بدهد چون این امور درونی هستند و نمی‌توانیم نسخه بپیچیم که چگونه خشوع قاری بیشتر شود؛ اما می‌توانیم درباره فنونی سخن بگوییم که با به کار بستن آن‌ها میتوان تلاوت تأثیرگذاری را ارائه کرد.
آگاهی از فراز و نشیب آیه‌ها
دغاغله گفت: یکی از این فنون «تباکی» است. همان‌طور که بعضی از مداحان در هنگام خواندن روضه حالت بغض به خود می‌گیرند و این از فنون مداحی است و برای تلاوت قرآن نیز حالت تباکی تأثیر دارد. چنانکه در حدیث داریم که هنگام تلاوت قرآن، حالت گریه داشته باشید. یکی دیگر از فنون تلاوت معنامحور، آشنایی با فراز و نشیب آیه‌هاست. قاری باید از آهنگ گفتار یا تنغیم آگاهی داشته باشد. برای مثال آیه «قَالُوا أَإِنَّكَ لَأَنْتَ يُوسُفُ»(یوسف، 90) در قرآن کریم یک جمله سؤالی است و خواندن آن به صورت جمله خبری اشتباه است؛ از این رو لازم است قاری در هنگام تلاوت این آیه با توجه به سؤالی بودن جمله، آهنگ تلاوتش را تنظیم کند.
این قاری بین‌المللی قرآن کریم، «تقطیع یا جدا جدا کردن واژه‌ها» را عامل تأثیرگذار دیگری در التفات و جلب توجه مخاطب دانست و ادامه داد: برای مثال این عامل در خواندن اسماءالحسنی در انتهای سوره حشر مهم است. جداکردن واژه‌ها در این آیات کمک می‌کند تا مخاطب به کلماتی که می‌خوانید فکر کند و در پایان، پس از جدا جدا کردن واژه‌ها قاری می‌تواند برگردد و همه این صفات را یک نفس بخواند. همان‌طور که می‌بینید تلاوت قرآن امروز تبدیل به یک هنر شده است و کسی که قاری حرفه‌ای باشد یک هنرمند تمام عیار است که با تمام ریتم‌های موسیقی آشناست.
وی یکی دیگر از راه‌های القای معنا را آشنایی قاری با «تنوع مقامات» دانست و گفت: آیاتی داریم که وصف بهشت است. در کنار آن آیاتی نیز وجود دارد که حال جهنمیان را شرح می‌دهد و معنای آیات در انسان ترس ایجاد می‌کند. قاری باید بداند که هر کدام از این معانی را با کدام یک از مقام‌ها باید تلاوت کند. برای مثال مقام صبا مقام حزینی است که از مقام‌های تأثیرگذار در تلاوت محسوب می‌شود که در القای معنا به مخاطب مؤثر است. در سال 86 آیات «خُذُوهُ فَغُلُّوهُ، ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ»(90 و 91 سوره حاقه) را با مقام صبا در مصر خواندم که شعیشع، قاری معروف مصری، به استفاده از این مقام در این آیات انتقاد کرد و گفت این آیات باید با مقام عجم، که استحکام را می‌رساند، خوانده شود. این هم یک نظر بود؛ بنابراین بالا و پایین کردن صدا، الحان و نغمات در خدمت معنای آیات است.
دغاغله در پایان سوره مبارکه حمد را با هشت مقام برای حاضران تلاوت کرد.
انتهای پیام
