طراحی و تدوين برنامه ملی انس با مساجد و نماز جماعت

به گزارش ایکنا، پژوهش «طراحی و تدوين برنامه ملی انس با مساجد و نماز جماعت»، به‌ کوشش یحیی صالح‌نیا، مجری طرح و علی رضایی، ناظر طرح، انجام و توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1397 منتشر شد. 

در مقدمه این پژوهش نگاشته شده است که مسجد به‌ عنوان اصلی‌ترين پايگاه اجتماعی، اسلامی کارکردها و مأموریت‌های تمدنی فراوانی در ابعاد علمی، فرهنگی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی و مدیریتی بوده و نقش مهمی در تربيت کادر و نیروی انسانی مورد نیاز برای اداره شئون مختلف جامعه مسلمانان دارد. با توسعه نمازهای جماعت بسياری از مشکلات فردی و اجتماعی کاهش يافته و تهاجم فرهنگی بيگانه به نسل نو چندان کاری از پيش نخواهد برد و در مسائل فکری و اخلاقی از انحراف مصون خواهند ماند.

امروز با تغيير نيازهای نسل جوان و تحول روحيات آنها، نقش بارز مسجد به‌عنوان کانون تربيت دينی به‌روشنی مشخص می‌شود. این پژوهش بر آن است تا شيوه‌های تشويق و ترغيب عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان به نماز جماعت را بيابد.

بنابراین هدف اصلی این پژوهش برنامه ملی انس با مسجد و نماز جماعت، ایجاد بستری علمی و قانونی برای ترویج و توسعه حضور مردم در مساجد و نمازهای جماعت و رفع موانع موجود در شرکت حداکثری عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان در مساجد و نمازهای جماعت است.

همچنین در راستای هدف اصلی این پژوهش، اهداف فرعی ذیل قابل توجه است:

حفظ سلامت اجتماعی.
تقویت جنبه‌های معنوی، انقلابی، تعلیمی و تبلیغی مساجد.
رونق و افزایش کارایی و شکوفایی هرچه بیشتر مساجد.
افزايش كارايی مساجد در اعتلای فرهنگ عمومی.
تقویت رابطه مردم با علما و روحانیت.
ارائه سیاست‌ها، راهبردها و راهکارها در ارتباط انس با مساجد و نمازهای جمعه و جماعت.

همچنین رویکرد پژوهشی به‌کار برده شده در این پژوهش تلفیقی از روش کتابخانه‌ای و مطالعات آماری و میدانی است که عمدتاً با انجام مصاحبه‌های مبتنی‌بر گردآوری تاریخ شفاهی مساجد و احیاناً سفر به برخی مساجد خاص کشور انجام شده است. جامعه آماری مورد مراجعه در این تحقیق مساجد منتخبی است که دارای یکی از دو ویژگی پر رونق بودن یا کم رونق بودن هستند.

بخشی از این پژوهش ذیل عنوان «موانع جذب عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان به مساجد» برخی از موانع به شرح ذیل بیان شده است:

متنوع نبودن برنامه‌های مسجد.
ناهم‌خوانی برنامه‌های بسياری از مساجد با نيازهای فکری و فرهنگی عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان و وضع زمان و مسائل روز.
اختصاصی شدن تدریجی برخی مساجد تنها برای قشر پیران و احساس غربت و حقارت برای عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان.
طولانی بودن نماز جماعت و سخنرانی.
وضع نامناسب و عدم آراستگی ظاهری مسجد.
وجود برخی هیأت امناها و خادمان تندخو.
تشخيص ندادن و درک ناصحيح از روان‌شناسی دوره‌های مختلف زندگی.
القای ترک لذت و بهره نبردن از مواهب و نعمت‌های حلال الهی و پرهيز از شيک‌پوشی و آراستگی به اسم دين و تلقين اين نکته که دين‌دار واقعی نبايد بخندد، ‌لذت ببرد و شيک بپوشد.

عوامل جذب عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان به مساجد را می‌توان به دو دسته بیرونی و درونی تقسيم کرد؛ محيط و فرهنگ اجتماعی پاک، فضای سياسی مناسب و کارکرد درست نهادهای آموزشی و اجرايی موجب رو آوردن نسل جوان به مسجد می‌شود، ولی چون دور از دسترس مديريت مساجد و اوليای آن است، عوامل بيرونی ناميده می‌شوند.

در بخش دیگری از این پژوهش ذیل عنوان «عوامل اساسی در جذب نسل جوان به مسجد» چند عامل نقش اساسی ايفا می‌کنند که عبارتند از؛ احیای معنویت و کارکردهای مسجد، احیای وظیفه ذاتی مسجد، احیای کارکرد آموزشی مساجد، فعال ساختن کتابخانه مسجد و احیای دیگر کارکردهای جنبی مسجد.

همچنین در بخش دیگری از این پژوهش بیان شده است: نوجوانان و جوانان ما به‌طور طبيعی به کارهای نو و افکار جديد علاقه‌مند هستند. آنان شيفته مطالب و مقالات تازه و سبک‌های نوين روزگار خود می‌باشند. به سخنان جديد با کمال دقت گوش می‌دهند و درباره مطالب نو با علاقه فراوان گفتگو می‌کنند. بنابراين مسجدهای ما بايد متحول شوند و پاسخگوی نيازهای روز جوانان باشند. مسجدها بايد به امکانات و ابزارهای آموزشی و اطلاع‌رسانی روز دنيا مانند کامپيوتر، انواع سايت‌های مذهبی و فرهنگی، برنامه‌های آموزشی در رشته‌های مختلف و ... مجهز شوند و برای جذب عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان جاذبه کافی را داشته باشند.

وضعيت ظاهری مساجد، طولانی نشدن نمازهای جماعت، ویژگی‌های امام جماعت، کتابخانه، فعاليت کانون‌های فرهنگی، هيأت امنا و ... از عوامل مؤثر در جذب عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان به مساجد هستند.

در بخش پیشنهادات پژوهش ذیل عنوان «طراحی و تدوین برنامه ملی انس با مساجد و نماز جماعت» به‌شرح زیر است:

توسعه آموزش‌های محتوایی در‌خصوص فلسفه و ارزش جماعات و حضور در مساجد.
توسعه کمی و کیفی مساجد طراز نظام اسلامی.
ایجاد زمینه‌های توسعه حضور زنان در مساجد به‌عنوان محور خانواده.
نهضت مهارت‌افزایی در بین روحانیون و ائمه جماعت.
توسعه برنامه‌های چند‌رسانه‌ای و آفرینش‌های سینمایی و تلویزیونی در‌خصوص مسجد و نماز جماعت.
ادغام برنامه‌های علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی مساجد با مدارس و دانشگاه‌ها.
احیای کارکردهای مختلف مسجد از جمله آموزش، فعالیت‌های ورزشی، فرهنگی، هنری و....
ارائه الگو از قهرمانان ورزشی و هنرمندان و اهل علم در حال نماز خواندن و حضور در مساجد برای اقشار هدف.
عدم انحصاری کردن امورات و فعالیت‌های مسجد و پایگاه مقاومت و کانون‌های مساجد و رفع موانع حضور و عضویت علاقمندان در این نهادها.
بازسازی و تقویت بينش و شناخت عموم مردم به‌ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان در مورد اهميت، فضيلت، نقش نماز و نماز جماعت.