نگاه عقلی گسترده و طبقه‌بندی شده آیت‌الله جوادی آملی در فقه

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین مسعود آذربایجانی در گفت‌وگو با شفقنا درباره سلوک علمی و رفتاری حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی، اظهار کرد: آیت الله جوادی آملی از نظر علمی جزو یکی از بهترین شاگردان علامه طباطبایی در فلسفه و عرفان و همچنین از جمله شاگردان امام خمینی(ره) و آیت الله بروجردی بودند. از نظر سلوک شخصی یکی از اولین مسایلی که در معاشرت با ایشان می توان دریافت کرد تواضع و فروتنی ایشان است. آیت الله جوادی آملی به شدت متواضع هستند، در جلسه دروس به طلاب یا شاگردان اجازه سخن گفتن و گفت وگو می دهند و با کسی به تندی برخورد نمی کنند.

ایشان در گفتار و کردار علمی و شخصی بسیار مؤدب هستند

وی به یکی دیگر از سلوک و ویژگی های شخصیتی آیت الله جوادی آملی اشاره و خاطرنشان کرد: ایشان در مواجهه با دیگران چه در گفتار و چه در کردار علمی و شخصی بسیار مؤدب هستند به گونه ای که رعایت ادب را در منش شخصیتی ایشان حاکم می بینیم. اجازه می دهند ابتدا پرسش کننده سوال خود را کامل بپرسد و سپس ایشان پاسخ می دهند و در واقع بین صحبت های آنان نمی آیند.

وی ادامه داد: یکی دیگر از نشانه های ادب ایشان این بود که من بارها شاهد بودم که ایشان حتی زمانی که در خودرو سوار می شوند، تکیه نمی دهند، در حقیقت شاید خود را اذیت کنند تا دیگران راحت تر باشند.

نکته سنجی و لطافت در گفتار

رییس اندیشکده معنویت نکته سنجی و لطافت در گفتار را از دیگر ویژگی های حضرت آیت الله جوادی آملی دانست و تصریح کرد: جملات حضرت آیت الله جوادی آملی به دلیل خلاقیت و دقت فوق العاده، کلماتی قصار هست که در شبکه های اجتماعی تبادل می شود و مورد توجه بسیاری از مردم قرار گرفته است.

ایشان وقتی به برخی از آیات قرآن می رسند، حالتشان منقلب می شود

وی افزود: نکته دیگری که به نظرم قابل توجه و تأمل می باشد، روحیه توحیدی ایشان است. در ایام موشک پرانی بود که تدریس داشتند و خدمت ایشان بودیم، در محلی نزدیک محل تدریس ایشان موشکی اصابت کرد، اما ایشان با آرامش روی منبر نشسته بودند و به صحبت های خود ادامه دادند؛ یا بارها در جلسات تفسیر این حس را می کردم که ایشان وقتی به برخی از آیات قرآن می رسیدند، حالتشان منقلب می شد و سکوتی می کردند و این سکوت یک تأثیر عمیق و معنوی بر حضار و شاگردانی داشت. شاید ۵۰۰ نفر بودند که در جلسات تدریس ایشان در مسجد اعظم قم شرکت می کردند و شاهد این تأثیر عمیق و معنوی ایشان بودند.

استفاده از اشعار مولوی و نظامی در کلاس درس برای تفهیم موضوع

آذربایجانی گفت: نکته قابل توجه دیگر در منش شخصیتی ایشان این است که روحیه عرفانی و لطافتی که دارند در درس هایشان کم و بیش به چشم می خورد به عنوان مثال در دروس فلسفه و عرفان در عین حالی که قوت عقلی در بحث ها دارند، گاهی برای تفهیم موضوع یک بیت شعر از مولوی و نظامی و موارد مشابه می خوانند که بسیار اثرگذار است.

آیت الله جوادی آملی پشتوانه اقتصادی خاصی ندارند و هزینه ها از مسایل جاری تأمین می شود

وی در مورد حساسیت حضرت آیت الله جوادی آملی نسبت به سلامت بیت شان، اظهار کرد: بنده چندان در جزئیات امور مربوط به این مساله نبودم، ولی معتقدم ایشان نسبت به سلامتی بیت خود بسیار دقت دارند. ایشان مانند برخی از افراد پشتوانه اقتصادی خاصی ندارند و هزینه ها از مسایل جاری تأمین می شود.

نسبت به سایر فقها نگاه عقلی گسترده تر و طبقه بندی دارند

این استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ به این پرسش که در حوزه استنباط از منابع و همچنین آموزش ها و تدریس حوزوی چه گام هایی توسط آیت الله جوادی آملی برداشته شده است؟ بیان کرد: منابع ایشان در حوزه مسایل فقهی کاملاً مشابه فقهای دیگر است. ایشان از آیات و روایات و عقل و اجماع و شهرتی که در میان علماست به عنوان منبع بهره می برند، ولی تفاوتی نسبت به سایر علما دارند و آن اینکه ایشان نگاه عقلی گسترده تر و طبقه بندی دارند. آیت الله جوادی آملی از عقل مفتاحی و مصباحی می گویند بدین معنا که عقل برای داخل شدن در معارف الهی و معارف نقلی به عنوان کلید دَر را باز می کند، ولی کار عقل اینجا تمام نمی شود که برای ما حجیت قرآن و حدیث و منابع را اثبات کند. مرحله دوم عقل مصباحی می باشد که به عنوان چراغ است؛ عقل خود در لا به لای دفاتر و گنجینه های معارف نقلی کمک می کند که آنها را تفسیر نماید و مفاهیم را با اتقان بیشتری معنا و نشان دهد؛ این موارد جزء ویژگی های آیت الله جوادی آملی است که به عقل و قرآن بهای جدی می دهند و در مباحث فقهی ایشان گسترده تر از دیگران است.

آیت الله جوادی آملی معتقدند عقل و نقل هر دو در مقابل دین نیستند

وی گفت: یکی دیگر از ویژگی های آیت الله جوادی آملی این است که می گویند عقل و نقل هر دو در مقابل دین نیستند بلکه زیر چتر دین هستند و به عنوان دو منبع شناخته می شوند یعنی نقل کتاب تشریع و عقل کتاب تکوین می شود. به عبارت دیگر استخراج قانون مندی های کتاب تکوین که ما با عقل تشخیص می دهیم جزو دین حساب می شود و چتر دین آن را فرا می گیرد و همچنین قانومندی های کتاب تشریع که قرآن و حدیث است را در ذیل دین قرار می دهد. ایشان از اینکه دین را در مقابل عقل قرار دهیم به شدت مخالف است و می گویند عقل در مقابل نقل است نه اینکه در مقابل دین باشد. چتر دین هم شامل عقل و نقل می شود و این فراگیری را دارد. ایشان عقل را به چهار رتبه و مرتبه تقسیم می کنند و می گویند پایین ترین مرتبه عقل، عقل تجربی است که کشف قوانین طبیعی و تجربی را دارد ولی مراتب بالاتر در حقیقت عقل ریاضی، فلسفی، انتزاعی و شهودی است که قوانین مراتب شهود و عرفان را کشف می کند.

توصیه علامه طباطبایی در مورد آیت الله جوادی آملی

آذربایجانی در مورد علل گسترش جلسات تدریس ایشان، اظهار کرد: معتقدم از جمله دلایل گسترش جلسات تدریس مقام ثبوت و اثبات ایشان است. مقام ثبوت یعنی جهات علمی که واقعاً قابل توجه است به خصوص اشراف ایشان به علوم عقلی و نقلی کم نظیر می باشد حتی در بین مراجع تقلید و بزرگان ما هم کم نظیر است که کسی در علوم معقول و منقول جامع باشد. دومین دلیل تفاسیر بی نظیر ایشان است، آیت الله جوادی آملی حدود ۴۰ سال است که تفسیر قرآن می گویند. معتقدم پس از المیزان یکی از بی نظیرترین تفاسیر، تفسیر تسنیم ایشان است. پشتوانه قرآنی که آیت الله جوادی آملی دارند مساله مهمی است که ما در ویژگی های شخصیتی ایشان می بینیم. دلیل سوم اساتید ویژه ای است که داشتند مثل علامه طباطبایی و امام خمینی(ره) و آیت الله بروجردی؛ آیت الله جوادی آملی جزو بهترین های شاگردان اساتید خود بودند؛ مرحوم آیت الله امینی پس از فوت علامه طباطبایی در یک برنامه تلویزیونی خاطره ای بیان کرد و گفت: «در آخرین روزهای عمر علامه طباطبایی از ایشان پرسیدم بعد از شما به چه کسی مراجعه کنیم که علامه طباطبایی نام آیت الله جوادی آملی را می برند و می گویند که خدمت ایشان رجوع کنید».

ایشان به افراط و تفریط در مسایل سیاسی و اجتماعی کشیده نمی شوند

وی ادامه داد: آیت الله جوادی آملی شخصی هستند که حداقل ۴۰ سال است که طلبه ها از نزدیک با ایشان حشر و نشر داشتند و یک ثبات در موقعیت خود داشتند و اینطور نبوده که به افراط و تفریط در مسایل سیاسی و اجتماعی کشیده شوند بلکه دیدگاه تقریباً روشنی در مسایل داشته و دارند. ایشان با اینکه همواره نظر مثبتی به انقلاب داشتند و پشتیبان انقلاب، حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری هستند، ولی هیچ وقت موضع تند و افراطی نداشتند و همواره دفاعشان در یک چارچوب عقلانی و قابل فهم بوده است.

رییس اندیشکده معنویت در مورد ارتباط آیت الله جوادی آملی با سایر حوزه های علمیه گفت: ایشان همواره با حوزه علمیه مشهد مقدس ارتباط دارند، برخی از سالها به مشهد مشرف می شوند و مراجعات و مباحث علمی دارند و حتی گاهی کرسی ها، گفت وگوها و مناظرات علمی دارند.

ایشان نسبت به اقلیت های دینی و مذهبی نگاهی تقریبی دارند

وی در مورد نگاه آیت الله جوادی آملی در خصوص اقلیت های دینی و مذهبی، اظهار کرد: ایشان نسبت به اقلیت های دینی و مذهبی نگاهی تقریبی دارند؛ نسبت به مواضع حضرت امام(ره) راجع به تقریب بین مذاهب و رعایت حرمت و احترام سایر مذاهب کاملاً مقید هستند. درعین حالی که مقام و جایگاه اهل بیت برای ایشان رکن مهمی بود که از آن هیچ وقت اغماض نمی کردند، ولی همواره در بیانات و گفت وگوهایشان حریم اهل کتاب و اهل سنت را رعایت می کنند. ایشان در بحث تقریب بین مذاهب به خصوص در مسایل اجتماعی، به وحدت بسیار اهمیت می دهند.

تا در قید حیات هستند، قدردان ایشان باشیم

آذربایجانی در پایان تأکید کرد: شخصیت هایی مانند حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی یک سرمایه اجتماعی، فکری، علمی و معنوی برای جامعه ما هستند، باید تا ایشان در قید حیات هستند و خداوند عمر ایشان را طولانی می کند قدردان باشیم و از وجود ایشان استفاده کنیم، اینطور نباشد که بعد از فقدان تأسف بخوریم که چرا از وجود پر برکت ایشان استفاده حداکثری نکردیم. بسیاری از عوامل مختلف باید جمع شوند تا باز هم شخصی مانند آیت الله جوادی آملی ظهور کند و مانند ایشان بتواند در مسایل اجتماعی اهل سخن و صاحب نظر باشد و در مسایل جدید و شبهات خود را مسئول و مقید بداند و به دنبال پاسخ به آنها باشد. در بسیاری از مباحث ایشان صاحب نظر هستند، وقتی شبهاتی به خصوص در مسایل اعتقادی پیش می آید (حتی در اخیر که بحث شبهات کرونا پیش آمد) ایشان چندین جلسه مستقل در این مورد داشتند و یکسری بحث های مستقل هم دارند و سپس جمع بندی می کنند. به نظرم وجود چنین افرادی باید قدردانی و از ایشان استفاده شود؛ به خصوص برای کسانی که نمی شناسند، معرفی شوند تا همه بتوانند قدردان زحمات و خدمات علمی ایشان باشند.