حل مسئله ورود بانوان به استادیوم با مفاهمه حوزه و اهالی ورزش / فرصت دخالت خارجی را ندهیم

به گزارش خبرنگار ایکنا، کرسی ترویجی «بررسی فقهی و موضوع‌شناسی حضور بانوان در ورزشگاه‌ها»، 25 دی‌ماه با حضور حجج اسلام سیدمحمد نجفی، کاظم قاضی‌زاده، محمدعلی خادمی‌کوشا و قدرت‌الله باقری از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین فیروزی، دبیر جلسه در سخنانی گفت: در بحث ورود زنان به ورزشگاه‌ها از دو زاویه فقهی و موضوع‌شناسی می‌توان به بحث پرداخت؛ از بعد فقهی، مسائلی مانند حق تفریح و سرگرمی برای زنان و همچنین از زاویه اختلاط میان زن و مرد، نیازمند بحث است.

وی افزود: موضوع دیگر، وظایف حکومت اسلامی است؛ اینکه مسئولیت حکومت برای حضور بانوان در تماشای مسابقات ورزشی چیست؟ آیا راهکارهای فقهی هم در این عرصه وجود دارد تا زنان با رعایت شرعیات بتوانند در این فضاها حضور یابند؟

فیروزی افزود: در کنار مسائل فقهی، مسائل موضوع‌شناسی مانند نحوه پوشش و محدوده پوشش ورزشکاران، فضای حاکم بر ورزشگاه‌ها و ورزشکاران و تعامل تماشاگران با ورزشکاران، نوع ورزش از جهت خشونت و استرس، وضعیت استقرار و نحوه ورود و خروج زنان و مردان و وضعیت سایر کشورها به ویژه کشورهای اسلامی هم جای بحث دارد.

پرهیز از نگاه‌های گذشته به مسئله حضور زنان در ورزشگاه

در ادامه قدرت‌الله باقری، دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران و مربی تیم‌های ورزشی با بیان اینکه در اولین حضور آزادانه زنان در ورزشگاه‌ها، برخی دختران با ریش و سبیل‌های مصنوعی وارد ورزشگاه شدند، گفت: این افراد قصد داشتند نشان دهند که قوانین کشور را دور زده‌اند، البته در عین حال این زنان و دختران کاملاً با لباس‌های پوشیده و رعایت حریم شرعی وارد شدند. متعاقب آن پویش ورود زنان به ورزشگاه راه افتاد، همچنین نظرسنجی‌ای نشان داد که 61 درصد موافق حضور آنها هستند. البته این بحث هم وجود دارد که اصلاً چند درصد زنان دوست دارند به ورزشگاه بروند؟

مربی اسبق بدنسازی تیم کاراته و تیم فوتسال اضافه کرد: کار ما در این چند دهه پاک کردن صورت مسئله بوده است در حالی که دولت باید آنچه را مطابق حق است، استیفا می‌کرد، ولی دولت‌های مختلف هم تلاش نکردند.

وی افزود: عربستان که تا چند سال قبل حق رانندگی و حضور در انتخابات را به زنان نمی‌داد، بحث ورود زنان به ورزشگاه‌هایشان را آزاد کرده‌اند و الان فشار روانی بیشتری روی ایران وجود دارد. از طرفی، AFC و FIFA بر ما تسلط دارند که اینگونه باید فوتبال را تعطیل کنیم که نتیجه آن بسیار بد است.

باقری بیان کرد: رئیس‌جمهور وقت، سال 80 در دیدار ایران و بحرین وارد ورزشگاه شد و برخی زنان هم با او آمدند، ولی بلافاصله محافل و رسانه‌ها تهدید و انتقاد کردند، لذا بحث به حاشیه رفت؛ در سال 85 محمود احمدی‌نژاد، دستور حضور زنان را صادر کرد، ولی برخی از علما در برابر آن واکنش نشان دادند که به نظر می‌رسید، این مسئله بیشتر جنبه سیاسی دارد.

استاد دانشگاه تهران گفت: در یکی دو سال قبل، ما با زور AFC مجبور شدیم ورود زنان را آزاد کنیم، الان هم فوتبال کشور را تهدید به تعلیق کرده‌اند، که اگر این کار رخ دهد، فقط منحصر به برگزاری فوتبال در کشور، خواهیم شد.

تحولات فقهی در طول زمان

وی افزود: روزگاری در ایران، ورود دختران به مدارس یا بازی شطرنج، حرام بود یا برخی ورزش‌های رزمی و بدنسازی و بیلیارد تعطیل شده بود، ولی الان پرداختن به آن بلامانع است.

باقری افزود: البته تعدادی از علما هم بودند که واکنش مثبت نسبت به ورود بانوان به استادیوم فوتبال داشتند و این ورود را در صورتی که باعث ارتکاب فعل حرام نشود، جایز دانستند.

این فعال ورزشی تصریح کرد: درخواست دارم تا با همنشینی حوزه علمیه و اهالی ورزش، معضلات این بخش را حل کنیم و اجازه ندهیم، نهادهایی خارج از ایران، ما را مجبور به تصمیم کنند.

مخالف نیستیم؛ محیط ورزشگاه‌ها مناسب نیست

در ادامه نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد نجفی، استاد فقه حوزه علمیه با بیان اینکه بهترین مسیر عقل و شرع، تخلیه هیجان در این چارچوب است، گفت: برخی بحث عدم جواز خروج از خانه را مطرح می‌کنند در حالی که جواز جزء بدیهیات است؛ روایاتی که می‌گوید زن و مرد نباید اختلاط داشته باشند، روایاتی هم هست که مؤید حضور زنان در عرصه اجتماعی است، لذا اصل جواز خروج زنان از خانه قطعی است، گرچه مأذون به أذن شوهر است و همین أذن هم نشان‌دهنده جواز خروج است.

وی با بیان اینکه هیچ‌کسی مخالف فعالیت ورزشی، اقتصادی و اداری زنان نیست، افزود: بحث، کراهت قرار گرفتن زنان در معرض دید نامحرم است و حکومت در اینجا حق ندارد، زمینه را برای اختلاط بیشتر زن و مرد فراهم کند. بحث دیگر حکم اولی اختلاط در محافلی است که قطعاً به گناه منجر می‌شود؛ همچنین حکم حضور در محافلی است که گناه قطعی نیست، بلکه احتمال آن مطرح است؛ در اینجا ورزشگاه، موضوعیت خاص ندارد و شامل دختران و پسران هم می‌شود.    

نجفی اضافه کرد: اگر یک کلاس درس، اردو و محیط کار، محلی برای بی‌بندوباری شد، هیچ تفاوتی با ورزشگاه ندارد و حضور در این محافل هم حرام است. لذا بانوان مقید و متدین تا وقتی مصلحت اقوا در کار نباشد، خودشان را در معرض نامحرم قرار نمی‌دهند؛ البته برخی اختلاط‌های زن و مرد در شریعت مانند حج، امر به معروف و نهی منکر و دفاع از مکتب و دین و کشور واجب است. همچنین برخی اختلاط‌ها (با رعایت شرعیات) مانند راهپیمایی‌ها و زیارت قبور ائمه(ع)، مستحب است.

استاد فقه و اصول حوزه بیان کرد: بنابر این در نگاه متشرعه نشستن زن و مرد کنار هم همانند دو مرد و دو زن نیست که آقای فخار طوسی در مطلب خود (که به سفارش نهاد ریاست جمهوری در چند سال قبل نوشت) تلاش کرده تا این نگاه را القا کند؛ روایات متعدد در شیعه و اهل تسنن در این باب وجود دارد و در فقه اهل تسنن این مسئله پررنگ‌تر و مواضعشان تندتر است.

وی افزود: روایتی از حضرت زهرا(س) داریم که ما از پیامبر(ص) برای تقسیم کار نظر خواستیم و ایشان فرمودند تا دم در منزل برای فاطمه(س) و بیرون از در برای حضرت علی(ع) باشد و حضرت زهرا(س) فرمودند: چقدر شاد شدم که خداوند اینگونه برایم در نظر گرفت.

تأکید دین بر عدم حضور بدون توجیه در اجتماع

نجفی با بیان اینکه حتی روایت شده که نماز خواندن زن در خانه به صورت تنها افضل بر این است که پشت سر پیامبر در مسجدالحرام بخواند، تصریح کرد: آیا حضور زنان در ورزشگاه با حجاب کامل است یا برخی تقیدی ندارند؟ آیا این مدل حضور که موها بیرون و سر و گردن پیداست، حرام نیست؟ حتی اگر لباس آنها لباس زینت باشد، حرام است.

وی با بیان اینکه در مقاله آقای فخار طوسی گفته شده زنانی که برای تفریحات می‌روند، نگاه شهوتی به ورزشکاران نیمه عریان ندارند، حرفی از اساس نادرست است، افزود: چگونه یک آقا چنین استدلالی می‌کند؟ کدام زن است که با دیدن چنین صحنه‌هایی حیایش تقویت شود، اگر این حیا نریزد.

وی افزود: در اینکه مردان تمایل به جنس مخالف دارند، تردیدی نیست به همین دلیل در روایات متعدد بر نگاه به نامحرم تاکید شده است، زیرا باعث تهییج او شده و زمینه‌ساز فساد است و خیلی مایه تعجب است که یک روحانی در رساله خود چنین چیزی نوشته است. او گفته هر قدر صحنه‌های تحریک و شهوت زیاد هم باشد، چون نسبت به فرد خاصی نیست، ایرادی ندارد.

نجفی اضافه کرد: حتی روایت داریم که حضرت علی(ع) بر زنان سلام می‌کرد، ولی به زنان جوان سلام نمی‌کرد، زیرا می‌فرمود، می‌ترسم صدای آن زن جوان مرا به خطر بیندازد و به خاطر اجر سلام به وادی گناه بیفتم، آیه شریفه هم فرموده که زنان نباید خضوع در قول داشته باشند، زیرا مردان آنقدر حساس هستند که با خضوع صدای زن به خطر می‌افتند و نمایش و خودنمایی هم جزء لوازم طبیعی صفات زنانه است.

استاد فقه و اصول حوزه با بیان اینکه تبدیل شدن به ابراز شهوت و جلب توجه از جمله مفاسد چنین اختلاط‌هایی است، اظهار کرد: به دنبال این کار، گناهان علنی و اتفاقات حرامی رخ خواهد داد و موجب گسترش بی‌حیایی می‌شود و عمدتاً هم امر به معروف و نهی از منکر نمی‌کند و در چنین فضایی همه گناهکار هستند.

نجفی با بیان اینکه امروز از نظر اختلاط نامحرم و از بُعد اخلاقی در بحران هستیم، لذا در چنین شرایطی هیچ عاقلی به آن دامن نمی‌زد، افزود: از طرفی دشمنان هم بر این مسئله متمرکز شده و به تبلیغ بی‌بندوباری می‌پردازند. امروز در جنگ تمام عیار فرهنگی و اخلاقی هستیم و در چنین شرایطی آیا باید فضا را بازتر کنیم؟

ما موظف به منع مردم از مکروهات نیستیم

حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده، استاد حوزه و رئیس مؤسسه فهیم در این نشست با بیان اینکه حضور زنان و بحث اختلاط در بسیاری از محیط‌ها وجود دارد، گفت: اولین سؤال این است که چرا روی ورزشگاه اینقدر حساسیت نشان می‌دهیم؟ در حالی که حضور زنان در بیمارستان‌ها، کنسرت و ... هم زمینه فسادخیز دارد.

وی افزود: همچنین نکته مهم دیگر این است که باید دو منظر بحث را از هم تفکیک کنیم، یکی از منظر ادله فقهی صرف است، مثلا خیلی از بزرگان مراجع قدیم و حتی جدید مانند آیت‌الله بهجت بدون نگاه حاکمیتی و از منظر فقه فردی، فتوا داده‌اند. اما گاهی از منظر حاکمیتی به مطالبات اقشار مختلف می‌نگریم که زاویه بحث متفاوت است. امروز زنان و جوانان، دختر و پسر و اقشار دیگر مطالباتی دارند که نمی‌توان به آن بی‌توجه بود.

استاد فقه و اصول حوزه اظهار کرد: احتیاط برای شخص و خانواده خوب است؛ خانواده من و شما حتی شاید یک بار هم به کنسرت نرفته‌اند، ولی نمی‌توان این موضوع را به جامعه 80 میلیونی تعمیم بدهیم، لذا این تصور که به خاطر برخی سوء‌استفاده‌های احتمالی، حلالی را اعلام نکنیم و حرمت برای یک امری قائل شویم، این درست نیست.

قاضی‌زاده تصریح کرد: اختلاط زن و مرد از دید همه فقها کراهت دارد و در این تردیدی نیست، ولی ما موظف به منع مردم از مکروهات نیستیم و تکلیف در این زمینه بر عهده خود افراد است؛ همچنین گفته شده که در برخی موارد مانند راهپیمایی و عزاداری، اختلاط زن و مرد مستحب و حتی واجب است، یعنی مصلحت تقویت نظام می‌تواند زنان را بیرون بیاورد، ولی برای حفظ شادابی و سلامت روحی جوانان مانع آنها شویم.

استاد حوزه افزود: برخی بحث اختلاط را به عنوان حکم اولی ذکر کرده‌اند در حالی که حکمی ثانوی است؛ اگر حضور زنان در ورزشگاه و دانشگاه و بیمارستان، بانک‌ها و ادارات ایرادی هم داشته باشد به لحاظ ثانوی است، نه اینکه نفس این حضورها ایراد داشته باشد.

نوع پوشش فوتبالیست‌ها مصداق نگاه به نامحرم نیست

قاضی‌زاده با اشاره به مسائل مطرح شده در مورد نگاه زنان به بدن مرد نامحرم گفت: نگاه از فاصله دور حداقل در فوتبال، منصرف از بحث حرمت است و پوشیدگی در این ورزش هم به گونه‌ای است که عمده بدن پوشیده است، البته در برخی ورزشگاه‌ها و ورزش‌ها طبیعتاً عریانی بدن زیاد و حکم آن متفاوت است.

استاد حوزه بیان کرد: دانشگاه‌های امروز هم در حدی امر به معروف و نهی از منکر دارند، ولی این گونه نیست که تک به تک جلوی موارد خلاف شرع را بگیرند؛ در ورزشگاه‌ها هم موارد خلاف شرع وجود دارد که می‌توان فضا کلی آن را کنترل کرد، ضمن اینکه برخی موارد مانند ناسزا گفتن و شکستن صندلی و ... وجود دارد که می‌توان با ایجاد محرومیت‌هایی مانند راه ندادن مجدد این افراد به ورزشگاه نوعی تنبیه برای افراد خاطی در نظر گرفته شود و این مسائل را کنترل کنیم.

وی با تاکید بر اینکه اگر ما زمینه‌ساز فساد باشیم، مسئولیت داریم و تا جای ممکن باید جلوگیری کنیم، کرد: باید فرهنگ جدایی از فسادها را کم کم فراهم کنیم، مثلا با کنترل شماره ملی افراد می‌توان آنها را به ورزشگاه راه دهیم و اگر تخلفی از سوی آنها صورت گرفت، محدودیت ایجاد کنیم.

قاضی‌زاده افزود: البته مسئله مهم دیگر این است که برخی موضوعات مانند فساد و اختلاس و تهمت در سطح مسئولان کشور تأثیر مخرب بیشتری نسبت به برنامه‌ریزی و تهاجم غرب در فروپاشی اجتماعی جامعه دارد؛ اگر فضای اقتصادی و سیاسی در سطح مسئولان سالم‌سازی شود و اعتماد مردم به نظام بیشتر باشد، حرف‌شنوی جوانان هم بیشتر خواهد شد.

بررسی حضور زنان در ورزشگاه از منظر فقه حکومتی

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خادمی‌کوشا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: حضور زنان در ورزشگاه از دو زاویه فقه فردی و اجتماعی قابل بحث است؛ در اصل حضور در ورزشگاه بحثی نداریم، ولی اگر کارشناسان موضوع‌شناسی بگویند ورزشگاه‌های فعلی ما فسادآور نیست یا هست، حکم آن در حرمت و جواز روشن است.

وی افزود: از جهت فقه فردی، وظیفه خود زن است که بسنجد که آیا حضورش در ورزشگاه اختلاط‌آور است یا خیر؟ ولی از منظر فقه حکومتی این سؤال مطرح است که آیا حکومت اجازه دارد زمینه را برای حضور زنان فراهم کرده یا مانع آنان شود؟ این بستگی به پاسخی دارد که به سؤال اول بدهیم که آیا حضور در ورزشگاه‌های فعلی فسادآوری بیشتری نسب به جنبه‌های مثبت دارد یا خیر.

استاد حوزه تصریح کرد: در بحث موضوع‌شناسی هم دو بعد فردی و حکومتی وجود دارد که در دو نوع فقه متفاوت است؛ در فقه فردی وقتی خود شخص می‌خواهد موضوع‌شناسی کند، باید توان فکری خود، شرایط زمان و مکان را در نظر بگیرد، ولی از منظر فقه حکومتی خود حکومت باید امکانات و شرایط کلی را بسنجد نه اینکه بخواهد به صورت تفصیلی و جزئی وارد بحث شود و چه بسا اگر امکانات لازم برای حضور زنان در عموم ورزشگاه‌ها فراهم شد، جایز بداند.

خادمی‌کوشا تصریح کرد: ورزشگاه‌های فعلی اختلاط و نگاه نامحرم و ... دارد و این حرف درستی است، ولی آیا به وجه مقابل آن هم التزام داریم زیرا در هیئت‌ها و راهپیمایی و ... هم امکان چنین چیزهایی وجود دارد. پس آیا در اینجا هم می‌توانیم حکم به حرمت بدهیم؟