اختلالات روانی ضعف شخصیت نیست/ زنگ خطرها را جدی بگیریم

به گزارش ایکنا از یزد، شهاب‌ علی شیرخدا، متخصص اعصاب و روان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، امروز، 19 مهرماه در وبینار «سلامت روان در دوران کرونا، اطفال و والدین» که به مناسبت هفته سلامت روان و به همت معاونت پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش استان یزد برگزار شد، اظهار کرد: با شروع دورانی به نام کرونا، شرایط بر زندگی و تغییراتی که ایجاد شده، متفاوت از گذشته است و سبک زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داد و همچنین نحوه آموزش به دانش‌آموزان و ارتباط معلم و والدین با دانش‌آموز را با تغییراتی مواجه کرد و در واقع تغییرات سبک زندگی متفاوت شده؛ لذا راهکار و عواملی که باید در نظر گرفته شود، نیز متفاوت است. 

وی با اشاره به اینکه سلامت روان فقط نداشتن اختلال و بیماری روانپزشکی نیست، به مؤلفه‌های سلامت روان پرداخت و احساس خوب بودن، خود کارآمدی، استقلال و خودمختاری، خود شکوفایی و مفید بودن را از مؤلفه‌هایی دانست که به شکل جهانی در سلامت روان مطرح می‌شود.

مؤلفه‌های سلامت روان

شیرخدا با اشاره به اینکه در محیط زندگی هر فرد تعارض وجود دارد ولی آنچه مهم است، نحوه برخورد در برابر این تعارضات است گفت: آماری در زمینه مسائل و مشکلات روان پزشکی وجود دارد، این در حالی است که قبل از کرونا در زمینه مشکلات روان‌پزشکی که 21 درصد اعلام می‌شد در دوران کرونا این آمار به 30 درصد رسیده که افزایش 9 درصدی را شاهد هستیم لذا این امر نشان می‌دهد در ایام کرونا سلامت روان یکی از جاهایی است که مورد هدف قرار گرفته است.

این متخصص اعصاب و روان بیان کرد: لازم است در مقوله سلامت روان مواردی را بدانیم به عنوان مثال افسردگی یک بیماری یا اختلالی است که یک فرد می‌تواند مبتلا شود، متأسفانه گاهی دیده می‌شود افراد بیماری‌های جسمی را می‌پذیرند و برای رفع آن اقدام می‌کنند اما در زمینه سلامت روان به سادگی از کنار آن رد می‌شوند اما ذکر این نکته لازم است که اگر علائمی به نفع اختلالات اضطرابی وجود دارد، جدی گرفته شود و بودن این‌ها نشانه شرم و شرمندگی نیست.

وی ادامه داد: در جامعه که فرد به نوعی با مواردی از مقوله‌های سلامت روان مواجه می‌شود، با شرمندگی و یا به اصطلاح انگ نگاه می‌کند و به جای اینکه به عنوان موضوع قابل حل و پردازش به این موضوع نگاه شود به عنوان یک موضوعی که باید پنهان شود نگاه می‌کند و البته در کلینیک‌ها با افرادی مواجه هستیم که مدت‌ها دچار اختلال یا بیماری افسردگی هستند که برای مراجعه یا درمان احساس شرمندگی کرده و خود را از خدمات به موقع محروم می‌کنند لذا این نگاه باید تغییر کند و متأسفانه این بدفهمی و کج‌فهمی که در رابطه با مشکلات روانی وجود دارد، نتایج خوبی نخواهد داشت.

اختلالات روانی شرمندگی ندارد

شیرخدا افزود: بودن اختلالات روان پزشکی در فرد باعث از دست دادن اعتماد به نفس می‌شود این در حالی است که داشتن اختلالات روانی ضعف شخصیت نیست و مسائلی است که هر کدام می‌توانیم در زندگی با آن روبرو شویم و شرایط محیطی، کاری و ژنتیکی ایجاب می‌کند که مسائلی برای ما پیش آید اما نحوه تقابل مهم است. در زمینه اختلالات روان‌پزشکی اگر کوچ‌کترین علائمی می‌بینیم باید نسبت به رفع آن اقدام کنیم و از طرفی مؤلفه‌های سلامت روان را ارتقا دهیم که می‌توان به انگیزه برای کار و تحصیل اشاره کرد که از مؤلفه‌های مهم سلامت روان است.

وی کمبود تمرکز و توجه خصوصاً در امورات تحصیلی و ارتباطات مناسب را از دیگر مؤلفه‌ها دانست و گفت: جدای از اینکه باید اختلالات را رفع کنیم، باید مؤلفه‌های سلامت روان را فرا گیریم و ارتقا دهیم.

شیرخدا از خواب شبانه به عنوان مؤلفه‌ای مهم یاد کرد که در جامعه شایع است و گفت: کم یا زیاد شدن این موضوع مؤلفه اصلی در امور سلامت روان است. حتی گاهی اختلالات در قالب مسائل جسمی خود را نشان می‌دهد که مسائل گوارشی، خستگی‌های روزمره، بی‌انرژی بودن و ... علائمی است که می‌تواند به شکل مشخص به مسائل سلامت روان مربوط شود.

آسیب‌های سلامت روان در ایام کرونا

وی با اشاره به شیوع کرونا گفت: جامعه جهانی در این دوران با شرایط جدیدی روبرو شد که در حقیقت تغییراتی در وضعیت سلامت روان به جهت تغییرات در سبک زندگی ایجاد کرده است. سبک زندگی و ارتباط افراد فرق کرده و در ایام کرونا با چند نوع مشکل در زمینه اعصاب و روان و سلامت روان مواجه هستیم که تشدید مسائل موضوع روانشناختی از آن جمله است به عنوان مثال وسواس به نوعی به‌ویژه بین مادران خانه‌دار شایع است که نگرانی خاصی درباره فرزندان دارند. 

شیرخدا ایجاد علائم تازه را از دیگر مشکلات در این دوران دانست که به اضطراب منجر شده و از جنس نگرانی از ابتلا به این بیماری و یا نگرانی نسبت به آینده خود و فرزندان بروز دارد و گفت: مسائلی که باید گوش به زنگ باشیم واکنش‌ها و علائم اضطراب است و شاید اضطراب را تجربه کرده باشیم که در سه جنبه احساس می‌شود و مسائل ذهنی که به شکل دل‌شوره و نگرانی‌های فکری خود را نشان می‌دهد و یا کاهش تمرکز و توجه و حتی فراموشی‌های کوتاه‌مدت که یکی از علائم اضطراب است، در دسته اول قرار می‌گیرد.

شیرخدا جنبه دیگر اضطراب را درد و گرفتگی عضلات و سایر علائم جسمی و دردهای مکرر و ... دانست و بیان کرد: واکنش‌های فکری و افکار مدام نگران کننده، حساسیت روی علائم بدنی به‌ویژه در دوران کرونا را از دیگر جنبه‌ها می‌توان دانست.

این متخصص اعصاب و روان بیان کرد: واکنش‌های دیگری که در این ایام مشاهده می‌شود علائم افسردگی است چه به عنوان حال بد یا اختلال که مشخصاً افسردگی علائم خاصی دارد با افکاری راجع به ناامیدی، خستگی، تغییرات خواب و فعالیت‌های روزمره خود را نشان می‌دهد و در فعالیت‌های روزمره افراد اثر می‌گذارد و فرد حال و حوصله برای فعالیت‌های روزمره ندارد.

اضطراب دردسرساز و ابزارهای ناکارآمد

وی یکی دیگر از موضوعات مهم این دوران را خشم و پرخاشگری بیان کرد و گفت: همچنین اضطراب یکی از مسائل مهم و مقوله‌ای پررنگ در این دوران است که در اینجا این سؤال مطرح می‌شود آیا هر نوعی از اضطراب، بد است که باید گفت الزاماً نه و اضطرابی به اصلاح کارآمد داریم ولی وقتی از حدی بالاتر می‌رود اضطراب به اصطلاح دردسرساز می‌شود که تعاملات ما را بهم می‌ریزد و در این نوع اتفاقی که می‌افتد افراد ابزارهای ناکارآمدی برای مقابله دارند، یعنی برای مقابله اگر آموزش ندیده باشیم به اقدامی ناکارآمد روی می‌آورد به عنوان مثال استعمال دخانیات و مواد مخدر می‌تواند ناشی از این نوع باشد و فرد به مواد پناه می‌برد. 

وی پرخوری، پرخاشگری و ... را از دیگر ابزارهای نارکارآمد در این نوع دانست و گفت: پس واکنش‌ها نسبت به محیط فرق می‌کند و وقتی دچار اضطراب هستیم و در جهت درمان اقدام نمی‌کنیم در چرخه معکوس قرار می‌گیریم و توجه به اخبار و موضوعات بد و تعاملات منفی بیشتر روی می‌آورد. در این شرایط باعث می شود افراد به سلامت خود حتی جسمی کمتر اهمیت دهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد گفت: در درجه اول اگر مسائلی مرتبط با سلامت روان به‌ویژه اضطراب و افسردگی در اطرافیان وجود دارد بدون احساس ضعف و شرم مراجعه کنند و کمک بگیرند و نگذارند شدید شود. استفاده از روش‌های مقابله‌ای در این شرایط کمک می‌کند و وقتی دچار اضطراب هستیم به جای توجه به احساس، به خود مشکل و موضوع با استفاده از تکنیک‌های حل مسئله، فکر کنیم.

وی ادامه داد: علاوه بر تفکر با استفاده از تکنیک‌های حل مسئله می‌توان از مهارت‌های تطابقی بهره‌مند شد که می‌توان تعامل با دوست، کتاب خواندن، گل‌کاری و روش‌های دیگر اشاره کرد پس وقتی سطح اضطراب بالا می‌رود، می‌توان از روش‌ها و مهارت‌هایی که سابق یعنی قبل از کرونا استفاده می‌کردیم، بهره‌مند شویم.

شیرخدا خلق مهارت و تعاملات جدید، مدیریت زمان، تمرکز به مسائلی که قابل کنترل است را از دیگر مسائل مهم دانست و گفت:همچنین باید به مسائلی که اکنون قابل کنترل باشد، فکر کرد و تفکر درباره آینده خود یا فرزندان یا ابتلا به کرونا از مواردی است که اکنون تحت کنترل نیست و زمینه اضطراب را فراهم می کند.

نوجوانان و فضای مجازی

این متخصص اعصاب و روان با اشاره به اینکه در زمینه نوجوانان نیز باید این نکته را یادآور شد که استفاده از فضای مجازی در این ایام بسیار زیاد شده گفت: فضای مجازی شممیر و تیغ دو لبه است و البته بسیار فواید بالایی دارد زیرا که آموزش‌ها در این دوران کرونا از این طریق صورت می گیرد اما باید به این موضوع نیز توجه کرد که نوجوانان در معرض خطر هستند و در سنی قرار دارند که ریسک پذیر هستند و تمایل به رفتارهای ریسکی دارند. نمی‌توانیم فضای مجازی را برای او محدود کنیم، لذا لازم است قبل از اینکه وسیله مثل موبایل، اینترنت، لپ‌تاپ، تبلت را در اختیار نوجوان قرار دهیم درباره خطرات فضای مجازی با او صحبت کنیم و موارد لازم را به او متذکر شویم.

وی ادامه داد: درباره اطفال نیز باید نظارت مستقیم‌تری وجود داشته باشد و با زبان خود کودک برای او توضیح دهیم که اگر در فضای مجازی فردی درخواستی از او داشت با پدر و مادر خود در میان بگذارد.

شیرخدا در پایان بیان کرد: باید به فرزندانمان سایت‌ها و فضاهای مضر را معرفی کرد و آنها را از خطرات این فضاها آگاه کرد که می‌توان والدین نسبت به این امر اقدام کنند یا از مشاور کمک گیرند. مقوله سلامت روان در فضای مجازی مثل سلامت روان در فضای حقیقی مهم است ولی مؤلفه‌های خاص خود را دارد.