بررسی رابطه عقل و ایمان از منظر کرکگور در «پژوهشنامه فلسفه دین»
نخستین شماره نوزدهمین دوره دوفصلنامه علمی پژوهشی «پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)» به صاحب‌امتیازی دانشگاه امام صادق(ع) و مدیرمسئولی عباس مصلائی‌پور یزدی منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ نخستین شماره نوزدهمین دوره دوفصلنامه علمی پژوهشی «پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)» به صاحب‌امتیازی دانشگاه امام صادق(ع) و مدیرمسئولی عباس مصلایی‌پور یزدی منتشر شد.
از جمله عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «توجه در اندیشه سیمون وی»، «مسئله شر، خیر برتر، و اشکال اخلاقی»، «انسان متعالی و رابطه عقل و ایمان از منظر کرکگور»، «تحلیل و نقد دلایل امکان شناخت ذات الهی و راه حصول آن از منظر فخر رازی»، «تبیین وجودی ملاصدرا از علم و نتایج آن در تبیین علم الهی»، «آیا استدلال از طریق تنظیم ظریف خداباورانه است؟»، «درباره چگونگی علم خداوند به شرطی‌های خلاف واقعِ آزادی»، «گشایش معمای ایده «خداباوری شهودی» و وجود پرشمار خداناباوران: پژوهشی در علوم شناختی دین»، «موجه بودن باور متداول به خداوند بر اساس معرفت‌شناسیِ مبتنی بر شنیده‌های اطمینان‌یافته».
در چکیده مقاله «مسئله شر، خیر برتر، و اشکال اخلاقی» می‌خوانیم: «از جمله پاسخ‌های مهم به مسئله شر «تئودیسه‌های خیر برتر» هستند. این تئودیسه‌ها می‌کوشند خیر برتری بیابند که سازگاری وجود خدایی با اوصاف کمالی قدرت، معرفت و خوبی اخلاقی را توضیح دهند. پس از مرور کلیاتی درباره تئودیسه‌ها و شروط توفیق آنها، به یکی از نقدهای اصلی به آن می‌پردازیم: اشکال اخلاقی. مطابق این اشکال، اصولاً تئودیسه‌های خیر برتر ناقض اصلی اخلاقی هستند، مانند این اصل کانتی که همیشه باید با انسان‌ها به مثابه غایت فی‌نفسه و نه همچون وسیله صرف رفتار کرد، یا این که هدف وسیله را توجه نمی‌کند. در مقابل، می‌توان برای دفاع از تئودیسه‌های خیر برتر استدلال کرد که آن اصولِ اخلاقیِ مورد استناد استثناپذیرند. استدلال می‌شود که اگرچه این راه فرصتی برای دفاع از تئودیسه‌های خیر برتر فراهم می‌کند، به تنهایی کافی نیست، و مدافع تئودیسه‌ها باید توضیحی ارائه دهد که چگونه مثال‌های نقضی که وابسته به محدودیت‌های انسان هستند در مورد خدایی با اوصاف کمالی نیز ممکن است به کار آیند. با این حال، اولاً همچنان راه‌هایی پیش روی مدافع تئودیسه‌های خیر برتر هست که شاید به پاسخی درخور منتهی شود. ثانیاً لازم است فراتر از این سیاق الهیاتی نیز به اهمیت تئودیسه‌های خیر برتر توجه کرد، یعنی اهمیت دین‌شناسانه و اهمیت اخلاقی.»
در طلیعه مقاله «انسان متعالی و رابطه عقل و ایمان از منظر کرکگور» آمده است: «مسئله ایمان و سازگاری یا عدم سازگاری آن با عقل و همچنین توجیه باورهای دینی بر پایه عقلانیت از دیرباز به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل فلسفه دین محسوب شده است. فیلسوفان و اندیشمندان بسیاری به بررسی این موضوع غامض و نقد دیدگاه‌های یکدیگر پرداخته‌اند. سورن کرکگور، متفکر برجسته دانمارکی، که به پدر اگزیستانسیالیسم معروف است، یکی از ایده‌پردازان مهم درباره رابطه ایمان و عقل است. او عقلانی کردن ایمان را امری متناقض می‌داند و قائل به تفکیک قلمرو ایمان از قلمرو عقل و همچنین تقدم ایمان بر عقل است. به عقیده او ایمان، حقیقتی انفسی و از جنس شور است، و عقل آفاقی‌اندیش هرگز قادر به درک حقایق انفسی نیست. این مقاله از پنج بخش تشکیل شده است. در بخش اول مبانی فکری-فلسفی کرکگور را بررسی می‌کنیم. در بخش دوم نظریه کرکگور در باب حقیقت ایمان، و در بخش سوم نظریه او در باب رابطه عقل و ایمان را شرح و بسط می‌دهیم. در بخش چهارم انسان سعادتمند و مظهر متعالی اگزیستانس را از منظر کرکگور معرفی خواهیم کرد؛ و سرانجام در بخش پنجم به نتیجه‌گیری و جمع‌بندی نکات و نتایج به‌دست‌آمده خواهیم پرداخت.»
در چکیده مقاله «تبیین وجودی ملاصدرا از علم و نتایج آن در تبیین علم الهی» می‌خوانیم: «ملاصدرا ضمن توجه به دیدگاه متقدمان در تعریف علم، بر اساس مبانی وجودشناسی خود، تعریفی وجودی از علم ارائه می‌دهد که نقطه عطفی در علم‌شناسی حکمت متعالیه است. در این تلقی، علم عبارت از وجود چیزی برای چیز دیگر است. این تعریف با لوازم آن سبب ارائه تبیین‌های خاصی از سوی ملاصدرا درباره علم الهی شده است، به نحوی که سهم بسزایی در شکل‌گیری هندسه معرفتی علم الهی دارد. اضلاع این هندسه عبارت‌اند از زائد نبودن علم الهی بر ذاتش، حضوری بودن علم الهی، نفی صور در علم الهی، علم خداوند به جزئیات مادی، معلوم بالذات بودن معلومات الهی، علم و عالم و معلوم بودن خداوند، علم خداوند به خود، و علم اجمالی خداوند به غیر در عین کشف تفصیلی. بر اساس برون‌داد این پژوهش، توجه به تبیین وجودشناسانه ملاصدرا از علم باعث می‌شود که درک نحوۀ شکل‌گیری دیدگاه او درباره علم الهی، تمایز و وجوه ابداعی آن با سایر دیدگاه‌ها ممکن و یا حداقل سهل‌الوصول‌تر گردد.»
انتهای پیام
