آرزوهای طولانی انسان را از یاد خدا غافل می‌کند

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محسن فقیهی، استاد سطح خارج حوزه علمیه، دوم بهمن در ادامه سلسله مباحث تفسیری سوره مبارکه بقره به آیه 152 این سوره؛ «فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ» اشاره کرد و گفت: در این آیه شریفه خداوند فرموده است به یاد من باشید تا من هم به یاد شما باشم و شکرگزار من باشید و کفران نکنید. برای توضیح این آیه لازم است توجه کنیم ذکر و یاد خدا چه ارزشی دارد؟؛ شیطان یکی از کارهایی که انجام می‌دهد این است که انسان را از خدا غافل کند، پس برای مبارزه با شیطان بهترین کار، یاد و ذکر خداوند، استغفار، شکرگفتن و قرآن خواندن است.

وی اضافه کرد: در آیه 9 سوره «مجادله»، یکی از کارهای شیطان غفلت بیان شده است. عامل دیگر در غافل شدن انسان، آرزوهای طولانی است؛ در قرآن کریم آمده است: « وَيُلْهِهِمُ الْأَمَلُ...»؛ عامل دیگر غفلت از یاد خدا، أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ؛ یعنی زیاده‌خواهی و افزون‌خواهی‌ها و رقابت بر سر دنیا اعم از قدرت و ثروت و شهوت و ... است. البته افراد مختلف هستند برخی برای قدرت و پست و مقام و برخی برای کسب ثروت بیشتر و برخی هم برای مسائل شهوانی و ... تلاش کرده و از هر راهی دوست دارند به آن برسند.

فقیهی بیان کرد: اگر قدرت و ثروت برای کسب رضایت خدا باشد نه تنها پرداختن به امور دنیا و غفلت از یاد خدا نیست، بلکه عین یاد خداست ولی کمتر انسان‌هایی هستند که چنین اهداف خیری را دنبال کنند و عموماً انسان‌ها دنبال این هستند که خانه و ماشین و مقدار پول بانکی من باید از دیگران بیشتر باشد.

استاد سطح خارج حوزه علمیه گفت: آنچه این مشکلات را حل می‌کند ذکر و یاد خداوند است و اگر ما دنبال اجرای فرمان خدا باشیم سبب خواهد شد شیطان دوری جسته و به مقدار نیاز از دنیا کفایت کنیم و آرزوهای طولانی را کنار بگذاریم و به جای رقابت بر سر دنیا به افراد پایین‌تر از خود نگاه کنیم و بابت نعمت‌ها شکرگزار خداوند باشیم.

آیت‌الله فقیهی با بیان اینکه ذکر و یاد خداوند یعنی چه؟ تصریح کرد: آیا منظور از یاد خدا این است که تسبیح در دست ما باشد و فقط ذکر بگوییم یا الحمدلله و شکرلله بگوییم؟ یا تفکر درباره پروردگار هم عبادت و یاد خداست. در روایت بیان فرموده است که یک ساعت تفکر درست از 60 سال عبادت بالاتر است، پس ذکر، فقط زبانی نیست. اگر کسی با خلوص نیت، درس بخواند، سخنرانی کند، مقاله بنویسد و پژوهش کند و منبر برود و برای امرار معاش خود تلاش کند همه از بهترین مصادیق ذکر و یاد الهی است. البته شرط همه این‌ها حرکت در مسیر درست است و اینکه انسان کار خود را با غیبت، تهمت، ناسزا، دروغ، رشوه، خلاف‌ها و گناهان دیگر آلوده نکند.

گناه باعث سلب نعمت است

استاد حوزه علمیه گفت: اگر افعال ما خالی از گناه و نگاه به نامحرم و ... باشد، ذکرالله است؛ ذکر، فقط تسبیح در دست گرفتن نیست و باید معاد و معاش خود را بر محوریت یاد خدا تنظیم کنیم. در آیه شریفه ارتباط متقابل بین یاد خدا و یاد انسان وجود دارد؛ یعنی اگر انسان به یاد خدا باشد قطعاً خدا به یاد او هست. در آیه شریفه دیگری داریم که فرموده است که اگر شما خدا را فراموش کنید من هم شما را به حال خود رها کرده و فراموش خواهم کرد و این از بدبختی‌های بسیار بزرگ برای انسان است؛ وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ.

آیت‌الله فقیهی بیان کرد: رفتار انسانی که طمع دارد و دائماً به جای تشکر از خدا، نق می‌زند و طلبکار است، مورد قبول خدا نیست. تصور کنیم ما دائماً به فردی محبت و نیکوکاری می‌کنیم ولی او از ما طلبکار است، در این صورت چه تصوری از او خواهیم داشت؟ خداوند فرموده است: مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ. اگر انسان یک بار یاد خدا بکند خدا ده‌ها بار یاد او خواهد کرد.

استاد سطح خارج حوزه علمیه اضافه کرد: «ف» در فاذکرونی بعد از ذکر نعمات قبل است؛ یعنی خداوند فرموده است که من نعمات زیادی به شما داده‌ام که اولین آن نعمت حیات است، پیامبری از بین خودتان برای شما فرستادم که اسوه است، کعبه  را قبله شما قرار دادیم تا مورد شماتت یهودیان نباشید، حالا که ما این همه محبت به شما داریم شما هم باید به یاد من باشید، متأسفانه ما در زندگی خود یاد همه چیز هستیم جز خداوند.

وی افزود: این گوش و چشم و زیبایی و دست و پای سالم و عقل، محیط امن برای زندگی و تدریس و تحصیل و ... همه جزء نعمات است و شرط افزون شدن آن، تشکر از خداوند است و اینکه بگوییم خدایا اگر من عقل دارم و چهره سالم و زیبا و اعضای بدن سالم همه از تو هست، نه اینکه این ها را قبول داشته باشیم و باز در دل، فرد دیگری را در قدرت و علم و حکمت، شریک او قرار دهیم که مرتکب شرک خفی می‌شویم.

آیت‌الله فقیهی اضافه کرد: البته انسان در طول زندگی خود باید دائم تلاش کند تا مال و دانش و مقام و موقعیت او ارتقاء یابد و هر روز انسان از روز قبلش بهتر باشد ولی نباید از این غافل شویم که هر توفیق و رشد و پیشرفتی داریم فقط به خاطر عنایت خداست.

وی افزود: خداوند در آیه شریفه 40 همین سوره فرمود: «وَأَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ..»، یعنی اگر شما وفای به عهد داشته باشید من هم به وعده خودم وفا خواهم کرد. در آیه 58 «مجادله»؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ» هم فرموده است که اگر به شما گفتند در مجلسی برای دیگران جا باز کنید، جا باز کنید و احترام کنید تا خداوند هم در زندگی و هم در بهشت برای شما جا باز کند و وسعت قرار دهد.

پاداش نیکوکاری

آیت‌الله فقیهی تصریح کرد: اگر انسان در مجلسی جای خود را به برادر مؤمنش بدهد، خدا جای او را در بهشت وسیع خواهد کرد و البته این تفسیر منافاتی با وسعت دادن در دنیا ندارد و این شکرگزاری خدا از بنده مؤمن خود است؛ انسان باید مراقب باشد کفران نعمت نکند تا نعماتی را که دارد از او گرفته نشود.

وی با بیان اینکه ذکر دارای اقسام مختلفی است، گفت: ذکر اقسامی چون فکری، زبانی و قلبی دارد و انسان مؤمن باید نسبت به همه آنها اهتمام داشته باشد، نه اینکه ما در زبان، ذکر بگوییم ولی در ذهن و قلب خود به فکر آزردن دیگران باشیم و به جای خیرخواهی بد آنان را بخواهیم.

استاد سطح خارج حوزه علمیه تصریح کرد: یکی از کارهایی که مصداق بارز یاد خداوند است نماز است و سبب دوری شیطان از انسان خواهد شد کما اینکه آیه شریفه فرموده است: إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي؛ یعنی تنها مرا عبادت کنید و نماز را برای یاد من بپادارید. در آیه 28 «رعد» فرمود: الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ در اینجا حصر وجود دارد که فقط و فقط خدا مایه اطمینان انسان است، ثروت و مقام و شهرت و ... نمی‌تواند انسان را به اطمینان و آرامش برساند، گرچه عمده ما تصور داریم که اینها سبب افزایش عزت ما و اطمینان خاطر ما خواهد شد.

وی تأکید کرد: اگر انسان به بالاترین مقام و ثروت دنیوی برسد ولی به خاطر نداشتن آرامش و اطمینان، نتواند خواب آرامی داشته باشد، انسانی که به یاد خدا هست اگر مصیبت و ناراحتی بر او عارض شود به خدا توکل می‌کند و نتیجه را به او واگذار می‌کند. امام سجاد(ع) فرمودند: بذکرک عاش قلبی؛ بنابراین باید تلاش کنیم حتی در خدمت به زن و بچه و انجام کار اداری و ... با اینکه دستمزد دریافت می‌کنیم، خالصانه کار کنیم.