هستی در خط اهداف حضرت حق است

حجت‌الاسلام اصغر عالی‌پور، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، در شرح فرازهای پنجم، ششم و هفتم از دعای سوم صحیفه سجادیه با این مضمون «وَ الرُّوحُ الَّذِي هُوَ عَلَى مَلَائِكَةِ الْحُجُبِ﴿5﴾ وَ الرُّوحُ الَّذِي هُوَ مِنْ أَمْرِكَ، فَصَلِّ عَلَيْهِمْ، وَ عَلَى الْمَلَائِكَةِ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِمْ مِنْ سُكَّانِ سَمَاوَاتِكَ، وَ أَهْلِ الْأَمَانَةِ عَلَى رِسَالاتِكَ(6) وَ الَّذِينَ لَا تَدْخُلُهُمْ سَأْمَةٌ مِنْ دُؤُوبٍ، وَ لَا إِعْيَاءٌ مِنْ لُغُوبٍ وَ لَا فُتُورٌ(7)»، گفت: در این فراز که در رابطه با قانونمند بودن عوالم مختلف صحبت شده است می‌خوانیم «و روح که بر فرشتگان حجاب‌ها گمارده‌ای، و جانی است که از مشرق فرمانت طلوع کرده؛ پس بر همه آنان درود فرست و بر فرشتگانی که از نظر مرتبه و مقام پایین‌تر از آنان‌اند؛ فرشتگانی که ساکنان آسمان‌هایت هستند و بر پیام‌هایت امین‌اند، و آنان‌ که به خاطر کوشش پیوسته و دائمشان، ملامت بر آنها وارد نمی‌شود؛ و از هیچ زحمتی، خستگی و سستی و ناتوانی به آنان راه پیدا نمی‌کند.»

وی اظهار کرد: در نظام طبيعی عالم، حوادث تحت ضابطه‌ها و قواعد دقيق علمی است، به‌طوری كه هرگز تخلف از آن ضوابط ميسر نیست، زيرا اگر ضوابط و قواعد علمی در اين جهان تخلف‌پذير باشند، هرگز نمی‌‌توان هيچ علم و فنی را تدوين و ضابطه‌ای خاص را در نظر گرفت، بنابراین به‌طور كل نظام علمی جهان به هم می‌‌ريزد و ترقی و تكامل علم ديگر معنی نداشته و بر هيچ قانون علمی نمی‌‌توان تكيه كرد.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: در اين صورت همه پيش‌آمدها، تجزيه‌ها و تركيب‌ها، تبديل به جزئياتی غيرقابل پيش‌بينی می‌‌شوند، بنابراین بايد در مورد هر یک به انتظار نشست و ديد كه چه خواهد شد و به‌طور كلی، امكان پی‌ريزی يک علم با قوانين معين كاملاً از بين می‌‌رود.

عالی‌پور بیان کرد: نظام طبيعی اين عالم تحت ضوابط و قانونمندی علی و معلولی خاصی است و هيچ تخلفی در آن صورت نمی‌‌گيرد؛ سنت حضرت حق بر اين امور قرار گرفته و عالم مجردات نيز، بر همين حال و روش است، نظمی دقيق و نظام‌مند، بيش‌ از آنچه كه در اين عالم از آن خبر داريم در عالم ملائكه واقع است. بنابراین ملائكه حجب، تحت سيطره روح قرار دارند و با برنامه‌ای خاص وظايف خود را انجام می‌‌دهند و اصولاً هر يک از ملائكه دارای وصف خاص و دستورات ويژه‌ای هستند.

این مدرس حوزه و دانشگاه اضافه کرد: در اين فراز، امام سجاد(ع) می‌‌فرمايند كه بعضی از ملائكه در آسمان ساكن‌اند و از آن‌ جايی‌ كه مجردات دارای مكان مادی نيستند، پس منظور از آسمان نظام افلاک و كهكشان نيست، بلكه غرض آن است كه آنان دارای مقامی رفيع هستند، زيرا آسمان كنايه از جايگاه وجودی رفيع است. همچنین معلوم است كه در فضای نامتناهی، هرگز مكانی از مكان ديگر برتر نيست، بلكه شايد بتوان گفت كه آبادترين نقطه در فضای غيرمتناهی عالم، همين سياره زمين است كه جايگاه انسان است، انسانی كه خود برترين موجودات عالم است.

وی با بیان اینکه مشخص می‌شود که آسمان از زمين بهتر نيست، بنابراین آسمانی كه خاص فرشتگان است، هرگز از سنخ نظام فلكی و كهكشانی نخواهد بود، بلكه مربوط به مراتب بلند وجود است كه مبحثی جداگانه دارد، گفت: در ادامه فراز هفتم و هشتم  این دعا می‌خوانیم: «وَ لَا تَشْغَلُهُمْ عَنْ تَسْبِيحِكَ الشَّهَوَاتُ، وَ لَا يَقْطَعُهُمْ عَنْ تَعْظِيمِكَ سَهْوُ الْغَفَلَاتِ(7) الْخُشَّعُ الْأَبْصَارِ فَلَا يَرُومُونَ النَّظَرَ إِلَيْكَ، النَّوَاكِسُ الْأَذْقَانِ، الَّذِينَ قَدْ طَالَتْ رَغْبَتُهُمْ فِيما لَدَيْكَ، الْمُسْتَهْتَرُونَ بِذِكْرِ آلَائِكَ، وَ الْمُتَوَاضِعُونَ دُونَ عَظَمَتِكَ وَ جَلَالِ كِبْرِيَائِكَ(8)؛ و درود فرست بر آن دسته از فرشتگان كه خواهش‌ها، آنان را از تسبيح تو باز نمی‌‌دارند و غفلت آنها را از بزرگداشت تو جدا نمی‌‌سازد. آنان چشمان را به زير انداخته و هرگز از طالب نظر به سوی تو نيستند، ولی با تمام شوق در دريای نعمت‌های تو می‌‌جوشند و همواره در كنار عظمت و جلال كبريايی تو خود را حقير و ضعيف می‌‌دانند.»

این مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: شهوت عبارت است از خواسته‌های نفس انسانی و تمايل آن به‌سوی آنچه ملايم و مناسب با خود می‌داند و اين طلب و اشتها را خداوند متعال در بشر به وديعه گذاشته تا به‌واسطه آن در طلب مصالح وجودی خود برآيد و برای ادامه حيات خود آ‌نها را فراهم کند، زيرا اگر اين طلب و درخواست در ذهن انسان نباشد و در طلب خواسته و حاجات خود برنيايد، دنيای موجود دارای سكونی شوم و آرامشی غير مطلوب خواهد شد. لازمه چنين امری هم آن است كه تمام آن حكمت‌ها و اسراری كه خداوند متعال بر طبق آن جهان را آفريده ناديده فرض شود، حال آن كه چنين چيزی امكان ندارد، زيرا نظام هستی در خط اهداف حضرت حق است و همان اهداف، باعث جنبش و حركت‌های اختياری می‌شود.

عالی‌پور افزود: همين انتخاب‌هاست كه نظام تربيتی را تشكيل داده و زمينه تربيت انسان را فراهم می‌‌کند، البته همه اين انتخاب‌ها بر حسب غرض اصلی از خلقت است، لذا اصول وجودی و تركيب شخصيت انسانی كه نفس لوامه و يا اماره است، او را پيوسته برای حركت به طرف تكامل يا انحطاط آماده می‌کند.

این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه شهوت و غضب در ملائکه راه ندارد و به نفس شهوی كه نقايص انسانی را به فعلیت می‌رساند محتاج نيستند؛ زيرا نفس شهوی است كه تكامل وجودی را تأمين می‌کند، گفت: از اين‌رو امام(ع) فرموده است كه آنان نه به درخواست نفس عمل می‌کنند و نه مانع ديگری در كار است تا آنان را از تسبيح و تقديس باز دارد، بلكه كار آنان همواره خضوع و خشوع در مقابل عظمت بيكران خداوند متعال است. چشم‌های آنان چنان در مرحله خضوع است كه توان بلند كردن آن را ندارند و ديدگان ايشان همواره پايين است.

وی تأکید کرد: اين خضوع چشم نيز كنايه از حدود وجودی آنهاست؛ به اين معنی كه برای اين دسته از ملائكه حدی است كه نمی‌‌توانند با مقام بالاتر از خود ارتباط داشته باشند، ولو اينكه اين ارتباط در حد رؤیت باشد و علت اين است كه حجاب‌های موجود بين مراتب آنان چنان است كه نمی‌توانند كمتر نظری به‌سوی مبدئيت متعالی داشته باشند و خود می‌دانند كه چشم آنان در برابر انوار فوق‌العاده جلال و عظمت حضرت حق ناتوان است، از آن سو، جلال كبريايی و غنای مطلق حق نيز آن‌چنان است كه ملائكه خود را در آن مرتبه نمی‌‌بينند كه درخواست معرفت خداوند را داشته باشند، بنابراین به تواضع متوسل می‌شوند، زيرا عجز محض در مقابل قدرت تمام، چيزی جز تواضع را نمی‌طلبد، به همين دليل، امام سجاد(ع) فرموده است: «المتواضعون دون عظمتك و جلال كبريائك؛ فرشتگان در مقابل عظمت و بزرگی كبريايی تو خاضع هستند.»