شکاف 44 درصدی درآمد سرانه روستاییان نسبت به شهرنشینان

به گزارش خبرنگار ایکنا، سلسله‌‎نشست‌های دوشنبه‌های اندیشه‌ورزی با عنوان «روستا تعاون» عصر روز گذشته از سوی اندیشکده تعاون و با حضور مهدی زریباف، معاون اقتصادی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و شهرام جعفرزاده، مدیر توسعه اشتغال اجتماع‌محور بنیاد برکت، در ساختمان معاونت امور تعاون برگزار شد.

شهرام جعفرزاده در این نشست گفت: بحثی که من در مورد آن صحبت خواهم کرد، مدل جامعه پیشرفت مناطق محروم و روستایی است که بنیاد برکت چندین سال است برروی آن کار می‌کند. بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره) از سال 1386 با رویکرد کمک به توسعه اقتصادی مناطق محروم و روستایی به تعبیر بهتر کمک به توانمندسازی اقتصادی در مناطق محروم و روستایی فعالیت اشتغالزایی خود را شروع کرده و به نوعی آن جهت‌گیری و سوگیری اصلی فعالیت‌‎ها هم به سمت اشتغال هست.

وی افزود: مدل اول ما مبتنی بر مشارکت در شرکت‌ها بود که در این راستا شرکت‌های سهامی خاص را در مناطق محروم و روستایی انتخاب می‌کردیم و حداکثر 49 درصد سهامشان را خریداری می‌کردیم و به مدت پنج سال هم با آنها مشارکت داشتیم و انتظار ما این بود که در این پنج سال شرکت از زیرساخت‌های لازم در ابعاد مختلف برخوردار شود و بعد از پنج سال سهام شرکت را دوباره به خودشان می‌فروختیم و از خارج می‌شدیم.

مدیر توسعه اشتغال اجتماع‌محور بنیاد برکت اضافه کرد: در کنار این کار، یک سری اقدامات زیرساختی و زیربنایی در روستاها صورت می‌گرفت و مبنای اصلی تمام این کارها به تعبیر مقام معظم رهبری «آبادسازی هزار منطقه روستایی از سوی ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره)» بود. با این اوصاف ستاد، بنیاد را مأمور کرد و بنیاد هم وارد روستاها شد و کارهای زیرساختی را در روستاها آغاز کرد و تا به امروز فکر کنم در بیش از دو هزار روستا فعالیت‌هایی را انجام داده است.

جعفرزاده با بیان اینکه عموماً مبنای کار اشتغالزایی بنیاد برکت، شرکت‌های سهامی خاص بود، گفت: براساس بررسی‌های صورت‌گرفته در کمیته تحقیق و توسعه بنیاد برکت، مشخص شد که عملاً شرکت‌های سهامی خاص در شهرک‌های صنعتی، شهرهای کوچک و حاشیه شهرهای بزرگ متمرکز شده و خیلی کمتر در روستاها متمرکز شده است، لذا در این حوزه تحقیقات شروع شد و ما به مدل جامع پیشرفت مناطق محروم و روستایی رسیدیم که مبانی آن مشخصاً مبتنی بر تعادل معیشت پایدار است. جمع‌بندی که در کمیته تحقیق و توسعه بنیاد صورت گرفت به آیین‌نامه‌ها و فرآیندهایی دست پیدا کردیم که از سال 1397 آنها را اجرا کرده‌‍ایم. در حال حاضر مدعی هستیم که در کشور 180 هزار طرح اشتغال‌زایی با این مدل انجام شده و با توجه به خروجی‌هایی که از این مدل به دست آورده‌ایم، مدلی قابل ارائه در محافل علمی است.

وی با بیان اینکه یکی از مزیت‌های مهم در کشور ما توسعه زیرساخت روستاهاست، بیان کرد: بعد از 1335 تا 1395 تعادل روستانشینی در کشور ما برهم ریخته و در این بازه زمانی جمعیت کشور 4.2 دهم برابر شده است و جمعیت مناطق شهری هم 9.9 دهم برابر و جمعیت مناطق روستایی و عشایری 1.6 دهم برابر شده است، لذا سرعت رشد مناطق شهری و مهاجرت از روستا به مناطق شهری بالا بوده است.

مدیر توسعه اشتغال اجتماع‌محور بنیاد برکت بیان کرد: در سال 1355 نیمه شرقی و جنوب شرقی 40 درصد جمعیت روستایی را در خود جای داده، غرب و شمالغربی 60 درصد. در سال 1395، حدود 22 درصد در جنوب و 78 درصد جمعیت هم در شمالغرب و غرب کشور متمرکز شده است که انتظار می‌رود تا سال 1405 این وضعیت بدتر شود و 88 درصد جمعیت روستایی ما در نیمه غربی و شمالغربی متمرکز شوند که یک بحران جدی برای شمالغرب کشور و جنوب کشور محسوب می‌شود.

جعفرزاده متذکر شد: در طول سال‌های گذشته مزیت مثبتی وجود داشته و آن مزیت این است که امکانات زیرساختی تقریباً در تمام روستاهای کشور فراهم شده است و همه روستاها به امکاناتی مانند آب و برق دسترسی دارند اما در کنار این مزیت شکاف 44 درصدی درآمد سرانه روستانشینان نسبت به شهرنشینان و کاهش نرخ ازدواج و افزایش نرخ طلاق را در روستاها داریم. افزایش جمعیت روستاییان و افزایش مهاجرات آنها به شهرها امری کاملاً مشهود است.

وی معتقد است، بهره‌ور ساختن سرمایه‌های معیشتی روستاییان و توجه به توسعه اشتغال و افزایش درآمد روستایی از عوامل بازدارنده مهاجرت روستانشینان تلقی می‌شوند.

مدیر توسعه اشتغال اجتماع‌محور بنیاد برکت با اشاره به شناخت بنیاد از چالش‌های روستاها گفت: بنیاد برکت چند راهبرد اصلی را برای طراحی مدل جامع پیشرفت خود تدوین کرده است. این راهبردها عبارتند از: «طراحی، استقرار و ارتقای مدل جامع»، «استانداردسازی کسب‌وکارهای کوچک»، «تربیت، آموزش و استقرار حلقه‌های میانی»، «تأکید بر اراده، خواست و اقدام مردم»، «رشد و ارتقای واحدهای خرد و کوچک»، «طراحی و استقرار سازوکارهای اجرایی»، «توجه جدی به امر آموزش و مهارت‌آموزی»، «اعطای تسهیلات خرد و متوسط اشتغال به‌صورت قرض‌الحسنه و سهل‌الوصول» و «ایجاد سامانه نظارت و کنترل بر ایجاد و استقرار طرح‌های اشتغال‌زایی».

جعفرزاده بیان کرد: در مرحله اول در راستای مدل جامع پیشرفت انجام دادیم، آیین‌نامه سحاب یا سرمایه‌گذاری حمایتی اشتغال بنیاد برکت بود. در این آیین‌نامه مبنا «فرد» است، چیزی که ما اکنون در کشور مدعی هستیم در 12 هزار روستا فعالیتمان را انجام داده‌ایم. یک مرحله بالاتر از آیین‌نامه سحاب، آیین‌نامه آسمان است که گروه را محور قرار می‌دهد و پس از آن ما به چهارچوبی دست پیدا می‌کنیم تا بنگاه‌های اقتصادی را در روستا با آفتاب تأمین مالی کنیم.

وی گفت: در آیین‌نامه سحاب حذف فرد مطرح است و سرمایه‌های اصلی حول فرد می‌چرخد و به نوعی مفهوم اهلیت‌سنجی ما هم همین است. به عبارتی تسهیل‌گر ما وقتی می‌خواهد یک فرد را دارای شرایط ایجاد شغل ببیند این سرمایه‌ها را حول فرد می‌سنجد که آیا این فرد در داخل روستا توانایی ایجاد شغل را دارد یا خیر. لذا سه آیین‌نامه اصلی اعم از سحاب، آسمان و آفتاب از فرد شروع می‌شود تا به جامعه محلی برسد. سحاب فرد را هدف قرار می‌دهد، یک مرحله بالاتر گروه‌ها تجهیز می‌شوند و یک مرحله بالاتر شرکت‌های تعاونی به نوعی زنجیره کامل اشتغال را داخل روستا فعال می‌کنند تا توسعه اشتغال رقم بخورد.

مدیر توسعه اشتغال اجتماع‌محور بنیاد برکت یادآور شد: در کنار این سه آیین‌نامه، مدل‌های مهتاب جهت استانداردسازی کسب و کارها و آموزش استفاده می‌شوند تا به مدل پیشرفت منطقه هدف دست پیدا کنیم. آیین‌نامه سحاب ذیل مدل جامع پیشرفت مناطق محروم و روستایی تدوین شده است، یعنی کف و بستر مدل سرمایه‌گذاری حمایت اشتغال بنیاد برکت است که با محوریت فرد شکل گرفته است. در کل آیین‌نامه «سحاب» فردمحور، «آسمان» گروه‌محور و «افتاب» بنگاه‌محور است.