ایران می‌تواند مبتکر دیپلماسی فرهنگی باشد + صوت و فیلم

سیدمحمد بهشتی؛ عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری در گفت‌وگو با ایکنا به مناسبت هفته میراث فرهنگی گفت: آن چیزی که ما از آن به‌ عنوان میراث فرهنگی یاد می‌کنیم آثار ملموس و غیرملموس فرهنگی است. آثار ملموس در آثاری نظیر معماری یا اشیایی که داخل موزه‌ها هستند، تعمیم پیدا می‌کند و کارهای ‌غیرملموس زبان، موسیقی و... را در برمی‌گیرد. مجموع این دو شکل نیز فرهنگ جامعه را شکل می‌دهد. فرهنگ، چیستی و کجایی یک سرزمین است. این مهم عاملی مهم برای شناسایی یک سرزمین است. پس هر جامعه‌ای که بتواند فرهنگ و چیستی خود را بشناسد رنگ سعادتمندی را خواهد شناخت. میراث فرهنگی از نگاه من حیات اصلی جامعه را در دست دارد زیرا می‌تواند اتفاقات راهبردی را رقم زند. در چنین وضعیتی لازم است میراث فرهنگی را بشناسیم و در ادامه آن را حفظ و معرفی کنیم.

وی درباره فرصت‌هایی که میراث فرهنگی می‌تواند پیش آورد توضیح داد: مهم‌ترین عامل برای حفظ میراث فرهنگی ایجاد سرمایه اجتماعی است. برای رسیدن به این خواسته نیز باید از میراث خودمان حفظ کنیم البته ممکن است در مکان‌هایی برخی صدمات وارد شود اما جامعه بیدار است و آن را نخواهد پذیرفت. توسعه صرفاً یک امر اقتصادی نیست بلکه بخشی از توسعه مربوط به امر فرهنگی می‌شود در این راستا اگر نتوانیم به این عرصه نگاه جدی و دقیق داشته باشیم رسیدن به راه توسعه بسیار محال است.

بهشتی ادامه داد: از زمانی که استعمار به کشورهای اسلامی راه پیدا کرد این تصور شکل‌گرفته که در بین کشورهای اسلامی تنوع فرهنگی مین‌گذاری شده است. برای همین سوءتفاهماتی درباره مرزبندی‌های اقتصادی به وجود آمده است. در این رابطه متأسفانه خونریزی‌هایی رخ‌داده، درصورتی‌که اگر کشورها به داشته‌های فرهنگی خودآگاه باشند بسیاری از مشکلات و جنگ‌ها پیش نمی‌آید. بهترین راه برای از بین بردن این مشکلات ابزار دیپلماسی فرهنگی است. در ایران همگرایی فرهنگی وجود دارد برای همین هر جای کشور بروید قوم‌های مختلف را خواهید دید و با این توضیح ایران می‌تواند مبتکر دیپلماسی فرهنگی باشد.

وی راه انتقال میراث فرهنگی به نسل جوان را هم‌چنین تشریح داد: ارتباط با نسل گذشته سخت بود اما نسل جدید و با آنها راحت‌تر می‌توان ارتباط برقرار کرد. گواه این ادعا را می‌توان در فضای مجازی مشاهده کرد که جوانان به میراث فرهنگی خود توجه دارند.

این پژوهشگر فرهنگی با بیان اینکه ظرفیت‌های فرهنگی در کشورمان بسیار بالاست گفت: ظرفیت‌های بالقوه ایران استثنایی است. این امر به دلیل حیات طولانی کشورمان است. این امر باعث شده تنوع و کیفیت آثار تاریخی در رتبه بسیار بالایی قرار گیرد. در حوزه ظرفیت‌های علمی هم باید گفت ایران در ردیف اول در منطقه قرار دارد. تنها ترکیه شاید با ما هم‌اندازه باشد البته ارتباطمان با شبکه علمی جهان ضعیف است. همین مسئله باعث شده از بسیاری از یافته‌های جهانی محروم باشیم.

این مدیر فرهنگی تأکید کرد: مهم‌ترین مشکل در حوزه میراث فرهنگی از زمان ادغام میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی شکل گرفت زیرا رویکردش سیاسی بود و نگاه تخصصی در این عرصه کم‌رنگ شد. در این رابطه خسارت‌های شدیدی متحمل شدیم و اکنون نیز این مسائل ادامه دارد! درزمینهٔ حفاظت، پژوهش و معرفی، کارها بیشتر کمی هستند. این امر هم در بسیاری از موارد مشهود بوده و حال میراث فرهنگی را ناخوشایند کرده است.

بهشتی ادامه داد: طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها باعث شد ارتباطمان با مراکز علمی میراث فرهنگی باز شد و اثرات مثبت و جدی آن‌هم قابل شهود. برای نمونه وقتی سال 82 در بم زلزله رخ داد یک یاری جهانی را شاهد بودیم یا اینکه وقتی قرار بود سد سیوند زده شود 13 هیئت باستان‌شناسی اقدامات نجات‌بخشی را انجام دادند. متأسفانه طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها به دلیل برخی حسادت‌ها اجرایی نشد. موانعی که پیش روی این طرح قرار گرفت در حالی بود که پرچم‌دار چنین طرحی بودن کاملاً به ایران می‌آمد.

وی میراث فرهنگی ایران را گسترده ذکر کرد و گفت: در ایران همه بخش‌ها دارای ارزش هستند و هیچ اثر بی‌ارزشی در این سرزمین وجود ندارد. برای همین هیچ‌یک از آثارمان در سازمان میراث فرهنگی با مخالفت رو‌به‌رو نشده است. به یاد دارم زمانی که پرونده پاسارگاد را به میراث جهانی بردیم نه‌تنها هیچ مخالفتی وجود نداشت بلکه به ما اعتراض شد که چرا برای معرفی پاسارگاد تا به این اندازه تأخیر داشته‌ایم. آنها معتقد بودند پاسارگاد اعتباری برای میراث فرهنگی است و ما نباید تا بدان اندازه در معرفی آن به سازمان میراث جهانی تأخیر می‌کردیم.

بهشتی در پایان اعلام کرد: اگر به موزه‌های جهان روید و به قسمت آثار کشورهای مسلمان مراجعه کنید متوجه می‌شوید هشتاد درصد آثار مربوط به کشورمان است ولی متأسفانه در داخل خودمان چندان ارزش‌های خودمان را به‌جا نمی‌آوریم.