حضور مسلمانان اروپا و آمریکا در پژوهشگاه رویان برای درمان ناباروری

عبدالحسین شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان، در آستانه چهل و دومین سالروز تأسیس جهاددانشگاهی در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح عملکرد این نهاد پرداخت و به این سؤال پاسخ داد که جهاددانشگاهی در دهه پنجم فعالیت خود چه اولویت‌هایی را باید در دستور کار خود قرار دهد و گفت: جهاددانشگاهی از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی با نگاه به اینکه بتواند به نیازهای جامعه با سرعت بیشتر و خلق میان‌برهایی از جانب جامعه علمی پاسخ دهد ایجاد شد. در واقع جهاددانشگاهی پلی بین جامعه دانشگاهی و جامعه و نیازهای آن است.

وی ادامه داد: بیش از هر مسئولیت و وظیفه‌ای یک نقش فرهنگی به جهاددانشگاهی واگذار شده است. این نهاد بیش از آنکه بخواهد به سؤال‌های علمی پاسخ دهد، یک نقش فرهنگی به آن واگذار شده است تا به شعار «ما می‌توانیم» که امام راحل و مقام معظم رهبری آن را مطرح کردند، جامه عمل بپوشاند. سنت‌هایی در جامعه علمی ما شکل و قوام گرفته بود مبنی بر اینکه دانشگاهیان منفک از جامعه هستند و فقط باید کار علمی انجام دهند و همیشه دلهره‌ای بین استادان دانشگاه، محققان و دانشجویان بود که مأموریت‌هایی را برای رفع نیازهای جامعه عهده‌دار شوند. جهاددانشگاهی این مأموریت را عهده‌دار شد تا بتواند فرهنگ «ما می‌توانیم» را در دانشگاه‌ها و جامعه علمی و جامعه عملی کند و جامعه هم به این باور برسد که دانش و محصول تولیدی ما قابل اعتناست و می‌توانیم به آن اعتماد و اتکا کنیم.

شاهوردی از موفقیت جهاددانشگاهی در نشان دادن مصداق‌های عملی «ما می‌توانیم» سخن گفت و افزود: جهاددانشگاهی به جامعه علمی ثابت کرد که همکارانش توانسته‌اند نیازهای مهم جامعه را با روش‌های علمی برطرف کنند و به جامعه هم نشان داد که می‌توان با اطمینان خدمات مورد نیاز را از دانشگاه و دانشگاهیان دریافت کرد.

معکوس شدن روند اعزام بیماران به خارج از کشور

رئیس پژوهشگاه رویان به فاصله علم پزشکی ایران با جهان در گذشته و اعزام تعداد زیادی از بیماران به خارج از کشور برای درمان اشاره و اظهار کرد: اتفاقی که در این 42 سال رخ داد این بود که مهاجرت و اعزام بیمار، که هزینه‌های بسیار هنگفتی را به جامعه و مردم تحمیل می‌کرد، معکوس شد و بعد از چهار دهه شاهدیم که بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های ما که کار درمانی می‌کنند میزبان بیماران خارج از کشورند.

وی تشریح کرد: ما در درمان ناباروری پیشرو هستیم و قدم‌های خوبی برداشته‌ایم و نه فقط در بحث خدمات تخصصی، بلکه در پژوهش‌های مربوط به آن و توسعه این دانش در کشور موفق بوده‌ایم. تولیدات علمی ما در این زمینه به چاپ رسیده است و تأیید مسئولان بهداشتی کشور به خوبی نشان می‌دهد که جهاددانشگاهی بار سنگینی را در بخش درمان ناباروری به دوش می‌کشد.

درمان‌های نوین سرطان

رئیس پژوهشگاه رویان به فعالیت 9 مرکز درمان ناباروری در سراسر کشور و مجلاتی که در این زمینه به چاپ می‌رسد نیز اشاره و تصریح کرد: این فعالیت‌ها سهم عمده‌ای در تولید دانش دارد. همچنین امروزه در موضوعات خاص دیگر از جمله درمان‌های نوین سرطان ورود کرده‌ و پژوهش‌های خوبی را انجام داده‌ایم و مراکز خدمات تخصصی و تشخیصی خوبی را راه‌اندازی کرده‌ایم.

وی ویژگی خاص جهاددانشگاهی را اعتماد به جوانان و جامعه علمی و ریسک‌پذیری بالا دانست که با اتکا به این ویژگی‌ها توانسته است به بسیاری از نیازهای جامعه پاسخ دهد و افزود: جهاددانشگاهی یکی از پارک‌های فناوری، مراکز رشد و کانون‌های نوآوری است که محصول انقلاب شمرده می‌شود و در طول چهار دهه این اعتماد را به دست آورده است که می‌‌توان به جامعه علمی و جوانان مملکت اعتماد کرد، کارهای بزرگی را به آنها سپرد و نتایج خوبی گرفت.

رئیس پژوهشگاه رویان در پاسخ به این سؤال که با توجه به روند سریع تولید علم در جهان، باید اولویت جهاددانشگاهی در دهه پنجم فعالیت خود چه باشد؟ گفت: در طول چهار دهه، فعالیت‌ها و برنامه‌هایمان باعث شده است که زیرساخت‌های خوبی را در کشور و مجموعه جهاددانشگاهی ایجاد کنیم. افراد نخبه‌ای در مجموعه جهاددانشگاهی و واحدهای مختلف تربیت شده‌اند و سرمایه انسانی بسیار خوبی داریم. در دهه پنجم فعالیت جهاد با توجه به رویکردهای نظام و دولت، شرایطی که در جهان حاکم است و مسئله تحریم‌ها،‌ فرصت‌هایی وجود دارد که باید حرفه‌ای تر و جدی‌تر به آنها بپردازیم که بخشی از آنها نیازمند منابع مالی است.

وی تشریح کرد: این امکان هست که با توجه به اعتمادی که در این چهار دهه به وجود آمده، بسیاری از سرمایه‌گذارها را به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جهاددانشگاهی تشویق کنیم زیرا منابع مالی خاصی وارد جهاددانشگاهی شده و با قواعد خاصی بر مصرف آنها نظارت می‌شود. بروکراسی در سیستم‌ها شکل گرفته که بسیاری از مانورها و چابکی مجموعه جهاد را می‌گیرد و باید به سرعت در آنها تجدید نظر کنیم تا بتوانیم با شرایطی که امروزه بر کشور حاکم است، اعتماد مسئولان ارشد نظام را با راه‌اندازی شرکت‌هایی با متخصصان جوان افزایش دهیم تا هم مشکل اشتغال و هم نیازهای جامعه را رفع کنیم. با وجود سرمایه‌ نیروی انسانی، زیرساخت‌ها و...، باید بتوانیم در دهه پنجم با پختگی، سرعت بیشتر و نقش پررنگ‌تر به نیازهای جامعه و حتی خارج از کشور پاسخ دهیم.

وی در پاسخ به اینکه چه وظیفه‌ای را برای خودتان تعریف کرده‌اید و چه نیازی را در جامعه برطرف خواهید کرد؟ گفت: زمانی که ما وارد مجموعه علوم پزشکی ایران شدیم، دومین گروه بیماران که برای درمان به خارج از کشور می‌رفتند بیمارانی بودند که مشکل ناباروری داشتند و ما به رفع نیازهای این گروه از جامعه پرداختیم.

سلول‌درمانی و ژن‌درمانی

شاهوردی تصریح کرد: در این مسیر فقط به خدمات تخصصی توجه نشد، بلکه به پژوهش و آموزش هم پرداخته شد. تجربه بسیار خوبی که در دهه اول فعالیتمان در بحث ناباروری داشتیم، این جرئت و جسارت را به همکاران ما داد که به عرصه‌های علمی هم ورود کنند؛ از جمله در بحث سلول‌های بنیادی، سلول‌درمانی، ژن‌درمانی و موضوعات بیوتکنولوژی که به مرور ارزش افزوده زیادی را برای جامعه  خواهند داشت. امروز بسیاری از داروهای نوترکیب حاصل همین تکنولوژی‌ها و تکنیک‌های بیوتکنولوژی است و بسیاری از داروهای سلول‌درمانی و ژن‌درمانی متکی به دانش‌هایی است که طی چند دهه انباشت دانش بر روی آن صورت گرفته است.

این پژوهشگر یادآوری کرد: در دوره‌ای به بسیاری از بیماری‌ها عنوان صعب‌العلاج داده می‌شد، اما اکنون روش‌های درمانی جدیدی وجود دارد و افراد بزرگسالی که مبتلا به هموفیلی و تالاسمی هستند با ژن‌درمانی، درمان و نیز بسیاری از داروها با تکنولوژی‌های جدید تولید می‌شوند. در طول سه دهه‌ای که از عمر رویان می‌گذرد، بسیاری از دانش‌ها به دست آمده و زیرساخت‌ها آماده شده است و امیدواریم که در دهه جدید نتایج سرمایه‌گذاری و تحقیقات در عرصه سلول‌درمانی و ژن‌درمانی را ببینیم.

وی اظهار امیدواری کرد که در دهه جدید شاهد کارآزمایی بالینی تکنولوژی‌های جدید و انجام فازهای 2، 3 و 4 آنها باشیم و افزود: امید است با وجود حمایت‌‌ها، نتایج سرمایه‌گذاری در دانش‌های به‌روز را کسب کنیم و مردم از آن بهره‌مند شوند. همچنین، قبل از شیوع کرونا رویان سالیانه حدود 500 زوج نابارور را که از خارج از کشور می‌آمدند درمان می‌کرد و ما از کشورهای منطقه از جمله عراق، افغانستان و آذربایجان و نیز کشورهای حاشیه خلیج فارس پذیرای بیماران بسیاری هستیم.

چرا مسلمانان اروپا و آمریکا برای درمان به ایران می‌آیند

شاهوردی گفت: قبل از شیوع کرونا بسیاری از مسلمانان مقیم آمریکا، کانادا و اروپا برای درمان به ایران می‌آمدند، چراکه در یکی از روش‌های درمان ناباروری مسائل شرعی نقش زیادی دارد. حتی پذیرای بسیاری از بیماران از انگلیس بودیم. انگلستان یکی از کشورهایی است که محل زایش علم درمان ناباروری بوده است، اما ما درمان بیماران مسلمان بسیاری را از کشورهای اروپا پذیرفتیم که می‌خواستند روند درمان خود را در یک کشور اسلامی طی کنند. البته در ایام کرونا این تعداد کم شد.

وی ادامه داد: طی چند ماه اخیر رویان میزبان حدود 300 زوج نابارور خارجی بوده است و امیدواریم تا پایان سال به شرایط قبل از کرونا بازگردیم و این خدمات به خوبی به بیماران ارائه شود و آنها با دست پر به کشورهایشان بازگردند.

شاهوردی از یک تفاوت خاص دیگر رویان سخن گفت و آن راه‌اندازی مؤسسه خیرین پژوهش سلامت رویان معرفی کرد و ادامه داد: پژوهش در عرصه‌های جدید هزینه‌ بسیاری دارد. در بخش درمان نیز بیمارانی که شرایط اقتصادی خوبی ندارند ممکن است درمان را رها کنند. بر همین اساس، رویان مؤسسه خیرین پژوهش سلامت را با کمک خیرین راه‌اندازی کرده است.

نذر پدر و مادرهای جدید برای والدین شدن بیماران

رئیس پژوهشگاه رویان در خصوص خدمات خیرین گفت: در یک دهه گذشته خیرین در ساخت فضاهای پژوهشی، علمی و درمانی به ما کمک و هزینه‌های برخی از پژوهش‌ها را تأمین کرده‌اند. در بخش درمان هم متخصصان بخشی از درآمد خود را و هم رویان بخشی از درآمدش را برای کمک به بیماران نیازمند اختصاص می‌دهد. همچنین، بسیاری از بیمارانی که در زمینه درمان ناباروری نتیجه گرفته‌اند نذر می‌کنند تا به بیماران ناباروری که مشکل مالی دارند کمک کنند.

وی در پاسخ به این سؤال که کشور دارد یک زیست‌بوم نوآوری جدید را برای خود تعریف کند، رویان خود را در کجای این زیست‌بوم می‌بیند و کجا باید باشد و چه باید کند؟ گفت: یکی از نقش‌هایی که رویان در این سه دهه فعالیت بر عهده گرفته، این بود که امید را بین جوانان کشور زنده نگه دارد. گاهی در شرایط سخت اقتصادی بودیم اما دوستان با مدیریتی که اعمال کردند سعی کردند با کارهای وزین و مؤثر امید را حفظ کنند.

شاهوردی ادامه داد: یکی از رسالت‌های دیگر رویان این است که بتواند محیط پرنشاطی را برای جوانان ایجاد کند تا خیلی از محققان و دانشجویان مقاطع‌ فوق لیسانس و دکتری آرزو دارند که در رویان پایان‌نامه خود را بگذرانند، زیرا رویان به جوانان فضای آزمون و خطا و یادگیری می‌دهد و همه می‌دانیم دانشجویی که کاربلد باشد بعد از فارغ‌التحصیلی بیکار نمی‌ماند و خودش کارآفرین می‌شود.

رئیس پژوهشگاه رویان درباره ترسیم رویکردی که رویان برای دهه آینده دارد، گفت: رویکرد ما حفظ و گسترش امید و محیط پرنشاط است و در صورتی چنین محیط پرنشاط علمی ایجاد می‌شود که کارهای نو و بر لبه دانش انجام شود و بتوانیم در رویان آخرین دستاوردها و تکنولوژی‌های جهانی را رصد و حتی جلوتر از جهان برخی فعالیت‌ها را به سرانجام برسانیم تا نام ایران را در جامعه علمی زنده نگه داریم. امید است که بتوانیم با کارهای نو، که ادامه کارهای قبلی است، در عرصه‌های جدید به خصوص سلول‌درمانی، ژن‌درمانی و بیوتکنولوژی به تولید محصول برسیم.

گفت‌وگو از زهرا ایرجی