از قهر تا خشم طبیعت/ خطر نابودی عشایر در سایه کم‌توجهی مسئولان

استان یزد با بیش از 1422 خانوار عشایری در سه شهرستان ابرکوه، خاتم و مروست از استان‌های عشایری کشور محسوب می‌شود. شهرستان خاتم دارای 453 خانوار و جمعیتی در حدود 1690 نفر و شهرستان مروست دارای 358 خانوار و جمعیتی در حدود 1209 نفر است. عشایر شهرستان خاتم بالغ بر 75 هزار دام سبک و شهرستان مروست بالغ بر 75 هزار رأس دام سبک در اختیار دارند. همچنین شهرستان ابرکوه با 611 خانوار و جمعیتی در حدود 1947 نفر و 100 هزار رأس دام یکی دیگر از شهرستان‌های عشایری این استان است.

بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته توسط اداره امور عشایر استان یزد جمعی از خبرنگاران با حضور در منطقه عشایری شهرستان ابرکوه در جریان فعالیت‌های این گروه قرار گرفتند و با مشکلات و سختی‌های زندگی عشایری آشنا شدند.

جواد شمس، رئیس اداره امورعشایر استان یزد در این بازدید با اشاره به جمعیت 1423 خانوار عشایر در سه شهرستان استان گفت: اکنون 250 هزار رأس دام در اختیار عشایر این شهرستان‌ها قرار دارد و نوع زندگی عشایر به کوچ، ییلاق و قشلاق وابستگی دارد و دام محور اصلی اقتصادی آنان است. مراتع قشلاق معمولاً در استان یزد و ییلاق معمولاً در استان‌های فارس و کرمان قرار دارد.

تأمین 20 درصد گوشت قرمز استان

وی ادامه داد: وظایف این نهاد در چهار حوزه مطالعات، خدمات، فرهنگی و عمرانی انجام می‌شود که مطالعات تأمین آب شرب در مناطق عشایری، مطالعه گردشگری عشایری کرخنگان، مطالعه مکان‌یابی و امکان‌سنجی تعیین آب شرب انسان و دام ییلاقات و قشلاقات عشایری استان و مطالعه در زمینه ایجاد مجتمع پرواربندی دام سبک منطقه عشایری هارونی شهرستان ابرکوه از اهم اقدامات انجام شده در بخش مطالعات است.

شمس با اشاره به اهم اقدامات انجام شده در بخش عمرانی گفت: اجرای طرح آب‌رسانی چاه بلاغ ابرکوه، اجرای طرح آب‌رسانی چاه احمد مروست، اجرای طرح آب‌رسانی باغ معدن خاتم، اجرایی طرح آب‌رسانی چشمه انجیر خاتم، آب‌رسانی سیار به عشایر با بیش‌ از یک هزار دستگاه تانکر ۱۰ هزار لیتری در سال، تیغ‌زنی و مرمت ایل راه‌های عشایری به طول بیش‌ از سه هزار کیلومتر و احداث مجتمع دام عشایری هارونی ابرکوه، ساخت آب‌انبار و آبشخور دام، حفر و تجهیز چاه‌های مال‌داری، تجهیز اطراقگاه‌ها و ساخت سرویس‌های بهداشتی از آن جمله است.

وی توزیع خوراک دام به مقدار بیش‌ از ۲۵۰۰ تن نهاده دامی، پیگیری درمان و واکسیناسیون دام‌های عشایری، کمک‌های موردی به اشتغال زنان عشایری، توزیع پنل‌های خورشیدی، توزیع سهمیه آرد بین خانوارهای عشایری، اعطای تسهیلات کم‌بهره بلندمدت، تشکیل صندوق‌های خرد زنان عشایری، اعطای وام زنجیره تولید گوشت قرمز به عشایر، تأسیس شرکت‌های تعاونی عشایری در سطح استان و اعطای تسهیلات به‌منظور حمایت از بخش صنایع دستی عشایر را از اهم اقدامات انجام شده در بخش خدمات برشمرد.

تنها راه درآمد عشایر توجیه اقتصادی ندارد

رئیس اداره امورعشایر استان یزد با اشاره به اینکه عشایر تأمین 20 درصد گوشت قرمز استان را بر عهده دارند، به مشکلات عشایر استان اشاره و بیان کرد: بحث عمده عشایر در زمینه رونق دام است و اکنون رونق اقتصادی ندارد چرا که نهاده‌های دامی را با قیمت زیادی باید خریداری کنند این در حالی است که قیمت دام برای آنان افزایش چندانی نداشته و لذا به صرفه اقتصادی نیست و آنان را با مشکلاتی مواجه کرده است.

وی ادامه داد: خشکسالی‌های اخیر و کمبود آب و مشکل آب‌رسانی در فصل تابستان و کمبود علوفه در مراتع، کمبود اعتبارات جهت مرمت هر ساله ایل‌راه‌های عشایری به طول ۱۵۰۰ کیلومتر، کمبود و گرانی نهاده‌های دامی و مشکل نقدینگی در خرید آنها، کمبود تسهیلات ویژه عشایر جهت تأمین علوفه برای پرواربندی دام‌های مازاد عشایر، مشکل بیمه اجتماعی عشایر، نبود بازار فروش محصولات دامی عشایر، نبود کلینیک‌های سیار و ثابت دامپزشکی در مناطق عشایری، اختلاف ممیزی مراتع در مراتع مرزی با استان‌های هم‌جوار، استخراج معادن و تخریب مراتع عشایری و همچنین نبود امکانات بهداشتی در مناطق عشایری به‌خصوص مناطق ییلاقی ازدیگر مشکلات عشایر است.

خسارت 40 میلیاردی سیل به عشایر

شمس به پتانسیل‌های عشایر استان نیز اشاره‌ای کرد و گفت: با توجه به وجود بیش از 250 هزار رأس دام عشایری، این گروه می‌توانند در تولید محصولات عشایر و ایجاد امنیت غذایی در این بخش ایفای نقش داشته باشند. همچنین در اختیار داشتن مراتع عشایری و حفظ و صیانت از منابع طبیعی، بوم‌گردی عشایری در ییلاقات و قشلاقات عشایری، جمع‌آوری و تولید گیاهان دارویی در مناطق عشایری، حفظ میراث فرهنگی و تولید صنایع دستی و ... از دیگر پتانسیل‌های عشایری استان است که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

وی در پاسخ به سؤالی در زمینه خسارات ناشی از سیل در مناطق عشایری استان گفت: 1500 کیلومتر جاده عشایری داریم که 70 درصد تخریب شده، تلفات 700 رأس دام، آسیب به انبارهای علوفه، تخریب 35 واحد سکونت‌گاه‌های مناطق عشایری و درگیری با بیماری‌های دامی در جمعیت ۱۵ هزار راس دام عشایر را از جمله این خسارات بیان کرد.

شمس برآورد ارزش کلی خسارت وارده به بخش عشایر استان در اثر سیل را 40 میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: جبران خسارات وارده به عشایر به جد پیگیری می‌شود و امیدواریم با همکاری دیگر نهادها بتوانیم در این زمینه اقدامات مؤثری برداریم.

مسئولان به فریادمان برسند

احمد کرم‌نژاد، نماینده عشایر نیز با اشاره به اینکه عشایر قشر کم توقعی هستند و تمام نیاز خود را از طبیعت تأمین می‌کنند اما مظلوم واقع شده‌اند گفت: اواخر سال 1400 عشایر تقریباً در حال سقوط بود چرا که ابتدا با قهر طبیعت و حدود یک ماه گذشته با خشم طبیعت مواجه شد و خسارات زیادی به این گروه وارد شد لذا اگر مسئولان به فریادمان نرسند در آینده‌ای نزدیک به سقوط کشانده می‌شوند.

وی افزود: از مسئولان درخواست دارم تنها به شعار دادن بسنده نکنند و بیشتر به این قشر توجه داشته باشند، متأسفانه در زمان‌هایی و بارها مشکلات این قشر را با مسئولان در میان گذاشتیم اما اقدام مؤثری صورت نگرفت.

کرم‌نژاد با اشاره به اینکه تنها راه در آمد عشایر دیگر صرفه اقتصادی ندارد، خوراک دام امانی را مهمترین مطالبه این گروه بیان کرد و گفت: خرید دام و محصولات عشایر با کمترین قیمت همراه است، از طرفی نهاده‌های دامی گران شده و لذا دولت می‌تواند در زمینه خوراک دام امانی یا خرید دام‌های عشایر به این قشر کمک کند.

حجت‌الاسلام موسوی، مسئول نمایندگی ولی‌فقیه در اداره عشایر استان یزد نیز با اشاره به اهم اقدامات انجام شده در بخش فرهنگی گفت: دیدار با خانواده‌های معظم شهدای عشایری، اهدای اقلام فرهنگی و نوشت‌افزار به دانش‌آموزان عشایری، اهدای بسته‌های معیشتی به خانواده‌های کم‌بضاعت عشایر، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های عشایری، برگزاری مسابقات قرآنی در سه مرحله مناطق عشایری، شهرستانی و استانی و کشوری، تجلیل از نمونه‌های بخش عشایری و تجلیل از زنان سرپرست خانوار عشایری از جمله این اقدامات بوده است.

آنچه در این بازدید مورد توجه بود، حضور زنان عشایری بود که به ناچار و برای تأمین مایحتاج زندگی در فصل زمستان به کارگری روی می‌آورند چرا که درآمد حاصل از عشایری کفاف زندگی را نداده و آنان را با مشکلات و سختی‌هایی همراه کرده است که در این نوشته نمی‌گنجد. امید است مسئولان برای زمانی هر چند کوتاه به پای درد و دل‌های عشایر نشسته و برای رفع مشکلات آنان اقدامات اساسی در دستور کار قرار دهند.