تهران محل زندگی مناسبی برای معلولان نیست

امروز 12 آذر مصادف با سوم دسامبر است که از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی معلولان اعلام شده است. بیش از 500 میلیون نفر به دلیل نقص در سیستم مغزی، جسمی و حسی از معلولیت رنج می‌برند. منشور سازمان ملل روز معلولان را برخاسته از نیازهای افرادی می‌داند که به رغم محدودیت‌های حسی و حرکتی باید مانند دیگران از امکانات رفاهی و اجتماعی برخوردار شوند.

طبق این منشور معلولان نیز صرف نظر از علت، کیفیت و حدت نقص و ناتوانی‌شان دارای همان حقوق اساسی هستند که سایر هموطنان هم‌سن‌شان از آن‌ها برخوردارند. حق برخورداری از یک زندگی دلپذیر وحتی المقدور عادی، در رأس این حقوق قرار دارد. حق بهره‌مندی از خدمات آموزش و پرورش، بهداشت، مسکن، اشتغال، امکانات تفریحی، حقوق مدنی، سیاسی و حفظ حیثیت انسانی معلولان، حق ذاتی آن‌هاست.

موضوع رسیدگی به امور معلولان در ایران به ویژه در حوزه امکانات شهری یکی از مباحث مهمی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. اینکه شهرهای کشور به ویژه شهرهای پرجمعیت از لحاظ امکانات و سیمای شهری تا چه میزان با خواسته‌ها و نیازمندی‌های معلولان تطابق دارند، از موضوعاتی است که باید بدان پرداخته شود.

محمدعلی پورنیا، کارشناس ارشد مدیریت شهری، در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه با میزان امکانات شهری در کلان‌شهر تهران برای معلولان اظهار کرد: در حوزه معلولان متأسفانه مدیریت شهری در کشور ما غالبا به این سمت رفته که با موج اتفاقات و تحت تأثیر جو زمانی مناسبت‌های مختلف، اقدام به انجام و اجرای برنامه می‌کند. برای مثال جز ماه آذر، در 11 ماه دیگر سال هیچ نهادی به فکر آلودگی هوا نیست و فقط زمانی که هوای تهران آلوده می‌شود، همه مسئولان به فکر آن می‌افتند.

وی افزود: همچنین، در طول سال فقط یک روز یعنی 12 آذرماه به عنوان روز معلولان نام‌گذاری شده است و در دیگر ایام سال هیچ کس به فکر معلولان نیست. فقط روز 12 آذرماه است که همه نهادها و مراکز مختلف به دنبال اجرای برنامه برای معلولان هستند و قبل و بعد از آن هیچکس حتی یادی از معلولان و مشکلات آن‌ها نمی‌کند.

مدیریت دقیقه ۹۰

پورنیا با بیان اینکه متأسفانه مدیریت شهری ما امروز تبدیل به مدیریت لحظه آخری و دقیقه 90 شده است، گفت: همین مشکل برای حوزه دانش‌آموزی شهری نیز وجود دارد و مسئولان شهری برای مثال فقط در هفته اول بازگشایی مدارس مترو و حمل و نقل عمومی را برای دانش‌آموزان رایگان می‌کنند و پس از آن خبری از این خدمات شهری نیست.

این کارشناس مدیریت شهری ادامه داد: اگر قرار است یارانه‌ای ویژه در اختیار معلولان، دانش‌آموزان و دیگر اقشار قرار داده شود، نباید این یارانه فقط به روز معلولان و یا هفته اول بازگشایی مدارس اختصاص داشته باشد، بلکه باید به تناسب در طول ایام سال در اختیار این اقشار قرار گیرد ولی این‌گونه مدیریت در شهرها و کلانشهرهایی همچون تهران وجود ندارد.

وی با بیان اینکه شهر تهران محل زندگی مناسبی برای معلولان نیست، تصریح کرد: متأسفانه سیمای شهری تهران اصلا برای زندگی معلولان مناسب نیست. امروز چنانچه یک معلول بخواهد از پل عابر پیاده استفاده کند، هیچ‌گونه امکاناتی برای این امر وجود ندارد و هیچ پل عابر پیاده‌ای در تهران متناسب با نیازمندی‌های معلولان طراحی و احداث نشده است. حتی پل‌های عابری که با حالت شیب‌دار احداث شده‌اند نیز مربوط به امروز نبوده و طی 15 سال گذشته ساخته شده‌اند.

پورنیا اظهار کرد: امروز تمامی پل‌های عابری که در تهران احداث می‌شود، به صورت پله برقی هستند و معلولان توانایی بهره‌برداری از آن‌ها را ندارند. دیگر امکانات شهری همچون ورودی متروها، سرویس‌های بی آر تی و ... نیز هیچ‌گونه طراحی برای استفاده معلولان ندارند. امروز هیچ‌گونه تاکسی ویژه معلولان وجود ندارد جز اینکه چند عدد محدود اتومبیل ون در این زمینه وجود دارد و آن نیز متعلق به سازمان بهزیستی است.

کمیت فدای کیفیت 

این کارشناس مدیریت شهری بیان کرد: همچنین، کمتر خیابانی در تهران وجود دارد که متناسب با شرایط معلولان طراحی شده باشد. امروز چنانچه معلولی بخواهد از پیاده‌رو وارد خیابان شود، به هیچ وجه مسیری برای ورود او به خیابان وجود ندارد. متأسفانه مدیریت شهری کلا برای معلولان فکری نکرده است؛ علت نیز این است که مدیران در حوزه شهری بیشتر به فکر توسعه و کمیت بوده‌اند و توجهی به کیفیت نداشته‌اند.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه فرهنگ خدمت‌رسانی به معلولان در مدیریت شهری وجود ندارد، تصریح کرد: متأسفانه مدیران شهری در شهرهای مختلف کشور در حوزه‌های مختلف فاقد فرهنگ مدیریت شهری هستند و متعاقب آن نیز شهروندان نیز در دارا بودن این‌گونه فرهنگ دچار فقدان خواهند شد؛ چراکه «النّاس علی دین ملوکهم».

پورنیا بیان کرد: زمانی که مدیران شهری تهران، از شهردار گرفته تا دیگر رده‌های مدیریتی فقط در سال یک یا دو روز به فکر معلولان هستند، مشخص است که این مسئله نوعی برنامه شعاری خواهد بود. متأسفانه مدیران شهری به جای عدالت به دنبال اجرای مساوات بوده‌اند. برای مثال سامانه بی‌آر‌تی را بری همگان راه‌اندازی کرده‌اند اما متوجه نیستند که برخی اقشار همچون معلولان نمی‌توانند از این امکانات استفاده کنند.

نبود نظارت بر قانون

این کارشناس مدیریت شهری افزود: امروز در شهر تهران در برخی نقاط جای پارک اتومبیل ویژه معلولان راه‌اندازی شده که در کنار این مکان‌ها پلی طراحی شده که معلولان بتوانند از آن عبور کنند اما غالبا بسیاری از مردم بدون توجه به این قضیه اتومبیل خود را در این مکان‌ها پارک می‌کنند و هیچ نظارتی نیز برا ین مسئله وجود ندارد.

وی ادامه داد: فرهنگ مدیریت شهری در شهرهای کشور و در حوزه‌های مختلف از معلولان گرفته تا زنان سرپرست خانوار، کودکان کار و ... وجود ندارد. بنابراین، نیازمند ایجاد فرهنگ مدیریت صحیح شهری در میان مسئولان کلان‌شهرها و دیگر شهرهای کشور هستیم.

پورنیا در رابطه با چگونگی تأثیرگذاری مدیریت صحیح شهری در حوزه معلولان نیز بیان کرد: در این زمینه نیاز به سند چشم‌انداز بلند مدت برای شهر تهران هستیم که هیچ‌گونه ارتباطی با اینکه چه کسی شهردار باشد نداشته باشد و تمامی شهرداران و مسئولان شهری موظف به اجرای آن باشند. در این سند بلندمدت باید برنامه‌ریزی دقیق برای معلولان در نظر گرفته شده باشد.

امکانات متناسب با اقلیم و فرهنگ

این کارشناس مدیریت شهری گفت: باید برای هر یک از شهرهای کشور بنا به شرایط اقلیمی و فرهنگی آن شهر و منطقه، برنامه و سند چشم‌انداز بلندمدت با درنظرگیری شرایط ویژه معلولان و حتی دیگر اقشار خاص، تهیه و اجرا شود تا همگان بتوانند از سیما و امکانات شهری به صورت عادلانه برخوردار شوند.

وی با تاکید بر اینکه افرادی باید مدیریت شهر را بر عهده داشته باشند که با مدیریت شهری آشنا باشند، گفت: وقتی در همین تهران فردی که دارای مدرک تحصیلی غیر مرتبط با حوزه مدیریت شهری بوده و به یکباره به عنوان شهردار یکی از مناطق انتخاب می‌شود، مشخص است که این فرد اطلاع چندانی از مدیریت شهری نداشته و مقتضیات افرادی مانند معلولان را نیز در تصمیم‌گیری‌های خود در نظر نخواهد گرفت.

پورنیا بیان کرد: سومین موضوع مهم در این زمینه این است که نباید مدیریت حوزه شهری را مدیریتی تک‌بعدی فرض کنیم. یعنی نهادهای مختلف مانند شهرداری نباید وظیفه خود در قبال معلولان را به دوش سازمان بهزیستی انداخته و خود در این رابطه کاری انجام ندهند. لذا تمامی نهادهای تأثیرگذار در این حوزه از شهرداری گرفته تا بهزیستی با همکاری یکدیگر در زمینه رفع مشکلات مربوط به معلولان اقدام کنند.

این کارشناس مدیریت شهری گفت: شاید بتوان با این روش‌ها تا حدودی معضلات معلولان را رفع کرد اما باید دانست که کار در این حوزه فراوان است و همگان باید دست به دست هم دهند تا معلولان زندگی راحت‌تری در شهرهای کشور به ویژه تهران به عنوان پایتخت ایران اسلامی داشته باشند.

وی با بیان اینکه متأسفانه مدیران شهری نگاه بلندمدت به حوزه‌های مختلف از جمله حوزه معلولان نداشته‌اند، تصریح کرد: مدیریت شهری نباید برهه‌ای باشد بلکه باید با برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت به دنبال رفع مشکلات مردم به ویژه اقشار خاص همچون معلولان باشد.

پورنیا ادامه داد: تمامی امور مربوط به حوزه ساخت و ساز امروز در اختیار شهرداری است. شهرداری باید با ایجاد قوانین و قواعد ویژه برای معلولان و نظارت دقیق بر احداث ساختمان‌ها و رعایت قوانین مربوط به معلولان، زمینه را برای ایجاد سیمای شهری درخور ایشان فراهم کند.

این کارشناس مدیریت شهری در پایان سخنان خود تصریح کرد: متأسفانه نظارت شهرداری در این حوزه بسیار ضعیف است. شهرداری می‌تواند در موضوع اعطای مجوز ساخت به ساختمان‌های مختلف، معماران و مهندسان را مجبور به رعایت حال معلولان در زمینه احداث بنا کنند. برای مثال مهندسان می‌توانند مسیر ویژه‌ای برای معلولان در ساختمان‌ها ایجاد کنند.