آثار و پیامدهای پیوند اجتماعی در کلام امیرالمؤمنین(ع)

حبیب‌الله صابری‌نسب، پژوهشگر حوزه نهج‌البلاغه و مدرس دانشگاه، در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، گفت: در سایه‌سار قرآن وحدت و یکپارچگی امت اسلامی، اعتصام و چنگ زدن به ریسمان الهی سفارش و تأکید شده است و این مهم از امور بدیهی، عقلی و خردپذیری است و پیوند اجتماع در سایه کلام وحی و عترت محقق می‌شود.

وی با بیان اینکه در زندگی اجتماعی آحاد مردم حقوق شهروندی را محترم دانسته، همواره پایبند آن هستند و خود را مسئول رفتار اجتماعی خود می‌دانند، اضافه کرد: روابط سالم اجتماعی و رفتارهای عاطفی بر پایه کرامت انسان و توأم با عدالت و انصاف بنیان‌گذاری می‌شود و روابط ناسالم برخاسته از افراط و تفریط برپایه حقارت انسان و همراه با تبعیض است.

بیشتر بخوانید:

• راه نجات انسان در بیان امیرالمؤمنین(ع)
• دوراندیشی در کلام حضرت علی(ع)
• چگونگی مهارت نفس از نگاه حضرت علی(ع)
• چگونگی کنترل زبان از نگاه نهج‌البلاغه

صابری‌نسب به آیه 13 سوره مبارکه حجرات: «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ» استناد کرد و افزود: انسان موجودی اجتماعی است و این شاخصه به صورت فطری در نهاد او سرشته شده است. همه انسان‌ها مجبورند برای رفع نیازهای خود از گروه دوستان استفاده کرده و با آنان روابط اجتماعی برقرار کند. انسان‌ها دارای پیچیدگی‌های رفتاری و اخلاقی هستند که باید بتوان با هریک از آنان با بهترین شیوه برخورد کرد.

وی آثار و پیامدهای پیوند اجتماعی را تشریح کرد و افزود: همبستگی و اتحاد جوامع اسلامی با یکدیگر یکی از پیامدهای برقراری روابط اجتماعی است. حضرت علی(ع) در خطبه 151 فرمودند: «پس سعی کنید شما در برابر فتنه‌ها و آنچه امت اسلامی بدان استوار و پایه‌های طاعت برآن پایدارست را برخورد لازم شمارید». همچنین ایشان در خطبه پنجم نیز می‌فرمایند: «ای مردم! امواج فتنه‌ها را با کشتی‌های نجات(اهل‌بیت(ع)) درهم بشکنید و از راه اختلاف و پراکندگی یپرهیزید». بیان فرازهایی از این کتاب ارزشمند ما برآن می‌دارد که در تربیت اجتماعی همبستگی امت اسلامی یکی از اولویت‌ها باشد.

صابری‌نسب در ادامه به خطبه 166 نهج‌البلاغه نیز اشاره و تصریح کرد: حضرت علی(ع) در بخشی از این خطبه فرمودند: «لِيَتَأَسَّ صَغِيرُكُمْ بِكَبِيرِكُمْ، وَ لْيَرْأَفْ كَبِيرُكُمْ بِصَغِيرِكُمْ، وَ لَا تَكُونُوا كَجُفَاةِ الْجَاهِلِيَّةِ، بايد كه خردسالتان به بزرگسالتان اقتدا كند و بايد كه بزرگسالتان بر خردسالتان مهربان باشد. همچون مردم درشت خوى عهد جاهليت مباشيد». ایشان در همین عبارت کوتاه دستورات اخلاقی مهم را بیان فرمودند که می‌تواند پیوند بین اجتماع را مستحکم‌تر کند.

وی حساسیت داشتن در امور را از دیگر تکالیف مردم نسبت به جامعه دانست و افزود: پیوند بین مردم و مسئولان به رشد و آبادانی منتج می‌شود و اگر مردم از کنار پیشرفت‌ها با بی‌تفاوتی عبور کرده و دستاوردهای حاکمیت را نادیده بگیرند، قطعاً پیشرفت چندانی حاصل نخواهد شد. حضرت علی(ع) در بارها در خصوص پرداختن به مسئله امر به معروف و نهی از منکر توصیه فرمودند، البته انجام این امر باید توأم با رعایت مباحث اخلاقی و رفتاری باشد تا اثرگذاری مطلوب داشته باشد.

صابری‌نسب با اشاره به اینکه حضرت علی(ع) در خطبه 216 نهج‌البلاغه یاری دادن به مسلمانان را ازجمله حقوق اجتماعی بیان می‌کند، ادامه داد: صرفاً پرداختن به سلامت فردی در اسلام مدنظر نیست؛ چراکه همه در کنار یکدیگر باید سلامت باشند تا بتوانند دست به خلاقیت، ابتکار و نوآوری بزنند. انسان فقط مسئول پیشرفت خود نیست، بلکه در مقابل پیشرفت اجتماع نیز مسئول است.

وی با بیان اینکه در نگاه حضرت امیر(ع) ارزش‌های دینی ملاک درستی و کرامت انسانی است و داشتن عدالت، صداقت و برداباری و صبر از شاخصه‌های رفتاری انسان به شمار می‌آیند، ادامه داد: امروز هریک از ما به ویژه مربیان تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش و اساتید دانشگاه در ترویج مؤلفه‌های اخلاقی و تربیتی در جامعه مسئولیم و نباید از این مسئولیت شانه خالی کنیم.

این مدرس دانشگاه در پایان به خطبه 119 نهج‌البلاغه اشاره و اظهار کرد: در سایه وحدت و انسجام می‌توان تحولی شگرف در حوزه‌های مختلف ایجاد کرد و این مؤلفه‌ها باید به نوجوانان و جوانان آموزش داده شود. اگر دستورات اخلاقی در جامعه رعایت شود، جامعه به رشد و تکامل رسیده و راه پیشرفت را در پیش می‌گیرد. اگر با این رویکرد پیش نرویم پیوند اجتماعی گسسته می‌شود. برای داشتن پیوند اجتماع قوی باید به تمام ابعاد و شخصه‌ها توجه کرد.