5 گناهی که به هیچ وجه بخشیده نمی‌شود
استاد دانشگاه مفید ضمن شرح بیانی از امیرالمومنین(ع) در خطبه 153 نهج البلاغه به توضیح درباره پنج گناهی پرداخت که به فرموده آن حضرت، مورد بخشش الهی واقع نمی‌شود.
به گزارش ایکنا، جلسه بازخوانی خطبه ۱۵۳ نهج‌البلاغه با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید، امروز 10 بهمن‌ماه به صورت مجازی برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
بحث ما در بررسی ادامه خطبه 153 بود. حضرت فرمودند انسان‌ها از سه طریق از مسیر حق منحرف می‌شوند، یکی اینکه زورگویی به نام دین صورت بگیرد، دوم اینکه سخن‌ها را تحریف کنیم و دیگر اینکه انسان از روی ترسش صادقانه حرف نزند: «وَ لَا يُعِينُ عَلَى نَفْسِهِ الْغُوَاةَ بِتَعَسُّفٍ فِي حَقٍّ أَوْ تَحْرِيفٍ فِي نُطْقٍ أَوْ تَخَوُّفٍ مِنْ صِدْقٍ». بعد از آن حضرت یک‌سری توصیه‌ها می‌کند از جمله اینکه انسان از خواب غفلت بیرون بیاید و انسان‌ها به دلیل اینکه غرق در دنیا هستند این کارها را می‌کنند. بعد حضرت می‌فرمایند در حرف‌های من تامل کنید. به دنبالش توصیه‌های اخلاقی دیگری می‌کند.
اینها را عرض کردم تا به این جملات برسیم؛ حضرت می‌فرمایند: «إِنَّ مِنْ عَزَائِمِ اللَّهِ فِي الذِّكْرِ الْحَكِيمِ الَّتِي عَلَيْهَا يُثِيبُ وَ يُعَاقِبُ وَ لَهَا يَرْضَى وَ يَسْخَطُ، أَنَّهُ لَا يَنْفَعُ عَبْداً وَ إِنْ أَجْهَدَ نَفْسَهُ وَ أَخْلَصَ فِعْلَهُ أَنْ يَخْرُجَ مِنَ الدُّنْيَا لَاقِياً رَبَّهُ بِخَصْلَةٍ مِنْ هَذِهِ الْخِصَالِ لَمْ يَتُبْ مِنْهَا: أَنْ يُشْرِكَ بِاللَّهِ فِيمَا افْتَرَضَ عَلَيْهِ مِنْ عِبَادَتِهِ، أَوْ يَشْفِيَ غَيْظَهُ بِهَلَاكِ نَفْسٍ، أَوْ يَعُرَّ بِأَمْرٍ فَعَلَهُ غَيْرُهُ، أَوْ يَسْتَنْجِحَ حَاجَةً إِلَى النَّاسِ بِإِظْهَارِ بِدْعَةٍ فِي دِينِهِ، أَوْ يَلْقَى النَّاسَ بِوَجْهَيْنِ أَوْ يَمْشِيَ فِيهِمْ بِلِسَانَيْنِ؛ اعْقِلْ ذَلِكَ فَإِنَّ الْمِثْلَ دَلِيلٌ عَلَى شِبْهِهِ»
عزیمه چیزی است که از نظر دینی خیلی مورد تاکید است. حضرت می‌فرمایند از چیزهایی که در قرآن مورد تاکید خداوند است که هر کس انجامش داد ثوابش را می‌برد و اگر انجام نداد عقاب می‌شود، اگر انسان انجامش داد خشنودی خدا را دارد و اگر انجام نداد خدا را ناراحت کرده، این است که انسان از این خصلت‌هایی که می‌گویم دور باشد. اگر آدم این خطاهایی که توضیح می‌دهم انجام دهد ولو اینکه خودش را با عبادت به زحمت بیندازد و در خیلی از کارها خلوص داشته باشد هیچ فایده‌ای برایش ندارد.
کی دچار شرک می‌شویم؟
اولین خصلت این است که انسان شرک به خدا داشته باشد. وقتی شما نماز می‌خوانید و روزه می‌گیرید فقط برای خدا انجام دهید. اگر اغراض دیگری در کار بیاید عقاب دارد. کی ما دچار شرک می‌شویم؟ انسان‌ها عاقل هستند و اگر انسان دچار شرک می‌شود به خاطر منافعی است. وقتی حکومتی امتیازات را بر اساس ضوابط دینی توزیع کند آدم با خودش محاسبه می‌کند و می‌گوید اگر بخواهم پیشرفت کنم راهش این است نمازم را بخوانم. پس ما برای اینکه قدرت و ثروت کسب کنیم دنبال این هستیم خودمان را مذهبی نشان دهیم و این همان شرک است.
دومین مسئله‌ای که حضرت مطرح می‌کند این است که انسان از روی غضب آدم بکشد. طبق فرمایش حضرت این هم از اموری است که مورد بخشش الهی قرار نمی‌گیرد. مرحوم مغنیه می‌گوید لازم نیست حتما قتل باشد بلکه این فرمایش هرگونه هلاک کردن دیگران را شامل می‌شود. شما به هیچ وجه حق ندارید دیگری را به هر دلیل مثل اینکه مخالف من است از بین ببرید یا مشکلاتی در زندگی‌اش ایجاد کنید یا محرومیت‌هایی برایش ایجاد کنید.
سومین مورد این است که انسان از کسی خوشش نیاید و برای او پاپوش درست کند و متهمش کند. شارحین می‌گویند مصداق این حرف طلحه و زبیر هستند که در جریان قتل عثمان مردم را تهییج می‌کردند. وقتی عثمان کشته شد کسی سراغ آنها نرفت و همه در خانه علی(ع) رفتند تا بیعت کنند. وقتی علی(ع) قدرت گرفت، آنها از حضرت تقاضای مسئولیت کردند ولی حضرت با آنها برخورد کرد. اینجا کاری که خودشان کرده بودند که تهییج‌کردن مردم بود را به علی(ع) نسبت دادند و گفتند ایشان قاتل عثمان است. امیرالمومنین(ع) در چند جای نهج البلاغه مرتب مطرح می‌کند که من هیچ نقشی نداشتم و تا جایی که برایم ممکن بود مقابله کردم و از دو طرف متهم شدم. پس منظور حضرت این است که انسان به دیگران اتهام بزند تا آنها را از سر راه بردارد. این مسئله در عالم سیاست جدی است و افراد با اتهام‌زنی مخالف خود را کنار می‌زنند. این هم از گناهانی است که بخشش ندارد و اگر فرد با این حالت بمیرد خدا او را نمی‌بخشد.
چهارمین موردی که امیرالمومنین(ع) مطرح می‌کنند این است که فرد به مردم نیازمند است و برای اینکه مردم به سمت او گرایش پیدا کنند بدعتی در دین ایجاد می‌کند. فرض کنید در همین شرایط مردم خیلی ناراحت هستند و کارهایی که صورت گرفته را پای دین می‌نویسند، بعد یک نفر می‌آید بدعتی در دین ایجاد می‌کند تا مردم به سراغ او بیایند.
چرا خداوند این پنج گناه را نمی‌بخشد؟
پنجمین مورد بحث دورویی است که انسان با دو رو با مردم صحبت کند. این دو رو بودن می‌تواند به این ترتیب باشد که با یک نفر در یک زمانی یک‌طور حرف بزنیم و در زمانی دیگر طور دیگری حرف بزنیم. دو رویی بیشتر زمانی است که انسان دنبال قدرت است ولی اگر صریحا بگوید دنبال قدرت هستم مردم استقبال نمی‌کنند لذا می‌آید حرف‌های دیگری می‌زند مثلا می‌گوید دنبال عدالت و آزادی هستم، بعد به محض اینکه قدرت را به دست گرفت کار دیگری می‌کند. این هم از چیزهایی است که خدا نمی‌بخشد. چرا خدا این گناهان را نمی‌بخشد چون شما دارید مسیر زندگی مردم را تغییر می‌دهید. این نوع رفتارها باعث می‌شود مسیر جامعه تغییر کند و جامعه به انحراف کشیده شود.
حضرت در پایان می‌فرمایند به این چیزهایی که گفتم فکر کنید. بعد می‌فرمایند فکر نکنید فقط همین پنج تا است بلکه هر چیزی که شما انجامش بدهید و مثل اینها موجب انحراف در جامعه شود همین حکم را دارد.
انتهای پیام
