پیامبر(ص) با زنان هنجارشکن تسامح و تساهل نداشت

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا جباری، عضو هیئت علمی و مدیر گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره)، شامگاه 10 بهمن در نشست علمی «الگوی رفتاری معصومین (ع) با هنجارشکنان» گفت: امام علی(ع) در طول حکومت چندساله خود با گروه‌ها و جریانات مختلفی مواجه شدند؛ از جمله خوارج که به عنوان مخالفان داخلی آن حضرت بودند و تا جایی که دست به شمشیر نبردند امام(ع) با آن‌ها مدارا کرد.

وی افزود: نقل شده است که «لا حکم الا لله» به عنوان شعار از سوی خوارج و در اعتراض به پذیرفتن حکمیت سر داده شد، ولی برخی از خوارج در مواقع مختلف آن را به کار می‌بردند از جمله اینکه امام علی(ع) در مسجد تشریف داشتند و سخنرانی می‌کردند؛ فردی از گوشه مسجد، وسط سخنان ایشان گفت لا حکم الا لله و حضرت در جواب فرمودند: کلمة حق ارید بها الباطل. یعنی سخن حق است، ولی فرد گوینده از آن اراده باطل کرده است.

جباری بیان کرد: خوارج ابتدا این شعار را برای اعتراض به حکمیت سر دادند، ولی بعدا بر این نکته تأکید کردند که حکومت فقط برای خداست و کسی چه علی(ع) و چه معاویه حق حکومت ندارد. در واقع به آنارشیسم معتقد شدند ولی امام(ع) بی‌نهایت در برابر آنان صبر کرد تا جایی که نقل شده اکثریت آنها به امام(ع) پیوستند و فقط درصد کمی که متعرض جان و مال مردم بودند به دست ایشان کشته شدند.

عضو هیئت علمی و مدیر گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره) گفت: براساس مجادلاتی که خوارج با امام(ع) داشتند، نقل است که امام به آنها فرمودند که ما شما را از دخول در مساجد الهی منع نمی‌کنیم، بیایید نماز بخوانید و عبادت کنید، از بیت‌المال هم شما را منع نمی‌کنیم، با شما قتال و جنگ هم نداریم و می‌توانید در جامعه رفت و آمد داشته باشید بدون اینکه بخواهید سر و صدایی بکنید.

وی افزود: امام(ع) فرمودند ما با شما قتال و جنگ نخواهیم کرد مادامی که شما دست به شمشیر نبرید؛ بنابراین سیره امیرالمؤمنین(ع) دو وجه دارد؛ یکجا صحبت بر سر معترضان و منتقدان است ولو شک کنند و گرفتار احساسات شوند؛ این گونه افراد تردیدشان با تبیین حل می‌شود؛ نظام اسلامی ما هم واقعا طبق آنچه دیدیم و شنیدیم در برابر جوانان و افرادی که ناآگاهانه یا از روی احساسات کاری کرده و شعار و دشنامی دادند برخورد بدی نداشت. البته اگر کسانی به عنوان معاند هستند و از بیرون خط گرفته و امنیت جامعه را به هم زده‌اند قضیه فرق می‌کند و اگر با تسامح و تساهل با آنان برخورد شود، خلاف سیره امیرالمؤمنین(ع) و پیامبر(ص) خواهد بود. 

توصیه امام علی(ع) در برخورد با زنان معترض 

جباری با اشاره به برخورد امام علی(ع) با زنان، گفت: برخی این موضوع را به امام علی(ع) و پیامبر(ص) استناد می‌دهند که به هیچ وجه با زنان معارضه نداشتند و برخورد قهرآمیز نمی‌کردند. در نامه 14 نهج‌البلاغه به این بحث پرداخته شده است:

سفارشى از آن حضرت (ع) به سپاهش پيش از ديدار با دشمن در صفين؛ با آنان نجنگيد تا آنان جنگ را آغاز کنند. سپاس خدا را، كه حجت با شماست. اگر واگذاريد تا آنان جنگ را آغاز كنند، اين هم حجتى ديگر است به سود شما و زيان ايشان. هرگاه، به اذن خدا، روى به هزيمت نهادند، كسى را كه پشت كرده و مى‌گريزد، مكشيد و آن را كه از پاى افتاده است، آسيب نرسانيد و مجروح را زخم نزنيد و زنان را آزار ندهید و آنان را به خشم نياوريد، هرچند آبروى شما را بريزند يا اميرانتان را دشنام دهند كه زنان به جسم ناتوان‌اند و به نفس و عقل ضعيف (احساسات بر آنها غلبه می‌کند). حتى در زمانى كه زنان مشرك بودند، ما را گفته بودند كه از آنان دست باز داريم. در زمان جاهليت، رسم بر آن بود كه اگر مردى با سنگ يا چوب‌دستى به زنى تعرض مى‌كرد او و فرزندانش را كه پس از او مى‌آمدند، عيب و سرزنش مى‌كردند.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: حال برخی این عبارات را گرفته و با وضع امروز جامعه قیاس می‌کنند و می‌گویند اگر امام علی(ع) این‌چنین فرمودند چرا زنانی که در اغتشاشات اخیر به خیابان آمدند و اعتراض کردند با آنها مقابله شد؟ پاسخ این است که فرد گوینده این سخن باید احاطه به سیره امام(ع) داشته باشد؛ اینکه بگویید امام علی(ع) به صورت مطلق برخورد با زنان را منع فرمود سخن درستی نیست و با تاریخ ناسازگار. 

جباری اظهار کرد: قطعا سیره پیامبر(ص) و امام علی(ع) این‌طور نبود و مثال این است که پیامبر(ص) در ارتباط با برخی زنان که مرتکب رفتارهای سوء و نابخشودنی شدند، حتی اگر به کعبه پناه بردند آن‌ها را اعدام کردند و جالب اینکه جرم برخی از این زنان این بود که در سب پیامبر(ص) شعر می‌سرودند و این اشعار در کوچه و بازار بین مردم جاری بود و درصدد شکستن مقام پیامبر(ص) و هجو ایشان بودند. بنابراین این‌طور نیست که مطلقاً در سیره معصومان(ع) تعرض به زنان جایز نباشد، کمااینکه از نامه 14 نهج‌البلاغه برمی‌آید امام فرمودند که اگر به خاطر غلبه احساسات، زنان مرتکب کاری شدند متعرض آنان نشوید، ولی اگر تبدیل به عناد و تکرار و یاری جبهه باطل شود، ماجرا فرق خواهد داشت.

نمونه‌هایی از برخورد پیامبر(ص) با ز نان اغتشاشگر

استاد مؤسسه امام خمینی(ره) اظهار کرد: علامه سیدجعفر مرتضی در الصحیح من سیره النبی در جلد 23 به ماجرای فتح مکه اشاره کرده است؛ پیامبر(ص) در فتح مکه همه را جز معدود افرادی را بخشیدند؛ حدود ده نفر را مهدورالدم اعلام کردند و فرمودند که اگر دستشان به پرده کعبه هم باشد آنان را بکشید و در رأس آنان هند جگرخوار بود. البته علامه جعفر مرتضی تعداد افراد مهدورالدم را 23 نفر ذکر کرده است. 

جباری بیان کرد: اگر بخواهیم سخن امیرالمؤمنین(ع) را مطلق در نظر بگیریم که متعرض زنان نشوید پیامبر(ص) هم نباید حکم به قتل هند می‌داد؛ هند در احد شرکت کرد و مشرکان را تهییج و تحریک می‌کرد و جگر حمزه را از شکم بیرون آورد و خورد. البته در حالی که هند صورتش را پوشانده بود نزد پیامبر(ص) آمد و اظهار ندامت کرد و اسلام آورد و پیامبر(ص) باز هم او را عفو کردند؛ گرچه اسلام او منافقانه بود.

وی افزود: گاهی برخی زنان کنیز با شعر سرودن به شتم پیامبر(ص) مبادرت داشتند و با اشعارشان اذهان را مشوش می‌کردند و پیامبر حکم به قتل آن‌ها دادند؛ یکی از این‌ها ساره، کنیز عمربن هاشم عبدالمطلب که مغنیه هم بود؛ این زن در مدینه اظهار عجز و پشیمانی از کارهای خود و اظهار فقر کرد و پیامبر(ص) به او کمک کرد، ولی باز به مکه برگشت و مجدداً پشت سر پیامبر هجو کرد. البته باز نزد پیامبر توبه کرد و ایشان پذیرفت. کنیز دیگری به نام قریبه یا قرینا بود که اظهار پشیمانی کرد و پیامبر او را بخشید.

جباری با بیان اینکه برخی متعرضان از زنان یا مردان نسبت به شخص پیامبر(ص) بودند که مورد عفو قرار می‌گرفتند، ولی گاهی به عنوان شخصیت حقوقی ایشان و جایگاه نبوت و رهبری جامعه اسلامی است که باز قضیه فرق دارد، تأکید کرد: کلام امیرالمؤمنین(ع) اطلاق ندارد که به هیچ وجه نباید متعرض زنانی شویم که دوست دارند هر کاری کنند؛ در جریانات اخیر زنی که همراه با شوهر پزشکش متعرض شهید عجمیان شد، نباید مورد بی‌اعتنایی نظام اسلامی قرار می‌گرفت که نگرفت و در این موارد تساهل جایی ندارد.