کاوش موضوع محیط زیست توسط آیت‌الله محقق داماد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) کتاب «الهیات محیط زیست» به قلم آیت‌الله دکتر سیدمصطفی محقق داماد با ذکر منابع و نمایه قرآنی در 265 صفحه به رشته تحریر درآمده و در یازده بخش موضوع محیط زیست را با دیدگاهی الهیاتی از وجوه مختلف مورد کاوش قرار داده است.
نگارنده کتاب در بخش اول که شامل مباحث مقدماتی است به توصیف وضع محیط زیست در عصر حاضر پرداخته و نشان داده که بشر چگونه با به کارگیری روش‌هایی بی‌رحمانه و وحشی‌گرانه‌، محیط زیست خود را مورد تخریب قرار می‌دهد.
این کتاب با استناد به حدود 200 آیه از قرآن کریم در سراسر کتاب‌، در بخشی با عنوان دیدگاه قرآن درباره محیط زیست به تبیین و واکاوی برخی نکات و واژه‌های قرآنی مرتبط با محیط زیست مانند سوگندهای قرآنی به مظاهر طبیعت و واژه‌هایی مانند المحیط و الارض می‌پردازد. نیایش با خدا توسط اجزای طبیعت از نکات جالبی است که نویسنده با ذکر آیه‌ای از قرآن به آن اشاره کرده است. آنچه در آسمان‌ها و زمین است برای خدا تسبیح می‌گویند و پرندگان نیز در حالیکه در آسمان پر گشوده‌اند (نور: 41)
مؤلف همچنین در تفسیر آیات مربوطه به نظر برخی دانشمندان مانند ویلیام چیتیک، حکما، شاعران و فلاسفه مسلمان مانند سعدی، ابن سینا‌، ملاصدرا‌، فارابی و علامه طباطبایی اشاره داشته است.
از آنجا که این پژوهش رویکردی الهیاتی به صیانت از محیط زیست دارد لذا بخشی از کتاب به رابطه رفتار و اعمال انسان با حوادث طبیعی اختصاص یافته و البته در کنار آن به اقوالی از متکلمان غربی نیز استناد شده است. در بین مطالب این بخش، نویسنده، ضمنِ ذکر یک حدیث از معصوم، بیان داشته که خشم طبیعت مترادف خشم خداوند در برابر رفتار و اعمال انسان‌هاست. وی اظهار کرده که در آرای علامه طباطبایی مجموعه هستی از سه جهان شامل جهان ماده‌، جهان مثال و جهان عقل مجرد تشکیل شده و نظام عمومی جاری در هستی نظامی واحد است که تمام اجزای آن باهم هماهنگ می‌باشند. بنابراین درستی وضعیت هر یک از اجزای و فساد آن، مؤثر در درستی و فساد سایر اجزای خواهد بود.
بخش هفتم این کتاب به بیان دیدگاه علامه اقبال لاهوری به عنوان یک متفکّر اسلامی معاصر درباره علل تخریب محیط زیست و راه‌حل جلوگیری از آن اختصاص یافته است. در انتهای این فصل آمده: اقبال معتقد است بحران زیست محیطی کاملاً یک بحران فرهنگی است و راه حل آن هم باید از همین رهگذر پیگیری شود و تشکیل جلسات و تنظیم کنوانسیون‌ها چاره نهایی نیست.ˈ
تاریخ تمدن ایران در رفتار با محیط زیست و تجلی کلام خدا در طبیعت عناوین بخش‌های هشتم و نهم این مجموعه است.
در بخش دهم تحت عنوان فقه محیط زیست که در واقع آخرین قسمت کتاب پیش از نتیجه گیری است به مبانی حقوق اسلامی در رابطه با صیانت از محیط زیست توجه شده است. مؤلف در ابتدای این بخش اظهار کرده که اگر چه در باب محیط زیست و صدور فتاوای زیست محیطی در منابع اسلامی فراوان وجود دارد، اما متأسفانه بابی مستقل در کتب فقهی به آن اختصاص نیافته است .
برخی سرفصل‌های تشکیل دهنده این بخش که نکات و قوانین در خور تأمل حقوقی و کنوانسیون‌های بین‌المللی را تبیین کرده‌اند به طور فهرست وار عبارتند از :ماهیت فقهی منابع زیست محیطی، آیات مربوط به مالکیت منابع زیست محیطی، حفظ و صیانت جنگل‌ها و مراتع عمومی، دریاه‌ها، سواحل و آب‌های عمومی، اصطلاح خسارت زیست محیطی در حقوق، قاعده وجوب دفع ضرر محتمل و نتیجه گیری‌های فقهی .
براساس گزارش ایکنا، کتاب «الهیات محیط زیست» به قلم آیت الله سیدمصطفی محقق داماد به همت موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به بهای 11000 تومان منتشر شد.