محقق حوزه علمیه:
4 پروژه قرآنی و روایی پیرامون موسیقی در حوزه انجام می‌شود
گروه حوزه‌های علمیه: دبیر گروه فرهنگی _ اجتماعی موسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی از اجرای چهار پروژه قرآنی، تاریخی و روایی درباره غنا و موسیقی خبر داد و گفت: با توجه به کارکردهای وسیع و متفاوت و بسیار زیاد موسیقی در جامعه کنونی، پرداختن به مباحث غنا و موسیقی و رفع ابهام از آن از ضروریات انکارناپذیر است.
حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حاج اسماعیلی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با اشاره به سخنان یکی از مسئولان کشور درباره لزوم حضور موسیقیدانان در حوزه و آشنایی حوزه با موسیقی گفت: هم اکنون چهار پروژه در زمینه موسیقی در موسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی در حال انجام است.
وی با تاکید بر اینکه حوزه از این مسئله غافل نبوده است، افزود: این موضوع در جلسات تخصصی کمیته‌ها بحث شده و برای انجام چهار پروژه علمی به جمع‌بندی نهایی رسیده‌ایم.
4 پروژه علمی درباره موسیقی
حاج‌اسماعیلی عنوان کرد: غنا از منظر قرآن و روایات، غنا از منظر علم، فلسفه و عرفان و غنا از منظر فقها همچنین غنا از منظر کتب تاریخی و ادبی چهار پروژه علمی است که توسط موسسه موضوع‌شناسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و قریب به یکسال است که چند پژوهشگر بر روی آن کار می‌کنند و 90 درصد کار نیز پیش رفته است.
وی با بیان اینکه موضوع‌شناسی، موضوع بحث و فعالیت در این موسسه است و در راستای فهم غنای منهی عنه نیز تحقیقات علمی صورت گرفته و می‌گیرد افزود: باید ابهامات این مسئله نیز رفع شود. شهید مطهری در این زمینه سخن جالبی دارند می‌فرمایند مسئله موسیقی و غنا مسئله مهمی است که البته حدودش نیز چندان روشن نیست.
حاج اسماعیلی عنوان کرد: غنا ضرب‌المثل مسائلی است که فقها و اصولیین به عنوان موضوعات مجمل یعنی موضوعی که حدودش، مفهوم و مشخص نیست، به کار می‌برند. شاید ابهام در مسئله غنا و موسیقی تا پیش از انقلاب مشکلی در زندگی مردم پایبند به مبانی اسلام به وجود نمی‌آورد، چون رادیو و تلویزیون که بیشترین استفاده از این مقوله را دارد در اختیار غیر متدینین بود و بسیاری از مردم نیز بدان دسترسی نداشتند یا اگر داشتند از برنامه‌های سازی و آوازی آن پرهیز می‌کردند.
این محقق اظهار کرد: با پیروزی انقلاب اسلامی این دو رسانه بیشتر در اختیار مردم قرار گرفته و با توجه به اینکه مدیریت تولید و پخش آثار مختلف از این رسانه منسوب به نظام مقدس جمهوری اسلامی است، باید مطابق با موازین شرعی و اسلامی باشد که این مهم ضرورت ابهام‌زدائی از مفاهیمی همچون غنا و موسیقی مورد نهی ،لهو، اضلال و... را آشکار می‌سازد.
اختلاف حکم به علت اختلاف مبنا
دبیر گروه فرهنگی _ اجتماعی موسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی تصریح کرد: اختلاف دیدگاه‌ها در بحث موسیقی ناشی از اختلاف در موضوع‌شناسی است مثلا محقق سبزواری و ملامحسن فیض کاشانی دیدگاه متفاوتی نسبت به برخی دیگر دارند زیرا هر کدام مبنای مختلفی دارند و تعریفشان از غنا متفاوت است لذا برای برخی انواع آن حرمتی قایل نیستند و غنا را به حلال و حرام تقسیم می‌کنند.
وی ادامه داد: کسانی هستند که غنا را مطلقا حرام می‌دانند به گونه‌ای که بر علیه آنان ردیه و رساله تحریمیه نوشته‌اند مثلا شیخ علی عاملی رساله تحریمیه‌ای در رد نظر محقق سبزواری می‌نویسد اما وقتی دقیق بررسی می‌کنیم متوجه اختلاف تعاریف و در حقیقت اختلاف موضوعی که متعلق حکم شرعی شده است می‌شویم.
محقق حوزه اظهار کرد: خیلی از آقایان به روایات نهی کننده استناد می‌کنند و غنا را مطلقا حرام می‌دانند یا شناخت غنا را به عرف ارجاع می‌دهند، یا قیود متفاوتی برای غنای منهی عن ذکر می‌کنند اما تعریف واحد و کامل و جامعی از موسیقی و غنا ارائه نشده و لذا منجر به صدور احکام کلی می‌شود که در برخی موارد مخاطب را همچنان در ابهام نگه می‌دارد.
این محقق با بیان اینکه آیا غنا یک حقیقت شرعیه است و می‌تواند به حلال و حرام تقسیم شود. عنوان کرد: یکی از نکاتی که برای دستیابی به مفهوم غنا و شناخت موضوع متعلق حکم حرمت لازم است مورد توجه قرار گیرد بحث عصر صدور روایات و غنای رایج در آن زمان است مثلا ما در عصر پیامبر اکرم(ص) روایتی که صراحتا نهی از غنا کند نداریم وقتی به روایات مراجعه می‌کنیم می‌بینیم غنای رایج در آن زمان عبارتند از نصب، سناد و هزج که هر کدام ویژگی خاص خود را داشته بوده است.
روایات نهی از غنا در دوره صادقین(ع)
وی ادامه داد: اما در عصر امام باقر و امام صادق علیهما السلام که معاصر با بنی امیه و بنی عباس است غنای هزج بیشتر رواج پیدا می‌کند و دو گونه دیگر آن تقریبا منسوخ می‌شوند و عنوان غنا برای این قسم علم می‌شود لذا ما در این دوران بیشترین روایات نهی از غنا را داریم.
حاج اسماعیلی تصریح کرد: با توجه به کارکردهای وسیع و متفاوت و بسیار زیادی که موسیقی در جامعه کنونی پیدا کرده و دوست و دشمن در بهره‌برداری از آن گوی سبقت را از همدیگر می‌ربایند پرداختن به مباحث غنا و موسیقی و رفع ابهام از آن از ضروریات انکارناپذیر است که پژوهش‌های طراحی شده در موسسه موضوع‌شناسی بر همین مبنا در حال انجام است.
وی با تاکید بر اینکه حوزه از این مسئله غافل نبوده است، افزود: این موضوع در جلسات تخصصی کمیته‌ها بحث شده و برای انجام چهار پروژه علمی به جمع‌بندی نهایی رسیده‌ایم.
4 پروژه علمی درباره موسیقی
حاج‌اسماعیلی عنوان کرد: غنا از منظر قرآن و روایات، غنا از منظر علم، فلسفه و عرفان و غنا از منظر فقها همچنین غنا از منظر کتب تاریخی و ادبی چهار پروژه علمی است که توسط موسسه موضوع‌شناسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و قریب به یکسال است که چند پژوهشگر بر روی آن کار می‌کنند و 90 درصد کار نیز پیش رفته است.
وی با بیان اینکه موضوع‌شناسی، موضوع بحث و فعالیت در این موسسه است و در راستای فهم غنای منهی عنه نیز تحقیقات علمی صورت گرفته و می‌گیرد افزود: باید ابهامات این مسئله نیز رفع شود. شهید مطهری در این زمینه سخن جالبی دارند می‌فرمایند مسئله موسیقی و غنا مسئله مهمی است که البته حدودش نیز چندان روشن نیست.
حاج اسماعیلی عنوان کرد: غنا ضرب‌المثل مسائلی است که فقها و اصولیین به عنوان موضوعات مجمل یعنی موضوعی که حدودش، مفهوم و مشخص نیست، به کار می‌برند. شاید ابهام در مسئله غنا و موسیقی تا پیش از انقلاب مشکلی در زندگی مردم پایبند به مبانی اسلام به وجود نمی‌آورد، چون رادیو و تلویزیون که بیشترین استفاده از این مقوله را دارد در اختیار غیر متدینین بود و بسیاری از مردم نیز بدان دسترسی نداشتند یا اگر داشتند از برنامه‌های سازی و آوازی آن پرهیز می‌کردند.
این محقق اظهار کرد: با پیروزی انقلاب اسلامی این دو رسانه بیشتر در اختیار مردم قرار گرفته و با توجه به اینکه مدیریت تولید و پخش آثار مختلف از این رسانه منسوب به نظام مقدس جمهوری اسلامی است، باید مطابق با موازین شرعی و اسلامی باشد که این مهم ضرورت ابهام‌زدائی از مفاهیمی همچون غنا و موسیقی مورد نهی ،لهو، اضلال و... را آشکار می‌سازد.
اختلاف حکم به علت اختلاف مبنا
دبیر گروه فرهنگی _ اجتماعی موسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی تصریح کرد: اختلاف دیدگاه‌ها در بحث موسیقی ناشی از اختلاف در موضوع‌شناسی است مثلا محقق سبزواری و ملامحسن فیض کاشانی دیدگاه متفاوتی نسبت به برخی دیگر دارند زیرا هر کدام مبنای مختلفی دارند و تعریفشان از غنا متفاوت است لذا برای برخی انواع آن حرمتی قایل نیستند و غنا را به حلال و حرام تقسیم می‌کنند.
وی ادامه داد: کسانی هستند که غنا را مطلقا حرام می‌دانند به گونه‌ای که بر علیه آنان ردیه و رساله تحریمیه نوشته‌اند مثلا شیخ علی عاملی رساله تحریمیه‌ای در رد نظر محقق سبزواری می‌نویسد اما وقتی دقیق بررسی می‌کنیم متوجه اختلاف تعاریف و در حقیقت اختلاف موضوعی که متعلق حکم شرعی شده است می‌شویم.
محقق حوزه اظهار کرد: خیلی از آقایان به روایات نهی کننده استناد می‌کنند و غنا را مطلقا حرام می‌دانند یا شناخت غنا را به عرف ارجاع می‌دهند، یا قیود متفاوتی برای غنای منهی عن ذکر می‌کنند اما تعریف واحد و کامل و جامعی از موسیقی و غنا ارائه نشده و لذا منجر به صدور احکام کلی می‌شود که در برخی موارد مخاطب را همچنان در ابهام نگه می‌دارد.
این محقق با بیان اینکه آیا غنا یک حقیقت شرعیه است و می‌تواند به حلال و حرام تقسیم شود. عنوان کرد: یکی از نکاتی که برای دستیابی به مفهوم غنا و شناخت موضوع متعلق حکم حرمت لازم است مورد توجه قرار گیرد بحث عصر صدور روایات و غنای رایج در آن زمان است مثلا ما در عصر پیامبر اکرم(ص) روایتی که صراحتا نهی از غنا کند نداریم وقتی به روایات مراجعه می‌کنیم می‌بینیم غنای رایج در آن زمان عبارتند از نصب، سناد و هزج که هر کدام ویژگی خاص خود را داشته بوده است.
روایات نهی از غنا در دوره صادقین(ع)
وی ادامه داد: اما در عصر امام باقر و امام صادق علیهما السلام که معاصر با بنی امیه و بنی عباس است غنای هزج بیشتر رواج پیدا می‌کند و دو گونه دیگر آن تقریبا منسوخ می‌شوند و عنوان غنا برای این قسم علم می‌شود لذا ما در این دوران بیشترین روایات نهی از غنا را داریم.
حاج اسماعیلی تصریح کرد: با توجه به کارکردهای وسیع و متفاوت و بسیار زیادی که موسیقی در جامعه کنونی پیدا کرده و دوست و دشمن در بهره‌برداری از آن گوی سبقت را از همدیگر می‌ربایند پرداختن به مباحث غنا و موسیقی و رفع ابهام از آن از ضروریات انکارناپذیر است که پژوهش‌های طراحی شده در موسسه موضوع‌شناسی بر همین مبنا در حال انجام است.
