عبدالمجید طالب تاش، معاون پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی در گفتوگو با
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، به مسئله ولانگاری فرهنگی که چندی پیش مقام معظم رهبری به طرح آن پرداختند و از کمبود تولید محصولات فرهنگی گلایه داشتند اشاره و عنوان کرد: محصولات فرهنگی را میتوان دو سطح محصولات عام و خاص فرهنگی تعریف کرد.
وی با بیان اینکه مقوله فرهنگ در تمام لایههای زندگی انسانها تنیده شده است به تعریف محصولات عام فرهنگی پرداخت و گفت: از این رو هر محصولی که تولید میشود بن مایهای از مقوله فرهنگ را نیز با خود به همراه دارد. بنابراین ما نمیتوانیم محصولی تولید کنیم که لایههایی از فرهنگ در آن نباشد. به عنوان مثال وقتی یک محصول اقتصادی تولید میشود بیان کننده یک فرهنگ نیز هست، هرچند در این نوع محصولات، غلبه با فرهنگ نیست، بلکه غلبه با جنبههای دیگر محصول است اما میتواند فرهنگ یک کشور را نیز با نوع طراحی و ساخت و همچنین کیفیت به نمایش گذارد.
طالبتاش در ادامه محصولات خاص فرهنگی را محصولاتی دانست که به صورت مشخص برای عرصه فرهنگ تولید شده و غلبه با تولید فرهنگی است و گفت: ساخت فیلم سینمایی، تولید عروسک برای کودکان، چاپ کتاب رمان و شعر از جمله فعالیتهایی محسوب میشود که در آن غلبه فرهنگی بیش از جنبه اقتصادی آن است.
مسئولیت تولیدافزایی در ارتباط با کالاهای عام فرهنگی معاون پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی در بحث محصولات عام فرهنگی مسئولیت جامعه را تولیدافزایی دانست و گفت: در حقیقت از آنجا که ورود یک محصول اقتصادی از کشورهای بیگانه به کشور ما با ورود فرهنگ آن کشور همراه است باید تمام تلاش خود را در جهت تولیدافزایی بکار گیریم. در این راستا تولیدکنندگان، مصرفکنندگان و مسئولان از وظایف مختلفی برخوردار هستند ولی وظیفه اصلی را مسئولان با حمایت همه جانبه از تولید بر عهده دارند تا زیرساختهای لازم را ایجاد کنند و حمایتهای مادی و معنوی از تولید کنندگان داشته باشند.
طالبتاش ایجاد امنیت برای تولیدکننده به وسیله دشوار کردن راههای ورود کالاهای خارجی به کشور را از دیگر وظایف مسئولان امر برشمرد و گفت: مسئولیت تولیدکنندگان نیز در مرتبه اول صداقت در کار است. در مرتبه بعد اتقان کالای تولیدی است، به گونهای که در رقابت با کالاهای خارجی از استاندارد خوبی برخوردار باشد و مهمتر از همه این که با آداب و رسوم ایرانی و اسلامی تناسب سازی شود.
معاون پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی افزود: به عنوان مثال در تولید لباسشویی باید به مردم اطمینان داده شود که لباسها پس از شستشو طهارت شرعی میشود و یا اگر ساختمان سازی میکنند، خانهها بر اساس معماری اسلامی - ایرانی ساخته شود. مردم جامعه به عنوان مصرف کنندگان نیز باید روح حمایت از تولید ایرانی در جانشان نقش بندد و کالای خارجی را بر کالای ایرانی ترجیح ندهند.
وی در ادامه سخنان خود به محصولات خاص فرهنگی اشاره و عنوان کرد: در مورد این دسته از محصولات نیز هر سه قشر مصرف کننده، تولید کننده و مسئولان از وظیفه برخوردار هستند اما در حیطه مسئولان باید به دو بخش مسئولان و کارگزاران نظان در تمام عرصهها و مسئولان فرهنگی کشور مانند متولیان وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات اسلامی و ... اشاره کرد.
مسئولان جهتدهنده به محصولات فرهنگی باشندطالبتاش ولنگاری مسئولان در این عرصه را به معنای بیتفاوتی آنها نسبت به محصولات فرهنگی ارزیابی و تصریح کرد: این که مسئولان کشور فقط نظارهگر ورود محصولات فرهنگی به عرصه اجتماع باشند و هیچ عکسالعملی از خود نشان ندهند به معنای ولنگاری است، در صورتی که وظیفه مسئولان فرهنگی کشور تولید محصول فرهنگی نیست؛ بلکه جهت دهی محصولات فرهنگی است.
وی افزود: یعنی وزارت ارشاد مسئولیت فیلم سازی ندارد ولی مسئولیت جهت دهی فیلمهای سینمایی را بر عهده دارد. به طور مثال در کشور فعالیتهای مختلفی برای ترویج روحیه حمایت از تولید ملی در حال انجام است، ولی در این مسیر، فیلمی تولید میشود که غرب گرایی را تبلیغ میکند و روح خودباوری و اعتماد به نفس اجتماعی را هدف قرار داده است. اگر مسئولان فرهنگی درباره این مقوله بیتفاوت باشند و یا خواسته و ناخواسته به ترویج این فیلم یا تقویت سازنده این فیلم کمک کنند در حقیقت نه تنها مسئولیتشان را انجام ندادهاند که به سمت ولنگاری فرهنگی نیز مایل شدهاند.
معاون پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی به وظیفه مسئولان فرهنگی در برابر تولیدات فرهنگی اشاره و عنوان کرد: حمایت مادی از آن دسته از تولیدکنندگان محصولات فرهنگی که فرهنگ بومی را در محصولات خود لحاظ میکنند باید مدنظر قرار گیرد، همچنین با تکریم و تقدیر از تولید کنندگان محصولات فرهنگی بومی باعث تشویق سایرین برای ورود به این عرصه شوند.
وی مقوله مهم دیگر را نظارت بر تولیدات فرهنگی برشمرد و اظهار کرد: مسأله دیگر این است که متولیان امر فرهنگ باید بر تولید محصولات فرهنگی نظارت اثر بخش داشته باشند. تولید لباس که یک مقوله کاملا فرهنگی است امروز به دلیل عدم نظارت کافی به یک بحران تبدیل شده است.
عرصه فعالیتهای قرآنی نیاز به تولید محصولات آموزشی داردطالبتاش با تأکید بر اینکه در عرصه آموزشهای دینی و قرآنی ما نیاز به محصولات بسیاری داریم که تا کنون تولید نشده و یا کم تولید شده است گفت: در این راستا ضرورت تولید محصولاتی که قرآن را با روشهای جذاب، معناکننده، تصویری، به روز، متناسب با ذائقه انسان امروزی، تأثیرگذار و نو آموزش میدهد بسیار محسوس است. فیلمهای سینمایی بسیاری در عرصه قرآنی مانند فیلم یوسف پیامبر(ص) میبایست تولید شود.
وی به خلأ موجود در زمینه فیلم سازی بر اساس داستانهای قرآنی اشاره و عنوان کرد: اگر فیلمسازان کشور دغدغه قرآنی داشتند، امروز ما بهترین فیلمها را برای عرضه به بازار جهانی در اختیار داشتیم. یکی از جلوههای اعجازآمیز قرآن کریم نحوه داستان پردازی، صحنه پردازیهای شگفت انگیز و تصویرپردازیهای چشم نواز آن است، حال اگر این صحنهها به نمایش گذاشته میشد بالاترین فیلم ها را از نظر اعتبار سنجی و جذب مخاطب را به خود اختصاص میداد.
وی یکی دیگر از عرصههایی که نیاز به تولید محصول دارد را قرائتهای معنابخش از آیات و سور قرآنی دانست و عنوان کرد: شبکه یک سیما، صبحهای جمعه سوره یاسین را به همراه تصویرهای متناسب با معنای سوره پخش میکنند، این مدل نمونه کوچکی از نیاز در این عرصه است. امروز ما باید صدها و هزاران مدل آموزش قرائت در این عرصه را تولید کنیم. ما یادمان نیست که زبانمان فارسی است و باید برای برقراری ارتباط مردم عادی با قرآن کار کنیم. متولیان امور فرهنگی دائم میگویند که برای ارتباط با قرآن باید با ادبیات قرآن آشنا شد. البته این حرف درستی است اما برای یک ایرانی عادی و مردم متوسط جامعه حرف کاملی نیست. مگر نه این که میگوییم قرآن کتاب عمل است؟ و مگر نه این که قرآن دستورالعمل زندگی است؟ پس باید هدف گذاری ما در آموزش قرآن ارائه دستورالعمل معنادار و قابل فهم برای عموم مردم باشد.
عدم برقراری ارتباط معنادار با کمبود محصولات فرهنگیطالبتاش اینگونه ادامه داد: جامعه ما نیاز به محصولاتی در عرصه قرآن دارد که بتواند فاصله میان مردم با قرآن را کم کند و قرآن را به عنوان کتابی جذاب، آرامش بخش، قابل فهم و دستورالعمل زندگی معرفی کند. قرآن برای تمام مراحل زندگی ما برنامه دارد. برنامه خواب، کار، گفتوگو، ارتباط با خانواده، ارتباط با مردم جامعه، ارتباط با محیط زیست، بنابراین چه مانعی وجود دارد که قرآن در متن زندگی احساس نمیشود؟ علت این امر عدم برقراری ارتباط معنادار است در صورتی که این ارتباط را میتوان به کمک محصولات قرآنی ایجاد کرد.
مهمترین محصول قرآنی باید برای کودکان طراحی شود وی با اعتقاد بر اینکه مهمترین محصول قرآنی باید برای کودکان طراحی و تولید شود تصریح کرد: ما در آموزش قرآن راههای اشتباه زیادی را رفتهایم. ما باید به کمک تولیدات قرآنی ارتباط کودکانمان را در مقطع ابتدایی با قرآن محکم کنیم. یعنی کاری کنیم که کودکانمان از همان ابتدا با قرآن ارتباط معنادار پیدا کنند. این مهم در صورتی اجرا شدنی است که نظام آموزش و پرورش در این عرصه اصلاح شود. بنابراین ما هم در عرصه آموزش قرآن نیاز به محصولات قرآنی داریم و هم در عرصه ارائه محتوای قرآن به جامعه نیاز به محصولات قرآنی داریم.
وی با انتقاد از کمبود فیلمهای سینمایی در عرصه قرآن بیان کرد: امروز باید بهترین ابزارهای آموزشی را در عرصه آموزش قرآن به کودکان مشاهده کنیم و جذاب ترین برنامههای نرم افزاری را در عرصه قرآن تولید کرده باشیم و اسباببازیهایی با محوریت آموزش های قرآنی در اختیار کودکانمان قرار گرفته باشد.
پاسخهای خوبی که به عمل تبدیل نمیشودطالبتاش بر ضرورت تبدیل محیط زندگیمان به یک محیط فرهنگی تأکید و تصریح کرد: شهرداریهای ما میبایست شهرک سازیها را بر اساس الگوهای اسلامی طراحی و اجرا کنند. مسأله این است که این گونه کارها شدنی است اما در جهت اصلاح حرکت نمیکنیم. امروز شما از شهرداری تهران بپرسید که برای ساختمان سازی شهری چه باید کرد؟ پاسخ میدهد که باید مدل ساختمان سازیمان را اصلاح کنیم. از آموزش و پرورش بپرسید که برای اصلاح رفتار اجتماعی چه باید کرد؟ میگویند باید فرهنگ سازی کنیم و فرهنگ سازی هم باید از مقطع ابتدایی شروع شود. از وزارت بهداشت بپرسید که برای سلامت جامعه چه باید کرد؟ پاسخ میدهد که باید توجه به سلامت را فرهنگ سازی کنیم. از وزارت ارشاد بپرسید که برای اصلاح ساختار فرهنگی جامعه چه باید کرد؟ میگوید که باید از مسئولان فرهنگی شروع کنیم و ولنگاری فرهنگی در میان این قشر را اصلاح کنیم. از مسئولان ستاد نماز جمعه بپرسید که چه باید کرد؟ میگویند باید خطیبهای نماز جمعه از دانش کافی برخوردار باشند و خطبههای نماز جمعه پربار و جذاب باشد. از هر مسئولی که بپرسی چه باید کرد به شما پاسخهای خوبی برای شدن میدهد اما در عمل در برخی موارد حرکتی به سمت اصلاح مشاهده نمیشود!
وی با اشاره به وجود افراط و تفریطهایی در بخشهایی از جامعه بر ضرورت اصلاح زیرساختهای فرهنگی تأکید و تصریح کرد: برخی از این زیرساختها در وضعیت بحرانی قرار گرفته است که اصلاح آن بسیار سخت است. یکی از زیرساخت های فرهنگی ارتباط درست اقتصادی و سلامت در معاملات اجتماعی است. جامعه سالم و جامعهای که میخواهد فرهنگ اجتماعی سالمی داشته باشد میبایست از اقتصاد سالمی نیز برخوردار باشد. امروز با پدیده ویرانگر فرهنگی به نام بانکهای متعدد، رنگارنگ و تمام ناشدنی مواجه هستیم. یکی از بزرگترین ویروسهای فرهنگی رویش پیوسته بانکهای قارچی در شهرها است و البته بدتر از آن مؤسسههای مالی و اعتباری که اتفاقا دلنشینترین نامها را هم با خودشان یدک میکشند. سالها است که همه میدانند رویش قارچی بانکها سم مهلک فرهنگی است، اما نمی دانم چرا هر روز با نام جدیدی از بانک تازه تأسیس مواجه میشویم.
معاون پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: چرا مجلس ما به این مسائل اهتمام جدی ندارد؟ چرا این همه پول ملی صرف باشگاههای ورزشی میشود که میتوانند به صورت خصوصی اداره شوند؟ چرا دولتها در تولید سرمایهگذاری نمیکنند؟ آیا در میان هنرمندان گروههایی که به فرهنگ ضربه میزنند وجود ندارد؟ چرا خود هنرمندان اجازه میدهند چنین گروههایی این همه فضای فرهنگی جامعه را در اختیار داشته باشند؟ چرا مسئولان فرهنگی جامعه به هنرمندان بیتفاوت و یا مخالف میدان میدهند؟
وی در پایان سخنان خود با تأکید بر اینکه زمینههای امیدواری فرهنگی نیز در جامعه فراوان است و نباید نادیده گرفته شود گفت: میزان توجه به قرآن در میان جوانان، آماری از تعداد جوانانی که در اردوهای جهادی حضور دارند و به دور افتادهترین روستاهای کشور رفتهاند و در حال ساخت مدرسه، مسجد، خانه و محیطهای عمومی هستند، فعالیت پایگاههای بسیج، حضوری جوانان در صف جماعت، میزان ورودی به داشنگاهها و ... همه گویای شور و اشتیاق فرهنگی در نسل جوان است که ما را به آینده فرهنگ جامعه امیدوار میکند.