ملاک برتری انسان‌ها کرامات اکتسابی است نه ذاتی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از استان مرکزی، نشست «گفتمان‌سازی سبک زندگی قرآنی» از طرح‌های مصوب کارگروه پژوهش شورای توسعه فعالیت‌های قرآنی استان به همت جهاد دانشگاهی و میزبانی ایکنا با محور ارتباطات اجتماعی با حضور سعید فخاری، سرپرست امور پردیس‌های دانشگاه فرهنگیان در استان مرکزی و استاد دانشگاه اراک برگزار شد.

فخاری در این نشست با تأکید بر تفکیک روابط اجتماعی سالم از ناسالم گفت: وقتی صحبت از ارتباطات اجتماعی می‌شود باید خانواده به عنوان مهم‌ترین رکن اجتماع مدنظر قرار گیرد. روابط اعضای خانواده، روابط این اعضا با محیط بیرون و ... از جمله ارکان اجتماع است.

وی ادامه داد: در بحث از ارتباطات اجتماعی نباید فقط محیط و اجتماع منهای خانواده را نگاه کنیم، درواقع شاکله اصلی اجتماع در خانواده شکل می‌گیرد، نکته دیگر اینکه باید مرزبندی داشته باشیم؛ ارتباط اجتماعی سالم و ارتباط اجتماعی ناسالم که البته این مرزبندی نیاز به معیار دارد.

فخاری افزود: برخی از معیارها در مرزبندی روابط اجتماعی قراردادی هستند، یعنی خودمان وضع کرده‌ایم تا زندگی و روابط تسهیل شود، اما معیارهایی وجود دارند که مهم‌تر و در واقع پاشنه آشیل رفتارهای ما را شکل می‌دهند یعنی معیارهایی در باب روابط اجتماعی که در دین بیان شده است.

استاد دانشگاه اراک ادامه داد: مثلاً قرآن کریم در رابطه با غیبت تجسمی به دست ما می‌دهد؛ غیبت کردن مثل این است که کسی گوشت برادر مرده مؤمن خودش را بخورد. این نمونه‌ای از ارتباط اجتماعی ناسالم است، اینکه انسان این فرصت را به وجود آورد که پشت سر دیگران صحبت کند که این نوع رفتار متأسفانه در جامعه فراوان است.

وی افزود: قرآن می‌فرماید: «و لا تجسسوا» در زندگی خصوصی دیگران سرک نکشید، یا آیه 6 حجرات می‌فرماید: «يَأَيهَّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ إِن جَاءَكمُ‏ْ فَاسِقُ  بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُواْ أَن تُصِيبُواْ قَوْمَا بجِهَالَةٍ فَتُصْبِحُواْ عَلىَ‏ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ» وقتی انسان فاسقی به شما خبری می‌دهد درباره آن خبر تحقیق کنید تا باب شایعه بسته شود و به دنبال آن باب تهمت بسته شود. یا مثلاً سرزنش‌هایی که در قرآن درباره دروغ آمده همه ترسیم کننده بایدها و نبایدهای روابط اجتماعی است.

فخاری تأکید کرد: کلید همه بدی‌ها در روابط اجتماعی به دروغ برمی‌گردد، یعنی وقتی ارتباطات اجتماعی بر اساس دروغ باشد انسان‌ها مجبور می‌شوند شخصیتی را به نمایش بگذارند که واقعی نیست، مجبور می‌شوند نقش بازی کنند به جای اینکه هویت حقیقی خودشان را به نمایش بگذارند. این‌ها نمونه‌هایی است از قرآن درباره روابط اجتماعی ناسالم.

وی ادامه داد: نکته دیگری که برای ما اصل است اینکه قرآن به ما گوشزد می‌کند ساختن خانواده و جامعه خوب، امکان ندارد مگر اینکه خود فرد ساخته شود، قرآن در آیه 6 سوره تحریم می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُون‏» بخشی از این آیه؛ «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ»؛ یعنی مواظب خودتان باشید. پس اولین مورد خود فرد است، ادامه می‌دهد؛ «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ» خود و خانواده را دریابید. پس آنچه قرآن به آن تاکید دارد این است که آفات روابط اجتماعی را کنار بزنید تا روابط سالم نمایان شود یعنی وقتی دروغ در جامعه رواج  داده شد دیگر جایی برای صداقت باقی نمی‌ماند.

استاد دانشگاه اراک با اشاره به آموزه‌های فطری و اکتسابی ادامه داد: آموزه‌های فطری از بین نمی‌روند بلکه تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند، درواقع کرامات ذاتی در وجود ما بالقوه وجود دارند. وقتی خداوند می‌فرماید: «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ ...» یا در سوره احزاب می‌فرماید: «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً» کرامت ذاتی در وجود انسان هست اما این‌ها نیستند که باعث برتری نسبت به یکدیگر می‌شوند بلکه آنچه به فعلیت می‌رسانیم مهم است، قرآن می‌فرماید: «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ خَبير»؛ برترین شما کسی است که تقوا داشته باشد. پس ما باید به کرامت‌های اکتسابی دست پیدا کنیم و حال سؤال پیش می‌آید که  این کرامات چگونه شکل می‌گیرد؟ آیا نیازی به آموزش دارد؟

بخش دوم این نشست منتشر خواهد شد.