حمید صابرفرزام تشریح کرد:
رسالت همایش مطالعات میان رشته‌ای قرآن/ نویدی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی + عکس
گروه فعالیت‌های قرآنی: رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان گفت: همایش مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن برای ایجاد سوال و حساس کردن مراکز علمی و دانشگاهی است تا به این حوزه ورود پیدا کنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حمید صابرفرزام، رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور با اشاره به اینکه نزدیک به یکسال است دبیرخانه همایش مطالعات میان‌رشته‌ای آغاز به کار کرده است، گفت: جهاد دانشگاهی به عنوان یک نهاد عمومی که زیر مجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شده و به عنوان رابط دانشگاه و جامعه، براساس فلسفه‌ای که دارد، همیشه در حوزه‌هایی ورود پیدا می‌کند که ورود جدی‌ای در آن صورت نگرفته باشد.
وی افزود: بنابر این یکی از حوزه‌هایی که احساس شد، در حوزه پژوهش‌های قرآنی کم به آن پرداخته شده است، بحث مطالعات میان‌رشته‌ای است. خوشبختانه در بحث معارف و علوم قرآنی پرداخت‌های خوبی انجام شده اما در این زمینه، فعالیت کمتری صورت گرفته است.
رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور تصریح کرد: بحث فعالیت‌های میان‌رشته‌ای جهاد دانشگاهی مدت‌هاست مورد توجه بوده اما از دو سال پیش با پیشنهاد تأسیس مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم به صورت جدی شروع شده است و ریاست محترم جهاد دانشگاهی هم دستور داد تا در آینده نزدیک این مرکز به پژوهشکده تبدیل شود. در حال حاضر، سه گروه قرآن و سلامت، قرآن و تربیت و قرآن و مسائل اجتماعی در این مرکز فعالیت می‌کنند.
صابرفرزام با تأکید بر اینکه جهاد دانشگاهی در بعد تبلیغ و ترویجی، متولی مسابقات دانشجویان جهان اسلام است، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان برگزار میشود قرار بر این شد بخش پژوهشی و مطالعاتی را هم داشته باشیم، در پنجمین دوره در کنار مسابقات حفظ و قرائت، بخش پژوهش را هم داشتیم، اما احساس شد اگر بتوانیم این دو بخش را جدا از هم برگزار کنیم، شاید کیفیت مناسب‌تری داشته باشد.
وی افزود: به همین خاطر در ششمین دوره مقرر شد، مسابقات حفظ و قرائت، جدا از بخش پژوهش برگزار شود. بخش ملی این همایش در مهرماه سال جاری به خوبی برگزار شد. بر اساس فراخوان این همایش اعلام شد که در حوزه قرآن و سلامت و روش‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم آثار، پذیرش میشود. شاید عده‌ای بگویند تعداد 300 مقاله برای چنین همایشی که بین‌المللی است کم است، باید گفت که دلیل این امر این بوده است که از همان ابتدا که فراخوان ابلاغ شد، مقداری سخت‌گیری شد و این مقالاتی که دریافت شده است واقعاً پربار هستند. این 300 مقاله جدا از مقالاتی است که در سطح ملی دریافت شده بود.
رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور همچنین در مورد مقالات خارجی دریافت شده در این همایش، گفت: از کشورهای مالزی، عراق، هند، امریکا، استرالیا، پاکستان، سودان، فلسطین، ترکیه، الجزایر و مراکش مقالات خوبی دریافت شده است. این مقالات در چندین نوبت داوری شدند و 117 مقاله، براساس نظر اساتید دارای غنای لازم معرفی شدند. قرار است از این تعداد در طی سه روز همایش، 39 مقاله بررسی شود و 60 مقاله نیز پوستر خواهد شد و خلاصه همه این مقالات به زبان انگلیسی در کتاب همایش منتشر خواهد شد.
صابرفرزام در ادامه این بخش از صحبت‌های خود با تأکید بر اینکه سعی شده است تا برنامه‌های تشریفاتی که زمان‌بر نیز هستند از اصل همایش جدا شود، گفت: در روز شروع همایش از افتتاحیه و برنامه‌های تشریفاتی خبری نخواهد بود و آن را به صورت جداگانه برگزار می‌کنیم، همایش از زمانی که شروع میشود تا آخرین لحظات به مقالات می‌پردازد. البته تشریفات نیز ارزشمند است که ما یک برنامه مجزا را برای تجلیل از مقالات برتر و حضور مسئولان در نظر گرفته‌ایم.
وی همچنین در مورد برنامه زمان‌بندی همایش مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن اذعان کرد: روز دوشنبه پنل قرآن و سلامت را در دانشگاه علوم پزشکی تهران خواهیم داشت، در نوبت صبح این پنل، سلامت جسمانی مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعدازظهر نیز سلامت روانی و اجتماعی مورد توجه قرار خواهد گرفت. در روز دوم نیز که در دانشکده الهیات دانشگاه تهران برگزار میشود، به بحث روش‌شناختی مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم پرداخته میشود.
رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور اظهار کرد: روز چهارشنبه نیز دو پنل، نظام‌سازی قرآنی و فرهنگ‌سازی قرآنی در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در یکی از سالن‌های جنبی مرکز همایش‌های برج میلاد تهران برگزار میشود و در همان روز بخش اختتامیه و تجلیل از مقالات برتر را خواهیم داشت. همچنین از روز 15 اسفندماه برنامه کارگاه‌ها در سطح دانشگاه‌های تهران شروع میشود و تا روز چهارشنبه ادامه دارد.
همچنین رضا سلامت‌پناه، معاون مطالعات و برنامه‌ریزی دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز با اشاره به اینکه سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور در سال‌های اخیر گفتمان خاصی در زمینه قرآن قائل شده و هنوز هم هست، گفت: این سازمان در چند موضوع خاص ورود داشته است که یکی از آنها «مرکز رشد فناوری و هنرهای قرآنی» و دیگری همین «مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم» بوده است.
سلامت‌پناه افزود: این همایش، رهاورد چند سال فعالیتی است که توسط نشریه این مرکز انتشار می‌یافت که به سرانجام فعلی رسیده است. از این بابت جای تبریک دارد که جهاد دانشگاهی زودتر از مراکز دیگر که مسئولیت‌های بیشتری هم در این زمینه داشته‌اند این کار را به صورت خودجوش و با هزینه‌های خود به انجام می‌رساند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود تصریح کرد: در چند سال اخیر، بحث‌های بسیار جدی در حوزه نظام‌سازی و تمدن قرآن‌بنیان داشته‌ایم و ما به ازای این موضوع، آن ادبیاتی که باید تولید کنیم و آن فعالیت‌های علمی که باید داشته باشیم،نداشته‌ایم.
معاون مطالعات و برنامه‌ریزی دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی با تأکید بر اینکه در کشور شاید 15 مجموعه از مرکز پژوهشی تا مجموعه‌های دیگر با موضوع مطالعات میان رشته‌ای فعالیت دارند، گفت: البته بیشتر مطالعات در حوزه دین و سایر علوم هست، اما مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای تخصصاً به موضوع قرآن می‌پردازد.
سلامت‌پناه در پایان بخش اول صحبت‌های خود با اشاره به اینکه بحث مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم در کشورهای اسلامی دارای سابقه است، گفت: در کشورهایی که شاید سوابق علمی و تمدنی چندانی مانند ایران نداشته‌اند این کار صورت گرفته است، اما یک تفاوت نوع منظری در این حوزه داریم. آن چیزی که ما در حوزه مطالعات میان‌رشته‌ای و حتی مباحث فرارشته‌ای مدعی هستیم با آن مباحثی که در برخی کشورها و مجامع علمی غربی و نوع نگاه آنها به قرآن وجود دارد، دو مقوله جدا است.
حمید صابرفرزام، رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور که با حضور در استودیو برنامه رصد شبکه قرآن و معارف سیما این صحبت‌ها را مطرح می‌کرد، در بخش دوم صحبت‌های خود گفت: یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که مطالعات میان‌رشته‌ای خصوصاً در حوزه دین و قرآن زمانی که آغاز شد - که شاید کمتر از 40 سال است- شاید با تعریف خوبی شروع نشد. اینکه برخی کشورها در این زمینه فعالیت کرده‌اند، واقعاً از ابتدا تعریف متناسب صورت گرفته و براساس آن جلو رفته‌اند اما در کشور ما این کار صورت نگرفته است.
وی افزود: ما در بحث مطالعات میان‌رشته‌ای می‌خواهیم بگوییم دو رشته علمی به عنوان یک رشته در نظر گرفته شود و با هم‌افزایی که ایجاد می‌کند، بتواند برخی از قسمت‌هایی که خوب روشن نشده است، تبیین کند، به همین خاطر است که در کشور خودمان شاهد اندک مخالفت‌هایی هستیم. در همین مقالاتی که دریافت شده است، پس از بررسی، مشاهده شد تقریباً همه مقالات توسط کسانی که در رشته‌ای غیر از علوم قرآنی تحصیلات داشته‌اند، نگارش یافته است. در داخل کشور و در مقالات داخلی که دریافت شده است نیز به همین صورت است و اکثر مقالات در رشته‌های غیر از علوم قرآن و حدیث است اما درصد قابل توجهی نیز اثر دانشجویان علوم قرآنی است.
حمید صابرفرزام با اشاره به اینکه یکی از مشکلات موجود در بحث مطالعات میان رشته‌ای نداشتن روش علمی مطلوب است، گفت: یکی از مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد، این است که ما یک روش علمی خوب برای مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه قرآن و سایر علوم نداریم، به عنوان مثال در حوزه مسائل اجتماعی و ... روش تحقیق شناخته شده‌ای هست و اساتید به راحتی در آن حوزه فعالیت می‌کنند، در رشته علوم قرآن و حدیث نیز روش تحقیقی که مطلوب باشد، وجود دارد، اما ادبیات مشترکی که اساتید و محققان مسائل اجتماعی و انسانی همراه اساتید حوزه علوم قرآن آن را قبول کنند و بر اساس آن حرکت کنند وجود ندارد.
رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور با تأکید بر اینکه یک روز از همایش به بحث روش‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن اختصاص یافته است، افزود: در این پنل نمی‌گوییم یافته‌های یک تحقیق چیست، بلکه در آن به دنبال این هستیم که روش آن چه چیزی بوده است و آیا محققان دو حوزه آن را قبول می‌کنند یا خیر و پیشنهاد و انتقادات وارده به این روش چیست. قطعاً ما انتظار نداریم بتوانیم با برگزاری یک همایش روش مشخصی را پیدا و معرفی کنیم، برگزاری همایش برای ایجاد سوال، چالش ایجاد کردن و حساس کردن مراکز علمی و دانشگاهی است تا به این حوزه ورود پیدا کنند تا در آینده بتوانیم ادبیات مشترک در حوزه روش شناختی را ایجاد کنیم و بعد از آن هست که باید شاهد بارور شدن تحقیق بین رشته‌ای و نتایج آن در جامعه باشیم.
رضا سلامت پناه، معاون مطالعات و برنامه‌ریزی دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در بخش دوم صحبت‌های خود، ضمن بیان برخی آسیب‌های حوزه مطالعات میان رشته‌ای، گفت: ما در این حوزه دو آسیب بسیار جدی داریم، یکی در حوزه تعریف از مطالعات میان رشته‌ای و نحوه مواجه با آن است که در این زمینه هم در حوزه ترمینولوژی و تعریف آن با فقدان ادبیات و هم در حوزه روش‌شناسی مشکل وجود دارد.
سلامت‌پناه با تأکید بر اینکه شاید این مشکلات به دلیل نوپا بودن این عرصه نسبت به سایر علوم باشد، بیان کرد: سایر علوم دیرینه‌ای بیش از هزار سال دارند، اما این بحث کمتر از 100 سال است که پا گرفته، بعد از اینکه علوم و دانش‌ها بسیار جزئی شدند حرکت‌هایی در راستای بخشی‌نگری صورت گرفت و گفته شد برای شناخت و فهم پدیده‌ها از آن استفاده کنیم.
معاون مطالعات و برنامه‌ریزی دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در ادامه با اشاره به اینکه دو تقسیم‌بندی در زمینه مطالعات میان رشته‌ای انجام داده است، اظهار کرد: در مطالعات میان رشته‌ای در حوزه قرآن یک جا هست که قرآن به مثابه یک موضوع نگاه میشود، در این جا دانش‌هایی که به مباحث قرآنی می‌پردازند، می‌خواهند با چارچوب مسلط علمی آن علم، قرآن را به مثابه یک موضوع بررسی کنند و کاری ندارند که قرآن یا یک متن دیگر باشد.
وی افزود: در جهان اسلام آن چیزی که در حوزه مطالعات میان رشته‌ای نیاز داریم این است که قرآن به مثابه کلام خداوند باشد و نه یک موضوع، یعنی ما با دانش‌های مختلفی که در مطالعات میان‌رشته‌ای با روش‌های کارآمدی که دارند، می‌خواهیم به مثابه ابزاری به کشف مسائل و شناخت قرآن نائل شویم، نه اینکه قرآن در کنار آن باشد.
سلامت‌پناه در پایان با اشاره به اینکه قرآن به مثابه یک رشته در کنار سایر رشته‌ها هست، گفت: بنابر این دو منظری که وجود دارد یکی این است که قرآن را موضوع نگاه می‌کند - که نوعاً منظر فردی است و برخی اساتید ما هم با این نوع نگاه به قرآن نگاه می‌کنند- نگاه دوم نیز این است که قرآن را به مثابه متن الهی و فرابشری که برای بشر نازل شده است نگاه می‌کنیم و باید در مطالعات نیز از این منظر نگاه کنیم که قرآن متن مختوم ما هست.
در پایان نیز حمید صابرفرزام، رئیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور با اشاره به اینکه از علاقه‌مندان برای حضور در همایش مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم دعوت می‌کنم، به دانشجویان تحصیلات تکمیلی یک مژده داد و گفت: دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته‌های غیر از علوم قرآنی که مایل هستند پایان‌نامه‌ای مرتبط با موضوع قرآن داشته باشند، می‌توانند به ما مراجعه کنند تا حمایت‌های لازم را از نظر معرفی موضوع، معرفی مشاور و استاد راهنما و نیز بحث مالی داشته باشیم.
یادآور میشود، برنامه رصد روزهای زوج از ساعت 19 به صورت زنده از شبکه قرآن و معارف سیما پخش میشود
