به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، حجتالاسلام والمسلمین مهدی امیدیان، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکلهای فرهنگی ـ مردمی قرآن و عترت لرستان و مدیر مؤسسه صاحبالزمان(عج) ازنا از جمله مدیران حوزه مردمی ـ قرآنی است که طی دوازدهمین دوره مراسم ملی تکریم چهرههای قرآنی سازمان دارالقرآن الکریم در بخش مدیران موفق از وی تجلیل به عمل میآید.
لذا این خبرگزاری در راستای بخشی از فعالیتش یعنی معرفی مؤسسات قرآنی در قالب سلسله نشستهای «با یاوران وحی»، در بیست و یکمین نشست به سراغ معرفی حجتالاسلام امیدیان رفته است. در ادامه مشروح این گفتوگو را میخوانید؛
در ابتدا بفرمایید فعالیت قرآنی خود را از چه تاریخی آغاز کردید؟
از سال 1378 توفیق راهاندازی مؤسسه صاحب الزمان(عج) شهرستان ازنا را داشتهام هر چند سابقه فعالیتهای قرآنیام به آغاز دوره طلبگیام در سال 1376 بازمیگردد که تقریبا طی دو سال توانستم حافظ کل قرآن شوم و سپس تصمیم بر تأسیس مؤسسه قرآنی گرفتم.
از انگیزهتان برای تأسیس مؤسسه قرآنی بگویید.
طی ایام تابستان و در همان سالهای که مشغول به امر حفظ قرآن شده بودم، در مسجد محل کلاس قرآن ویژه کودکان برپا کردم و زمینه علاقه و توجهام به فعالیتهای تشکیلاتی قرآن از همانجا شروع شد. هنگامی که دیدم کودکان با چه هیجانی قرآن را حفظ میکنند. خاطرم هست طی آن تابستان ثمرهاش این شد که یکی از این کودکان خردسال پس از ایام تابستان نیز، مسیر حفظ قرآن را ادامه داد.
در کنار آن که خودم مشغول به امر حفظ قرآن بودم، آن خردسال پنج ساله نیز مشغول به این امر شد و هنگامی که با او کار میکردم، جرقه اینکه چرا نمیتوانم زمینهای ایجاد کنم تا سایر علاقهمندان به این عرصه نیز بتوانند از دورههای قرآنی بهرهمند شوند، در ذهنم شکل گرفت؛ لذا سال 78 که تقریبا 17 سال داشتم، مؤسسه قرآنی راهاندازی کردم. بنابر این انگیزه اصلیام در راهاندازی مؤسسه اشتیاق خودم به حفظ قرآن و نیز علاقه زیادم به فعالیت در حوزه قرآن بود.
از ابتدای راه مؤسسه صاحب الزمان(عج) بگویید.
طی این مدت فعالیت، توجهم به فراهم کردن زیرساختهای لازم برای مؤسسه بود. شکر خدا، 90 درصد از مراحل احداث ساختمان مؤسسه در حال سپری شدن است تا این مکان در سطح شهر ازنا برای همه آرزومندان به فعالیتهای قرآنی پرثمر باشد. در این فراز و نشیبهایی که در راه فعالیت مؤسسه داشتیم در سال 86 مؤسسه آتش گرفت و طی یک هفته، مؤسسه را بازسازی کردیم و امسال نیز به همت خیّری بنام مهندس بیرانوند که خودش به صورت خالصانه وارد عرصه قرآنی شده است، توانستیم ساختمان چهار طبقه مؤسسه قرآنی را تکمیل کنیم.
در خصوص بخشهای مختلف ساختمان مؤسسه بگویید.
یک طبقه آن اختصاص به مهدیه برای برپایی مراسم در نظر گرفته شده است، طبقه دیگری برای برپایی دورههای آموزشی و کلاسها در نظر گرفته شده است و طبقه دیگر آن مختص به کتابخانه و محلی برای برپایی کرسیهای تلاوت قرآن است و طبقه چهارم آن نیز میهمانسرا است.
مجوز فعالیت مؤسسه را از کجا اخذ کردید؟
در سال 78 با مراجعه به دستگاههایی که امروزه مدعی صدور مجوز فعالیتهای قرآنی هستند، درخواستهایی را ارائه کردم، اما موفق نشدم که مجوز را کسب کنم، اما از طریق سازمانهای مردمنهاد، فرمانداری و استانداری، مؤسسه خیریه ـ فرهنگی قرآنی صاحبالزمان(عج) را تأسیس کردم که در سال 86 از طریق سازمان تبلیغات اسلامی مجوز را اخذ کردم و در حال حاضر نیز با توجه به یکی شدن مجوزهای فعالیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی و اتمام زمان مجوز فعالیت مؤسسه و نیاز به تمدید، مجوز از هیئت رسیدگی به امور مؤسسات قرآنی دریافت شد.
این مؤسسه دارای چند شعبه است؟
هدفمان در فعالیتهای مؤسسه این بود که بتوانیم متمرکز کار کنیم. با توجه به اینکه حد جغرافیای شهرستان ازنا نیز کوچک است، امکان شعبه زدن نبود و در سطح استان نیز با توجه به فرآیند اجرایی که برای من به عنوان مدیریت اتحادیه قرآنی لرستان فراهم شد، این امر محقق نشد.
تاکنون چه طرحها و دورههایی در مؤسسه برپا شده است؟
فعالیت مؤسسه از کودک چهارساله تا بزرگسالان بیشتر با محوریت حفظ قرآن است. هر چند دورههای قرائت، مفاهیم و تفسیر و پیشدبستانی قرآنی در مؤسسه برپا شده است، اما سعی کردیم نیازهایی که در میان مردم در سطح شهر در حیطههای تبلیغی و ترویجی، محافل انس با قرآن، مسابقات و جشنوارههای قرآنی و ... است تا حدودی برطرف کنیم.
علت ورودتان به اتحادیه قرآنی استانی چه بود؟
هنگامی که در سال 89 پیشنهاد حضور در اتحادیه مؤسسات قرآنی استان به بنده داده شد، تقریبا حدود دوسالی بود که به عضویت این اتحادیه درآمده بودم و دوستان در مجموعه اداره امور قرآنی اداره تبلیغات اسلامی استان، پیشنهاد حضور در این اتحادیه را دادند و با توجه به اینکه من ساکن قم هستم و بودم، پذیرفتن این پیشنهاد به عنوان حضور در اتحادیه برایم کمی سخت بود، لذا مقرر شد که تنها به عنوان عضو در اتحادیه باشم و در فرآیندی که اتفاق افتاد مقرر شد، موقتا مدیرعامل باشم و موقتا همان و هشت سال به عنوان خدمتگزار برای مؤسسات قرآنی خدمت کنم نیز همان.
درباره اهدافی که تاکنون ترسیم کردهایم و به آن رسیدهاید، بفرمایید.
ورودم به اتحادیه تقریباً با توجه به اینکه چندین سال در مؤسسه کار اجرایی کرده بودم و اطلاعات و آمارها را میدانستم، مشاهده کردم که این بانک اطلاعاتی در اتحادیه نبود و تلاشم بر این بود که اطلاعات آماری را بهروز کنم که برنامهریزی سریع و دقیقی داشته باشم که این امر میسر نبود مگر اینکه ارتباط تنگاتنگ با دستگاههای دیگر استان ایجاد شود و لذا در این مسیر با توجه به اینکه اتحادیه، زیرمجموعه ادارهکل تبلیغات اسلامی استان بود، لاجرم با این مجموعه بیشتر ارتباط داشتم و به دنبال این بودم که این تعامل به یک نگاهی برسد که امروز به آن رسیدم.
اینکه اطلاعات و آماری در حوزه قرآنی استان در همه حیطهها چون تعداد تشکلهای مردمی و فعالان قرآنی، مدیران، مربیان و مدرسان و نخبگان قرآنی استان بود که نیازمند زیرساخت بزرگی بود و از دیگر سو با توجه به شناخت اندکم نسبت به سیستمهای نرمافزاری موجب شد که خیلی از این آمارها را به صورت دستی وارد میکردم که همینها موجب شد اندک اندک اطلاعات و آمارها را در این زمینه جمعآوری کنم و به این نقطه رسیدم که این اطلاعات و آمار باید بهروزتر شود و در عین اینکه بهروزتر میشود باید تخصصیتر شود و اطلاعات دقیقتر و صحیحتر باشد.
متأسفانه از معضلات در برخی تشکیلات قرآنی است که اطلاعات صحیح نیست، لذا همین است که میبینیم خروجی کار و برنامهریزی صحیحی انجام نمیشود و لذا از کف آموزش و تشکلهای قرآنی این موضوع را آغاز کردم و مجموعه مؤسسات و خانههای قرآنی و جلسات قرآنی استان را با همکاری اداره تبلیغات اسلامی استان به گونهای مدیریت کردم که این افراد در فرآیندی یک کاسه شود و برنامههای آموزشی آنها از یک طریق انجام شود.
با وجود اینکه مجموعههایی که در حوزه قرآن فعالیت میکنند، غالباً چارچوب مشخص و مدوم و شناسنامهای برای طرحها ندارند و تنها سازمان دارالقرآن الکریم است که با اساس قوی در حوزههای مختلف قرائت، مفاهیم، تفسیر و حفظ قرآن و نیز پیشدبستانی در سطوح مختلف این تقسیمبندی را دارند و همین شد که آنها را الگو قرار دادم.
در راستای مدیریت این امر و ایجاد انگیزه برای مؤسسه قرآنی، گواهینامهها را به صورت استانی صادر میکردم و گاها نیز به صورت دستی بود که بعضا سه تا چهار ماه به طول میانجامید که بتوانیم حدود پنج تا شش هزار گواهینامه را صادر کنیم. در ادامه کار مهندس غرلوند، مسلط به امور IT که خود معلم قرآن و مشغول به فعالیت در آموزش و پرورش است، وقتش را برای راهاندازی نرمافزار صدور گواهینامههای استانی گذاشت و در فرآیند این اتفاق موجب شد که متوجه اشتباهاتی چون نامنویسی یک قرآنآموز در چند مؤسسه، ثبت ناصحیح کد ملی، تاریخ تولد و دیگر مشخصات در فرآیند ثبت دستی و ... شویم که موجب میشد برخی از گواهینامهها پس از صدور، بازگشت زده شود که تقریبا از سال 93 به فکر راهاندازی سامانه مدیریتی و آموزشی برای استان افتادیم.
در خصوص این سامانه مدیریتی بفرمایید و اینکه آیا تنها در سطح استان امکان بهرهبرداری از آن است؟
خیر؛ زیرساختهای آن برای استفاده تمام کشور فراهم است تا بتوانند تمامی استانها از این ظرفیت به صورت رایگان بهرهمند شوند. با این وجود باید علت اینکه نهاد مردمی، به صورت خودجوش و آتش به اختیار چنین امری را انجام داده است، پرسید و اینکه چرا مورد بیمیلی برخی از دستگاهها قرار گرفته است؟ لذا برای تمامی تشکلهای قرآنی استان متشکل از مؤسسات، خانههای قرآن شهری، روستایی و جلسات قرآن، کد کاربری و رمز عبور قرار دادیم که تمامی فرآیند صدور گواهینامه از ثبت مشخصات تا صدور آن از طریق سامانه «مساق» انجام میشود و برای تمامی ادارات تبلیغات اسلامی شهرستانها و استانها کد کاربری تعریف شده است که تمام اینها را میتوانند لحظه به لحظه رصد کند. در حال حاضر بیش از 10 قرآنآموز در این سامانه ثبت شدهاند و دوره گذراندهاند که اطلاعات آنها ثبت شده است.
از ششماه دوم سال 94 که این سامانه بارگذاری شد، به صورت آزمایشی فعالیت کردیم و از ابتدای سال 95 به صورت اصلی فعالیت مؤسسه را انجام دادیم. در زمان ثبت این فرآیند نیز به آسیبهایی میرسیدیم که سعی در برطرف کردن آنها داشتیم و لذا به این نتیجه رسیدیم که بخشی را به عنوان پنل مربیان به این سامانه اضافه کنیم که در حال حاضر 780 مربی قرآن در این سامانه ثبت نام کردهاند و مدرک آموزشیشان را بارگذاری کرده که سامانه، براساس این مدارک به آنها مجوز تدریس میدهد.
در حال حاضر فعالیت این سامانه، موجب شد که زمینه ظرفیت همافزایی را برای دیگر دستگاهها فراهم کرده است. قریب به چهار سال است که تمام برنامههای ادارات کل تبلیغات اسلامی و فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، هماهنگ حرکت میکنند و مجری آن اتحادیه و مجموعه مؤسسات قرآنی است. تقریبا سه سال است که برنامههای مختلف قرآنی استان با همکاری این مثلث که یک ضلع آن اتحادیه، ضلع دیگر نیز تبلیغات اسلامی و ضلع سوم ارشاد است، پیش میرود و امسال نیز اوقاف استان به این مجموعه اضافه شد و دیگر دستگاهها نیز این استقبال را دارند.
درباره فعالیتهای فاخر اتحادیه قرآنی بگویید.
یکی از این فعالیتها که طی سال گذشته انجام شد، یادوارههای آیههای استقامت با محوریت شهدای قرآنی استان لرستان بود که از تیرماه سال گذشته آغاز شد و در بهمنماه سال 95 این یادواره برگزار شد. در ماه مبارک رمضان همان سال هر محفل قرآنی که در سطح استان برپا میشد به یاد یک شهید قرآنی بود که طی اطلاعاتی که از بنیاد شهید استان گرفتیم، دیدیم حدود 22 شهید قرآنی در سطح استان است که طی برپایی این محفل در سطح شهرستانها با حضور قاریان بینالمللی، موجب شد که تعداد شهیدان قرآنی بیشتری شناسایی شود که این فرآیند به 274 شهید قرآنی برسد. این محافل قرآنی مصداق همافزایی 16 نهاد قرآنی استان بود که الحمدلله بانک اطلاعات خوبی از شهدای قرآنی استان فراهم شد که در حال حاضر اطلاعات 40 شهید قرآنی متشکل از زندگینامه، وصیتنامه و ... در سامانه مساق بارگذاری شده است. از دیگر سو موجب شناسایی ظرفیت اتحادیه قرآنی استان توسط دستگاهها شد و در حال حاضر سبب شد که اتحادیه به عنوان مرجع مشاوره قرآنی در سطح استان مورد توجه باشد.
علت نظارت کم بر فعالیت تشکلهای قرآنی در سطح استانها چیست؟
باید گفت بودجهای هم که به صورت قطره چکانی به فعالیتهای قرآنی اختصاص میدهند به دلیل این آسیب، درست اداره نمیشود. ساختاری که برای مؤسسات قرآنی باید در نظر گرفته شود، این است که دستگاههایی که خود را متولی کار میدانند، تشکیلاتی چون هیئت رسیدگی به امور مؤسسات قرآنی را برپا کردهاند که این اتفاق میمون و مبارکی بود که پیگیری و مطالبات مردمی زمینه تشکیل این هیئت را فراهم کرد، اما متأسفانه این هیئت هنوز نتوانسته جایگاه خود را پیدا کند. بحث ساماندهی مؤسسات را انجام داد و در حال حاضر نیز درگیر صدور مجوز برای مؤسسات است و هنوز مؤسساتی که در گذشته مجوز دریافت کردهاند، ساماندهی نشدهاند و تنها مجوز آنها دو امضاء شده است. متأسفانه در آن عجلهای که برای ادغام اتحادیههای استانی اتفاق افتاده بود، مجوز به صورت راحت به مؤسسات قرآنی داده میشد که بعضا این آمار صدور مجوز تا حدود شش یا هفت هزار مؤسسه بود که عملا در بحث انتخابات اتحادیههای استانی دو یا سه هزار مؤسسه قرآنی شرکت کردند که برخی نیز به صورت وکالتی حضور داشتند. این نشان میدهد که از همگسیختگی وجود دارد که نیازمند توجه است. مراد از این توجه، حمایت مالی نیست، بلکه باید دنبال این باشیم که چارچوبی مدون برای مؤسسات قرآنی کشور فراهم کنیم. آن هم نه از طریق هیئت رسیدگی، بلکه از سوی اتحادیههای قرآنی استانها.
عملکرد اتحادیههای استانی را در زمینه ارزیابی فعالیتهای تشکلهای قرآنی سطح استان چگونه ارزیابی میکنید؟
تمام قوانینی که برای مؤسسات قرآنی بود، چون معافیت مؤسسات از پرداخت قبوض آب، برق و دیگر انشعابات و ... در سطح استان با پیگیری اتحادیه از همان روزهای اول انجام شد. البته با همکاری دیگر دستگاهها صورت گرفت. اگر مؤسسهای نیز از این شرایط برخوردار نیست به دلیل این است که شرایط لازم و کافی را برای بهرهمندی از این مزایا ندارد. یا در بحث بیمه فعالان قرآنی نیز پیگیریهای لازم از سوی اتحادیه قرآنی استان انجام شد که اگر وقفهای نیز در این زمینه واقع شده است به دلیل مشکلات کشوری است.
سامانه مساق استان، بیانگر ارتباط تشکلهای قرآنی لرستان با اتحادیه و بالعکس است. همچنین در فضای مجازی نیز چند گروه و کانال داریم تا بتوانیم بهتر بازخورد نظرات و پیشنهادات قرآنیان سطح استان را داشته باشیم. گروهی مختص به تشکلهای قرآنی با عنوان خانواده قرآنی، جهاد حفظ برای حافظان قرآن استان، تلاوت قرآن با عضویت قاریان استان، نور خانه با بهرهگیری از جلسات قرآن استان، بازارچه قرآنیان ویژه برطرف شدن نیازهای قرآنیان لرستان، تربیت قرآنی با عضویت مربیان قرآنی استان و کانال قرآنی اتحادیه و ... در تلگرام ایجاد شد.
باید گفت این نشان میدهد که مجموعههای قرآنی استان همسو و همگام حرکت میکنند، البته آسیبهایی در این زمینه شاهد هستیم که بخشی از آن به مشکلات کشوری چون عدم توازن و توجه و عدم رسیدگی در برخی از بخشها، بازمیگردد.
تعامل کم برخی از مؤسسات با اتحادیههای استانی از کجا نشأت میگیرد؟
مشکلی که برخی از مؤسسات دارند و خودشان را با اتحادیه قرآنی استانها همسو نمیکنند به اختلافات در حوزه قرآنی، بازمیگردد و بخش دیگر آن نیز به این بازمیگردد که برخی از مؤسسات قرآنی، آنقدر قوی هستند که شاکله قویتر از اتحادیهها دارند که باید سازو کاری برای آنها اندیشیده شود که آنها با اتحادیه قرآنی همسو شوند. چنانکه یکی از مفادی که در اساسنامه اتحادیه مدغم قرآنی آمده است، این است که عضویت مؤسسات در اتحادیه اختیاری است که این موجب عدم توازن و رخ دادن چنددستگی است.
آیا تشکیل اتحادیه مدغم کشوری نویدبخش این همافزایی است؟
ما ناگزیریم تا فعالیتهایمان مردمی شود و دستگاههای حاکمیتی نیز نگاه نظارتی خود را نباید از این تشکیلات دور کنند، اما باید تصمیمگیرنده و برنامهریزها، تشکیلات مردمی باشد تا این امر رخ دهد. لذا در مجموعه قرآنی باید عضو تأثیرگذار فرهنگ قرآنی جامعه تربیت کنیم. این ادغام باید در سطح کشوری به زودی انجام شود. فرآیندی که برای برگزاری مجمع اتحادیه مدغم قرآنی کشور انجام شود، طبق اساسنامه حداقل دوماه است که بعد از مهرماه باید تا آذرماه این جریان انجام میگرفت، اما اینکه چرا این امر انجام نشده است، جای سؤال دارد؟
اینکه میگویند اساسنامه اتحادیه کشوری باید در شورای توسعه تصویب شود با وجود اینکه پیشنویسی اتحادیه کشوری و استانی طی سال گذشته در کمیته ادغام دو اتحادیه تصویب شد، پس چرا بعد از یک سال، شورای توسعه در این موضوع ورود پیدا نکرده، آیا مقصر هیئت رسیدگی است که این موضوع را ارجاع نداده است؟ آیا شورای توسعه تشکیل نشده است؟ و اگر تشکیل شده، چرا این موضوع تصویب نشده است؟
با این اوصاف، اتحادیههای استانی دچار سردرگمی شدهاند، زیرا اساسنامههای اتحادیههای مدغم قرآنی با اتحادیههای کشوری فعلی متفاوت است و هیچ کدام از این اتحادیهها عضو، اتحادیههای کشوری نیستند و...
چرا در سیاستهای کلان قرآنی کشور به مؤسسات قرآنی بها داده نمیشود و آنها یا دیده نمیشوند و یا کمتر به آنها توجه میشود؟ چرا بودجههای اندکی باید به اینها اختصاص پیدا کند و یا آنقدر ناچیز است که قابل گفتن نیست و حال آنکه بسیاری از قاریان و حافظان که در مسابقات حضور پیدا کردهاند از این مؤسسات پرورش یافتهاند.
صحبت پایانی؟
در نظر داریم که برای تشکیل اتحادیه مدغم قرآنی کشور، مطالبه از طریق استانها رخ دهد که با گفتمانسازی مجموعه استانها مسئله پیگیری میشود و بتوانیم این مسئله را به جد پیگیری کنیم و مجمع عمومی کشوری شکل دهیم و شما به عنوان ناظر، نظارت کنید؛ چرا که یا دوستان در هیئت رسیدگی و شورای توسعه کمکاری میکنند و یا اینکه اتحادیههای کشوری اجازه نمیدهند که این امر انجام شود. این اتحادیههای استانی پس از ادغام در سردرگمی هستند و تا زمانی که ادغام اتحادیه کشوری رخ ندهد این سردرگمی برطرف نمیشود و باید بدانید پس از ادغام دستگاههای حاکمیتی که با اتحادیههای استانی نیز همکاری میکردند، در حال حاضر، همکاریهای لازم را انجام نمیدهند و یقینا با توجه به اساسنامه، این ادغام تا پایان سال انجام نمیشود و در سال 97 شاهد آن خواهیم بود. ضمن اینکه تقدیر میکنم از فعالیت هیئت رسیدگی به امور مؤسسات قرآنی که این ادغام را در سطح استانها انجام دادند و تقاضا دارم که به زودی شاهد ادغام اتحادیههای کشوری نیز باشیم و فراخوان مجمع اعلام شود.
گزارش تصویری این نشست را اینجا ببینید.