یکی از راههای مبارزه با هجوم فرهنگ بیگانه، گردآوری، ثبت و ضبط باورداشتهای قومی هر کشوری است. وقتی نوجوانان، جوانان و بهطور کلی مردم قومی از متلها، مثلها، بازیها و اشعار شیرین عاشقانه و قصه و افسانههای دیار خویش بیاطلاع و بیگانه شدند، بدون شک بهخاطر پُرکردن اوقات فراغت و ارضای امیال خویش به فرهنگ مخرب بیگانگان چنگ خواهند زد و منِ خویش را در آنجا میجویند.
آثار ساده و ابتدایی که بر دیواره غارها کنده شده و بر سنگ قبرهای باستانی نقش بسته، ابزاریکه روی آنها نقشهایی دیده میشود و نشانههایی که از رقصها و آداب و رسوم نخستین یا اقوام نخستین و غارنشین و بیابانگرد به دست آمده همه گویای این مطلب است که فرهنگ مردم دانشی است گرانبها که به ما واگذار شده و ما باید در حفظ اصالت و نگهداری آن کوشا باشیم و از هیچگونه تلاشی فروگذار نکنیم تا سرانجام به هویت اصلی خودمان دست یابیم. زیرا اگر فرهنگ هر قومی لگام گسیخته رها شود سرانجام در فرهنگهای بیگانه کمرنگ و بیتردید هضم خواهد شد.
واژه لُر
آنچه که تاکنون مورخان مشهور درباره لرستان و قوم لُر نوشتهاند همه و همه بر این عقیدهاند که لُرها تیرهای هستند از طوایف کرد و اعرابی که از شام به این سرزمین کوچ کردهاند. در جایجای تاریخ نوشتهاند لُر (لور) قومی است از اقوام چادرنشین ایران ساکن کوهستانهای جنوب غرب ایران؛ اما هیچگاه ننوشتهاند که این واژه با ارزش و عمیق چه معنی و مفهومی دارد.
در فارسی لُر به ضم لام بهمعنی مراد و طلب معنا شده است که هر انسانی نیز آرزویی جزء دانش و فرهنگ و خرد نمیتواند داشته باشد و چنانچه هیچ رابطهای بین این واژه و معنی آن در زبانهای مختلف نباشد نتیجتاً و با توجه به بیشاز شصت قرن سابقه تاریخی و هنری و تمدن، ساکنان لرستان، «لُر» هرچه باشد یعنی فرهنگ، دانش و هنر و در این مورد جای هیچ شک و تردیدی نیست.
آداب و رسوم تولد در لرستان
قبل از تولد نوزاد از طرف مادر زن باردار، تمامی لوازم و احتیاجات روزهای زایمان تهیه و به خانه او فرستاده میشود از جمله لحاف، تشک و لباسهای نوزاد. چنانچه نوزاد بهموقع و طبیعی به دنیا نیاید، دعایی بهنام «بارگش» برای او مینویسند و در پارچهای تمیز میپیچند و به پشت شانه او میدوزند، نوزاد که متولد شد ماما پساز تمیز کردن بدن او هفت بسمالله میگوید و به نام الله و محمد و علی دهانش را باز کرده و انگشت روی سقف دهان او قرار داده و فشار میدهد و این عمل را ملاژگه برداشتن میگویند، در این وقت است که نوزاد اولین نفسهای بعد از زایمان را میکشد و به گریه میافتد.
ماماهای محلی به آویزان کردن نوزادان با پا اعتقادی ندارند و میگویند وقتی نوزاد و یا بچه را با پا آویزان کنند «سرماینه» آنها میافتد. ماما برای اولینبار در گوش نوزاد اذان میخواند و لباس بر تن او میپوشاند. پساز قنداق کردن او را به پشت میخوابانند و پارچه سفید و نازکی را روی نوزاد میکشند و مقداری پنبه را بهصورت نخ ضخیمی درآورده بهصورت ضربدر روی پارچه قرار میدهند و آتش میزنند.
دور کردن بیماریها و حوادث از نوزاد با اجرای رسم «پَمِلَه پِر»
ماما در یک چشم به هم زدن سوختههای پنبه را در کف دست میگیرد و خاموش میکند و با نوک انگشت پیشانی و سر دماغ و چانه نوزاد را با خالهای کوچک سیاه نقش میاندازد، این مراسم را «پَمِلَه پِر» میگویند و معتقد هستند که این عمل حوادث و بیماریها را از نوزاد دور خواهد کرد. سپس در چشم نوزاد سرمه میکشند و در کنار مادرش قرار میدهند. بعد چند عدد سیر و پیاز خام را به سیخ میکشند و بالای سر نوزاد و مادرش قرار داده، هفت «کولره» یا «گردیله» که قرصهای کوچک نان هستند پخته و پساز به نخ کشیدن بالای سر آنها آویزان میکنند. گاهی یک سوزن جوالدوز، یک کارد تیز، یک نعل اسب و یک بوته خار خشک هم کنار آنها قرار میدهند و اعتقاد دارند با این کارها «یال» یا همان «آل» به بچه نزدیک نمیشود. به گهواره نوزاد یک زنگوله میبندند تا اولاً صدای زنگوله، نوزاد را آرامش ببخشد در ضمن مانع شنیدن صداهای مرغ و خروس و سایر حیوانات شده و حشرات موزی و خزندگان را از جمله مار و عقرب از اطراف نوزاد پراکنده کند.
«جوجوش»؛ غذای زن زائو در لرستان
دیگر اینکه تعدادی مهره ریز و درشت کبود یا آبی را با یک تکه استخوان پای گرگ و ... به گوشهای از گهواره میآویزند و با نخ پشمی هفت رنگ یا سیاه و سفید مچهای دست زائو را یکییکی میبندند. روز اول به زائو آب و غذا نمیدهند. در روز دوم غذای پُرقوت و پُرویتامینی به نام «جوجوش» به او میخورانند. جوجوش غذایی مخصوص است که از خرده نبات یا قند، زیره، رازیانه، هل، دارچین، زعفران یا زردجوبه و روغن تهیه میشود.
«سرنافه»؛ هدیهای برای نوزاد
افرادی بهعنوان «قیممارکی» به دیدن زائو میآیند و مبلغی پول یا هر هدیه دیگر را بهنام «سرنافه» به او میدهند. روز دهم یا 10 روزه نوزاد و مادرش به همراه ماما به حمام میروند، وقتی نوزاد را لخت کردند ماما مقداری آرد با روغن مخلوط کرده و به ناف نوزاد میمالد وقتی ناف او نرم شد زائده ناف کنده میشود. در این روز نهار مفصلی نیز تدارک میبینند که ماما و همسایگان از آن استفاده میکنند.
باید یادآور شد که در تمام طول چهل روز هیچیک از افراد خانواده زن زائو یا غریبه حق رفت و آمد به خانه زن زائو را ندارند و معمولاً بهخاطر دور ماندن از خطر این رفت و آمد و تماس، دعایی بهنام «چلهبر» مینویسند و به کلاه یا بند قنداق و یا پشت شانه لباس نوزاد میدوزند.
نامگذاری نوزاد
نامگذاری نوزاد پس از مراسم 10 روز انجام میپذیرد. چنانچه نوزاد در روز یا ماه خاصی متولد شده باشد، او را بهنام آن روز و یا ماه صدا میکنند از جمله؛ شنبه، یکشنبه و ... رمضان، محرم، قربان، صفر و ... و چنانچه نوزاد دختر باشد و تعداد دختر در خانواده زیاد باشند نامهای خدابس، دختربس، همیبس انتخاب میکنند؛ در غیر اینصورت نام پیامبران و امامان و نامهای شاهنامهای را برای فرزندان خود برمیگزینند.
انتهای پیام