تسهیل روند دریافت بودجه قرآنی/ راهکاری برای اجرای مطلوب مصوبه
گروه فعالیت‌های قرآنی ــ معاون مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی شورای تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی ضمن تشریح ابعاد مصوبه ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور، اجرای این مصوبه را یکی از راه‌های برونرفت از مشکلات بودجه‌ای بیان کرد و گفت: دبیرخانه شورای توسعه بر این باور است که نه‌تنها این روند تسهیل شود، بلکه دستگاه‌ها و نهادها بتوانند حامی خوبی برای توجیه اعتبارات در سازمان پیدا کنند.
به گزارش ایکنا؛ اواخر آبان‌ماه بود که خبر برگزاری جلسه ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور با معاون اول رئیس جمهور منتشر شد، جلسه‌ای که یک مصوبه قرآنی بسیار مهم داشت. «به منظور تسریع و شفاف‌سازی مراحل اجرای اسناد راهبردی منشور توسعه فرهنگ قرآنی، سازمان برنامه و بودجه موظف شد با هماهنگی شورای توسعه فرهنگ قرآنی نسبت به یکسان‌سازی عناوین و محتوای برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌ها در لایحه بودجه سالانه با مفاد اسناد راهبردی اقدام کند».
شاید بسیاری این برداشت را داشته باشند که بر اساس این مصوبه، شورای توسعه فرهنگ قرآنی یا دستگاه‌ها و نهادهایی از این دست، تعیین‌کننده عدد و رقم در بودجه‌های دریافتی باشد، در صورتی که اینگونه نیست و سازمان برنامه و بودجه تنها به یکسان‌سازی عناوین و محتوای برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌ها در لایحه بودجه سالانه با مفاد اسناد راهبردی اقدام خواهد کرد.
اولین سوالی که تصویب این مصوبه در جلسه ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور ایجاد کرد این بود که این مصوبه چه تأثیری بر روی بودجه قرآنی خواهد گذاشت و آیا روند دریافت بودجه را راحت‌تر خواهد کرد یا خیر؟ در همین راستا برای اطلاع از جزئیات این مصوبه و آثار آن بر روی بودجه قرآنی کشور و تبیین ابعاد آن، گفت‌وگویی با رضا سلامت‌پناه، معاون دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی صورت گرفته است که در ادامه می‌خوانید؛
ایکنا - جناب سلامت‌پناه به عنوان اولین سوال و قبل از طرح سوالات اصلی در مورد پیشینه این طرح توضیحاتی بفرمائید و بگویید که زمینه طرح و تصویب آن چه بوده است؟
یکی از عوامل اصلی تأسیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی، ساماندهی و هماهنگی امور قرآنی کشور بوده است. با توجه به نقش مؤثر مدیریت منابع مالی و اعتباری در ساماندهی امور قرآنی، از بدو تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی و تشکیل شورا، موضوع اعتبارات مورد توجه جدی قرار گرفت. از سال 89 کسر نیم‌درصد از اعتبارات دستگاه‌ها و تخصیص آن برای اجرای منشور در قانون بودجه کل کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. با این سنت حسنه پس از شش سال، جریانی موازی اعتبارات خاص قرآنی دستگاه‌ها و نهادها ایجاد شد و این اعتبارات به صورت سالانه در ردیف اعتبارات کمک از طریق شورا و از سال 95 از طریق صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی به دستگاه‌ها تخصیص یافت و همچنان نیز می‌یابد.
دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در دهه اخیر با رصد وضعیت اعتبارات سالانه قرآنی کشور، نسبت به این مسئله ورود پیدا کرد و طبعاً برای ارتقای آن تلاش بسیاری شد، اما با توجه به شکل‌گیری فرآیند تخصیص و توزیع اعتبارات و لزوم اجرایی‌سازی اسناد راهبردی ذیل منشور در سه حوزه تخصصی و برخی رویکردهای جدید سازمان برنامه و بودجه در طراحی و تنظیم لایحه بودجه سال 98 موقعیت مناسبی فراهم شد تا اعتبارات خاص قرآنی دستگاه‌ها و نهادها که به صورت موردی و غیرنظام‌مند در قوانین سالانه بودجه کل کشور از قبل وجود داشته، مورد ساماندهی و ارتقا قرار گیرد و همه مساعی دستگاه‌ها در تحقق اسناد راهبردی بکارگرفته شود تا این اسناد زینت‌آرا نباشد، بلکه مبنای عمل واقعی قرار گیرد. از این رو مصوبه اخیر ستاد راهبری نقشه مهندسی فرهنگی کشور تصمیم صحیح برای ساماندهی فعالیت‌های قرآنی کشور ذیل منشور و اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی و اتفاقی تاریخی در پیوند و انطباق سیاست‌گذاری فرهنگی با مقتضیات اجرایی کشور است.
ایکنا - به نظر می‌رسد متن مصوبه مقداری پیچیده باشد، اینگونه نیست؟
اگر اجازه بدهید، ابتدا متن مصوبه را مرور کنیم؛ این مصوبه که در قالب ماده‌واحده است، می‌گوید: «به منظور تسریع و شفاف‌سازی مراحل اجرای اسناد راهبردی منشور توسعه فرهنگ قرآنی، سازمان برنامه و بودجه موظف است با هماهنگی شورای توسعه فرهنگ قرآنی، نسبت به یکسان‌سازی عناوین و محتوای برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌ها در لایحه بودجه سالانه با مفاد اسناد راهبردی اقدام کند».
به اعتقاد من یکی از ابعاد مهم متن، سیاستی یعنی روشن بودن و پرهیز از پیچیدگی در متن مصوبه مشخص است و پیچیدگی خاصی در آن به چشم نمی‌خورد.
ایکنا - سوالی که مطرح می‌شود این است که با توجه به این مصوبه وضعیت اعتبارات دستگاه‌ها در قوانین بودجه سالانه چگونه خواهد بود؟ به عبارت دیگر چه دستگاه‌هایی مشمول مصوبه جدید می‌شوند؟
همه دستگاه‌هایی که در قانون بودجه، ردیفی با عنوان قرآنی دارند مشمول مصوبه هستند. تا سال 90 تنها سازمان اوقاف و امور خیریه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، جهاد دانشگاهی و تشکل‌های قرآنی ـ مردمی اعتبارات قرآنی داشتند. بعد از آن تا سال 93 وزارت علوم نیز اضافه شد. سال 94 نقطه عطفی در این خصوص بود و دستگاه‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات، برخی بخش‌های فرهنگی ـ عقیدتی نیروهای مسلح و فرهنگی دانشگاه‌های علوم پزشکی و جهاد کشاورزی نیز به مجموعه فوق اضافه شدند.
ایکنا – جناب سلامت‌پناه در مطالعات دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی تاکنون مدلی برای تقسیم‌بندی انواع اعتبارات از نظر امور قرآنی در نظر گرفته شده است؟ یعنی اعتبارات قرآنی در چه مدل‌هایی بیشتر تخصیص می‌یابد؟
بله؛ مطالعاتی در این خصوص صورت گرفت و حتی مدل‌های پیشنهادی نیز ارائه شد. ما انواع بودجه‌های مرتبط با فعالیت‌های قرآنی را به چهار صورت تقسیم‌بندی کرده‌ایم.
1- اعتبارات خاص قرآنی دستگاه‌ها مانند برنامه ترویج و تشویق قرآن‌آموزی سازمان تبلیغات اسلامی 2- اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی 3 - اعتبارات مشترک فرهنگی و قرآنی دستگاه‌ها مانند برنامه آموزش‌های قرآنی و عقیدتی، عقیدتی - سیاسی وزارت دفاع؛ 4 – بودجه‌هایی که عنوان قرآنی ندارد ولی بخشی از آن برای فعالیت‌های قرآنی استفاده می‌شود مانند دوره‌های تربیت معلم.
ایکنا – ارزیابی شما از آخرین تغییرات مجموع اعتبارات خاص و مشترک قرآنی چگونه است؟
ساماندهی و ارتقا اعتبارات خاص قرآنی دستگاه‌ها و نهادها از ضروریات فعلی ماست. در حال حاضر برای کاستی‌هایی که در نظام برنامه‌ریزی و تخصیص اعتبارات قرآنی کشور وجود دارد، گزاره‌های مُشیر(اشاره‌کننده) فراوانی داریم که به برخی از آنها اشاره می‌کنم؛ یکی کم بودن سرجمع ردیف‌های اعتبارات خاص قرآنی دستگاه‌ها و نهادها در قانون بودجه است. فقدان انسجام، منطق و عدالت در میزان اعتبارات خاص قرآنی دستگاه‌ها و نهادها، ضعف سازوکارهای پیشنهاد و تصویب ردیف‌های اعتبارات خاص قرآنی در دولت و مجلس و همچنین امکان تحت‌الشعاع قرار گرفتن اعتبارات خاص قرآنی دستگاه‌ها با توجه به اعتبارات اجرای منشور از دیگر موارد و ضعف‌های قابل ذکر است.
همچنین دراین باره می‌توان به ضرورت سیاست‌گذاری و نظارت شورا بر اعتبارات خاص قرآنی با استناد به وظایف آن مبنی بر ارزیابی و نظارت بر عملكرد دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی، تدوین اولویت‌ها، جهت‌گیری‌های كلان بودجه فعالیت‌های قرآنی، شفاف نبودن اعتبارات خاص قرآنی از میان اعتبارات عام فرهنگی اجتماعی دستگاه‌ها و نهادها، ضرورت تصریح به آن در قانون بودجه و ضعف شفافیت نظام تخصیص و هزینه‌کرد اعتبارات خاص قرآنی نیز اشاره کرد.
ملاحظه می‌فرمایید که گزاره‌های متعددی از تحلیلِ کاستی در وضع موجود و لزوم تغییر مثبت در این حوزه پیشروی ماست که مصوبه الزامی اخیر نیز ناظر به برونرفت از این مشکلات به تصویب رسید.
ایکنا - اولین ابهامی که ممکن است مطرح شود این است که شورای توسعه فرهنگ قرآنی یک نهاد سیاست‌گذار است و بسیاری چنین نقدی را به شورا وارد می‌دانند، آیا از نظر حقوقی ورود شورای توسعه به این سطح از عملیات (سیاست‌گذاری در تعیین بودجه) توجیه‌پذیر است؟
وظایف مصوب شورای توسعه فرهنگ قرآنی نشان‌دهنده آن است که این شورا نه فقط برای اعتبارات اجرای منشور بلکه با همراهی کمیسیون‌های خود متولی سیاست‌گذاری و نظارت راهبردی بر جریان فعالیت‌های قرآنی است. مطابق منشور برخی وظایف مانند؛ تهیه و تصویب شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی، تصویب شاخص‌های ارزیابی و نظارت بر فعالیت‌های قرآنی و ارزیابی و نظارت بر عملكرد دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی بر عهده این شورا نهاده شده است. از جمله دیگر وظایف شورا تدوین اولویت‌ها و جهت‌گیری‌های كلان بودجه فعالیت‌های قرآنی است. این نکته را هم عرض کنم که خود سازمان برنامه و بودجه در سال جاری از این پیشنهاد استقبال کرده است. چه اینکه سیاست فعلی آنها نیز واگذار کردن سیاست‌گذاری تعیین بودجه دستگاه‌ها به مجموعه‌های سیاست‌گذار بالادستی است.
ایکنا – بعد از این مصوبه موضوعی بر آن تأکید شده ترس از سخت‌تر شدن جذب بودجه قرآنی است؛ به نظر شما این فیلترگذاری باعث سخت‌تر شدن روند جذب اعتبار برای دستگاه‌ها نخواهد شد؟
دبیرخانه بر این است که نه تنها این روند تسهیل شود، بلکه دستگاه‌ها و نهادها بتوانند حامی خوبی برای توجیه اعتبارات در سازمان پیدا کنند. لذا بنای ما بر پیگیری و اختصاص افزایش اعتبار دستگاه‌هاست.
ایکنا - ممکن است برای برخی این سؤال مطرح باشد که چه لزومی دارد و چرا باید همه دستگاه‌ها برنامه‌های جاری خود را با اسناد راهبردی هماهنگ کنند؟
اسناد راهبردی اجرای منشور به نحوی بازخوانی و بازآرایی منشور در حوزه‌های تخصصی سه‌گانه است که پس از سال‌ها پژوهش و با نظرداشت سوابق چند ده‌ساله قرآنی کشور با مشارکت همه صاحب‌نظران و ذی‌نفعان و کارگزاران حوزه‌های تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی تهیه شده و سویه و جهت فعالیت‌های قرآنی بخش دولتی و مردمی قرآن را در کشور تعیین می‌کند، لذا عقلانیت و حکمت ما را ملزم می‌کند که قائل شویم این همه وقت نهادن سطح وسیعی از نخبگان و مدیران برای تولید اسناد یقیناً اجراسازی اسناد را افاده می‌کند و لاغیر و اگر هم تاکنون کوتاهی شده است باید مؤاخذه صورت گیرد، لذا بعد از ابلاغ این اسناد لازم است همه فعالیت‌های بخش‌های مختلف کشور با این اسناد نسبت‌سنجی و مطابق‌سازی و اجرایی شود.
ایکنا – ابهام دیگری که پس از اعلام این مصوبه ایجاد شد، بحث نظارت بر اجرای مصوبه است، نحوه نظارت بر اجرای مطلوب برنامه‌ها و هزینه اعتبارات چگونه خواهد بود؟ به بیان دیگر فرضاً عناوین و محتوای برنامه‌ها بر اساس اسناد تغییر کند، چه ضمانتی وجود دارد که دستگاه‌ها در مقام عمل به آن پایبند باشند و التزام نمادین پیدا کنند و شورا و سازمان را به اصطلاح دور نزنند؟
همانطور که عرض شد، طبعاً هر کاری در ابتدا ممکن است با موانعی مواجه باشد و به شکل مطلوب اجرا نشود. اما این گام به عبارتی شرط لازم است ولی کافی نیست. امیدوارم با همراهی دستگاه‌ها و نیز معاضدت رسانه‌های قرآنی این فرصت در گام بعدی فراهم شود تا بخش‌های احتمالی از بروکراسی معیوب در نظارت و بازرسی هزینه اعتبارات دولتی در زمینه قرآنی اصلاح شود. چنانچه می‌دانید علاوه بر ذی‌حسابی دستگاه‌ها و سازمان حسابرسی وزارت اقتصاد، نهادهای دیگری مثل دیوان محاسبات یا سازمان بازرسی در این زمینه ورود دارند. تلاش بر این است که از ظرفیت‌های نظارت و بازرسی که به موجب شورا و کمیسیون‌ها در سال‌های اخیر ایجاد شده استفاده شود و حلقه‌های مکمّل این امر مورد تدبیر و برنامه‌ریزی قرار گیرد.
ایکنا - به عنوان آخرین سوال بفرمائید که راهکار و پیشنهاد دبیرخانه به سازمان برنامه و دستگاه‌ها برای اجرای مطلوب این مصوبه چیست؟
یکی از راهکارهای اجرای مصوبه برای ارتقا نظام‌مند اعتبارات خاص قرآنی دستگاه‌ها و نهادها در قانون بودجه با توجه به اسناد راهبردی، تمرکز تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی برای دولت و مجلس شورای اسلامی در این زمینه است. لذا پیشنهاد شد کارگروه مشترکی با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ایجاد شود. البته باید منتظر ماند تا بعد از ابلاغ نهایی این مصوبه نحوه تعامل دنبال شود.
گفت‌وگو از تیمور کاکایی
انتهای پیام
