وحدت موضوعی حوزه و دانشگاه امکان‌پذیر نیست
گروه معارف ــ عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم گفت: حوزه و دانشگاه هیچ‌گاه نمی‌توانند به وحدت موضوعی برسند، اما امکان وحدت تاکتیکی بین آنها وجود دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی فاضل‌میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم، در گفتوگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه وحدت دو نهاد علمی ریشه در وحدت موضوعی دارد، اظهار کرد: در خصوص حوزه و دانشگاه، وحدت موضوعی به این معنا خواهد بود که اگر موضوعی علمی در دانشگاه مطرح است در حوزه نیز مطرح باشد. اگر از دیدگاه وحدت موضوعی به حوزه و دانشگاه بنگریم، معتقدم این دو هیچ‌گاه وحدتی با هم ندارند. موضوع کاری حوزه یک چیز است و دانشگاه چیز دیگر.
وی افزود: موضوع علوم مطرح در حوزه، کتاب و سنت و عقل و اجماع است و بیشتر به مباحث دینی و استنباط و اجتهاد احکام دینی برمی‌گردد. رسالت فقیه نیز همین است و غالب افرادی که وارد حوزه می‌شوند، می‌خواهند فقیه شوند تا احکام دینی برای مسائل روز جامعه را از کتاب و سنت استخراج کنند، غیر از تعدادی که متکلم و مفسر می‌شوند.
عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم اضافه کرد: در دانشگاه، دانشکده‌ها، رشته‌ها و موضوعات علمی مختلفی وجود دارد، ممکن است حوزه و دانشگاه در پاره‌ای از رشته‌های علوم انسانی مثل الهیات و فقه و حدیث با هم نقاط اشتراک داشته باشند، ولی جو علمی غالب بر دانشگاه با جو علمی غالب بر حوزه به لحاظ موضوعی متفاوت است.
وحدت تاکتیکی حوزه و دانشگاه
حجت‌الاسلام فاضل‌میبدی ادامه داد: اگر منظور از وحدت حوزه و دانشگاه، وحدت تاکتیکی باشد که این نوع وحدت از ابتدای انقلاب مطرح بوده است؛ اینکه حوزه و دانشگاه در مقابل استعمار و استکبار بایستند و به لحاظ تاکتیکی با هم وحدت داشته باشند. امکان این نوع وحدت وجود دارد و باید در جای خودش بحث و بررسی شود، اما در خصوص وحدت موضوعی، معتقدم حوزه و دانشگاه به وحدت نخواهند رسید. این روزها عده‌ای بحث علوم انسانی اسلامی را مطرح می‌کنند، اما مشخص نیست که این مسئله به نتیجه برسد یا نه و تا جایی که شخصاً اطلاع دارم، مسیر هواداران این ایده نیز با مسیر حوزه تفاوت دارد. اینکه بخواهیم مبانی علوم انسانی را از دین استخراج کنیم کمی سخت است، نمی‌خواهم منکر این موضوع بشومف اما جای بحث دارد.
وی بیان کرد: تنها کاری که بعد از انقلاب در راستای وحدت حوزه و دانشگاه انجام شده، این بوده است که پاره‌ای از دانش‌های حوزوی مثل معارف و کلام اسلامی را به دانشگاه برده‌اند و هر دانشجویی باید این واحدهای درسی را بگذراند تا اعتقاداتش تقویت شود. نمی‌دانم این کار چقدر موفق بوده یا نه، اما فکر می‌کنم توفیق چندانی حاصل نشده است؛ به هر حال دانشجو زبان دیگری دارد و کسانی که در دانشگاه‌ها متون دینی را تدریس می‌کنند و همچنین خود این متون ممکن است زبان و ادبیات دیگری داشته باشند. از طرف دیگر، اگر بخواهیم دانشجویان را به اسلام هدایت کنیم، به نظرم این روش که علومی از حوزه را به دانشگاه ببریم، ممکن است موفقیت‌آمیز نباشد و نتیجه مطلوب به دست نیاید.
آزادی و عدالت اجتماعی؛ عامل گرایش دانشجویان به دین
عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: دانشجویی که در یک نظام اسلامی زندگی می‌کند، اگر آن نظام به امیدها، آینده و مسائل اقتصادی‌اش پاسخ مثبت دهد، آن دانشجو چه درس‌های علوم و معارف اسلامی را بخواند و چه نخواند، اعتقادش به اسلام تقویت می‌شود. اگر درس‌های علوم و معارف اسلامی در دانشگاه‌ها وجود داشته باشد، اما در بیرون از دانشگاه اتفاقاتی بیفتد که دانشجو آنها را تبعیض تلقی کند، در اعتقاداتش راسخ نخواهد بود. بنابراین برای اسلامی کردن دانشگاه باید اسلامی را که مبتنی بر آزادی و عدالت اجتماعی باشد در عمل نشان دهیم، در غیر این صورت دروس دینی پاسخگو نخواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه باید رابطه‌ای انسانی میان نهادهای یک جامعه وجود داشته باشد، گفت: اگر در دانشگاه کسی بحثی را آزادانه مطرح کرد، حوزه نباید تکفیرش کند، چون موضع حوزه موضع دینی است و نوعی برتری ایدئولوژیک و دینی نیز در جامعه دارد، اما باید دانشگاه را آزاد بگذارد و خدای نکرده حکم تکفیر از ناحیه کسی صادر نشود. اگر در دانشگاه‌ها آزادی فکر رواج داده شود و حوزه نیز این آزادی را تحت تأثیر قرار ندهد، اثر خوبی خواهد داشت و نوعی همکاری به حساب می‌آید.
حوزه و دانشگاه برای تحقق ارزش‌های انسانی تلاش کنند
حجت‌الاسلام فاضل‌میبدی افزود: از طرف دیگر، اگر مسائل تخصصی و کارشناسی مثل رِبا که موضوع آن پول و بانک است در حوزه مطرح شود، دانشگاه می‌تواند به حوزه کمک کند و یک‌سری احکام که موضوع آنها تخصصی و کارشناسی است، مثل فتوای اخیر مراجع مبنی بر حرمت استفاده از وسایل نقلیه شخصی در مغایرت با طرح‌هایی که به موجب قانون وضع می‌شود، بهتر است یک کارشناس محیط زیست این مسائل را با مراجع و فقها مطرح کند تا آنها بر اساس این نظرات کارشناسی فتوا صادر کنند. در واقع این نوع همکاری‌ها می‌تواند میان حوزه و دانشگاه شکل بگیرد که بسیار هم خوب است، اما اینکه بخواهیم علم حوزه وارد دانشگاه شود و برعکس، تاکنون امکان تحقق نداشته است. یکی از نقاط مشترکی که حوزه و دانشگاه باید داشته باشند، این است که هر دو در برابر ظلم بایستند و برای تحقق آزادی، عدالت اجتماعی و ارزش‌های انسانی در جامعه تلاش کنند.
انتهای پیام
