نحوه مواجهه با کودکان داغدیده از کرونا / سرکوب‎ احساسات باعث مزمن شدن سوگ می‎‌‌‌شود

به گزارش ایکنا، همزمان با شیوع کرونا در سراسر جهان و کشور ما، کودکان و نوجوانان نیز همچون بزرگسالان در معرض فشار‌ها و نگرانی‎های ناشی از همه‎گیری این بیماری قرار گرفتند و آن‌ها نیز مانند سایر افراد بزرگسال از دوری یا مرگ عزیزان خود رنج می‎برند و این رنج بر روحیه و ادامه زندگی آن‌ها اثرگذار است.

از آنجایی که توانایی کودکان برای سازگاری با شرایط پرتنش و فقدان‎های پیش‌آمده کمتر از افراد بالغ است و روند سوگواری آنان برای ازدست‌رفتگان تحت تأثیر شرایط خاص ابتلا به بیماری واگیردار کرونا قرار می‎گیرد، توجه به توصیه‎هایی در جهت بهتر کنار آمدن کودکان با درد و غم جدایی از عزیزان‎شان ضروری است؛ لذا برای پاسخ به این سؤال مهم که برای کودکان سوگوار در این ایام چه می‎توان کرد، به سراغ فریبا عربگل، فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، رفتیم که متن این مصاحبه را در ادامه می‎خوانید؛

عربگل با اشاره به اصول مواجهه با کودکان و نوجوانان سوگوار در روز‌های کرونایی و توصیه‎هایی برای کمک به این کودکان به منظور بهتر کنار آمدن آن‌ها با درد و غم جدایی عزیزان‎شان، اظهار کرد: در این دوران که کودک نمی‌تواند با بیمار ملاقات داشته باشد و اطرافیان و اقوام هم نمی‌توانند برای همدردی و همراهی در کنار او باشند، فرایند حل سوگ دچار مشکل می‎شود؛ لذا با تمام سختی‎هایی که شرایط ابتلا به کرونا برای کودک و خانواده او ایجاد می‎کند، باید یک فرد بزرگسال سالم مراقبت از کودک را بهعهده بگیرد و همراه او باشد؛ این فرد می‎تواند مادربزرگ، خاله، عمه و یا والد بازمانده باشد. البته چنانچه شرایط اجازه بدهد می‎توان از یک دوست و آشنای نزدیک و یا فردی که در کنار رفتار و منش حمایتگر و پذیرا، به نکات بهداشتی نیز آگاه باشد استفاده کرد تا سوگ کودک با از دست دادن یا بیمار شدن عضو دیگری از خانواده دوچندان نشود.

وی با تأکید بر اینکه باید شرایطی را برای کودک فراهم کرد تا او بتواند با سایر بازماندگان با روشی امن و کم‎‌خطر در ارتباط باشد، گفت: این ارتباط می‎تواند تلفنی و یا تصویری باشد تا کودک احساساتش را ابراز کند. البته بهتر است به کودکان سنین بالاتر و نوجوانان اجازه دهیم که در فضای مجازی با دوستان و همکلاسی‎های خود گفت‎وگو کنند تا اندکی تسکین یابند. در این بین نظارت بر فضای مجازی برعهده بزرگسال مسئول است.

فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان با تأکید بر اینکه در شرایط فقدان عزیزان باید به کودک اجازه ابراز و بیان احساساتش را بدهیم، افزود: خاموش یا سرکوب‎ کردن احساسات کودک فقط باعث مزمن و پیچیده شدن سوگی می‎شود. برای مثال به او نگویید: «حالا دیگه بابا داره می‎یاد، اشک‎هات را پاک کن تا اون هم بیشتر ناراحت نشه ...» بلکه بهتر است به او بگویید: «عزیزم ... می‌دونم تو دلت چقدر غم داری و ناراحتی ... تو مامانت را خیلی دوست داشتی»؛ این نوع بیان باعث تخلیه شدن احساسات و آرام‎تر شدن کودک می‎شود.

عربگل تصریح کرد: باید مواظب گفته‎ها و توصیه‎هایی که به کودکان می‎کنیم باشیم. برخی جملات که از روی دلسوزی و به قصد کمک به کودک گفته می‎شود ممکن است ترس، ناراحتی و اضطراب او را بیشتر کند. معمولاً در این مواقع و به لحاظ شرایط بزرگتر‌ها به کودک می‎گویند: «دیگه گریه نکن، این جوری که تو بی‌قراری و گریه می‎کنی، بدنت ضعیف می‎شه و خودت هم مریض می‌شی...» که این نوع توصیه‌ها که از روی دلسوزی است، بر روی ناخودآگاه کودک اثر گذاشته و موجب ناراحتی و اضطراب بیشتر کودک می‌شود.

وی اظهار کرد: در چنین مواقعی خواندن داستان‎هایی با مضمون سوگ و از دست‎دادن عزیزان هم می‌تواند به کودک کمک کند تا در نظر خودش تنها انسانی نباشد که چنین رنجی را تحمل کرده است؛ همچنین متوجه می‎شود که تمام علائمی که تجربه می‎کند، شرایط طبیعی یک سوگ طبیعی است و متوجه خواهد شد که او هم مثل سایر افراد است و حالت‎ها و رفتارش غیرعادی نیست. این روش کمک می‎کند تا کودک با شخصیت داستان همانند‎سازی کند و احساساتش را بروز دهد.

 

فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان با بیان اینکه بهتر است بازماندگان شرایطی را فراهم کنند تا کودک از راه‎های غیرکلامی احساساتش را نشان دهد، گفت: برای مثال کشیدن نقاشی بسیار اثرگذار است. حتی می‎توانید جعبه یا قلکی را با کمک خود کودک تهیه کنید و بگویید که می‎تواند احساسات و افکارش را بنویسد و در درون آن قرار دهد. البته در مورد کودکان کوچک‎تر بهتر است از نقاشی کمک بگیرید و همان‎ها را داخل جعبه بیندازد. همچنین می‎توانید به او بگویید اگر دوست دارد می‎تواند نوشته‎اش را برای شما بخواند وگرنه این جعبه خصوصی است و هیچ‌کس اجازه ندارد آن‌ها را بخواند.

عربگل ادامه داد: کودک در این جریان می‎تواند نامه‎ای برای عزیز از دست رفته‎اش بنویسد و داخل جعبه احساساتش بیندازد. همچنین می‎توانید نوجوانان را راهنمایی کنید تا فایل یا پوشه‎ای را در رایانه برای بیان احساسات خود باز کند. در حقیقت انجام برخی روش‎های غیررسمی مانند ساخت کلیپ از عکس‎های عزیز از دست رفته می‎تواند جایگزین مراسم و مناسک رسمی شود و کودک و نوجوان از طریق آن‌ها احساساتش را با دیگران مطرح کند.

 

 

وی با اشاره به اینکه باید توجه کرد که هر کودکی منحصر به فرد است و به روش خاص خودش سوگواری می‎کند، گفت: نباید واکنش کودکان را یکنواخت و محدود به یک الگوی خاص کرد. تجربه هر نوع احساسی توسط کودکان اعم از خشم، اندوه، غم، نفرت، حسادت و... پذیرفته است؛ برای نمونه ممکن است آنان با دیدن کودکی که در آغوش پدر یا مادرش است احساس خشم و بی‎عدالتی، تنفر و یا حسادت کنند که در چنین مواقعی باید اصولی و درست با آن‌ها برخورد کرد.

این فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان با بیان اینکه برخی از کودکان و حتی اطرافیان بزرگسالشان نیز به دلیل شرایط ویژه ناشی از این بیماری کرونا و سوگ ناشی از آن ممکن است نیاز به مشاوره و مداخلات درمانی داشته باشند، اظهار کرد: در زمان همه‎گیری بیماری کرونا و محدودیت حضور فیزیکی شاید لازم باشد این مشاوره‎ها و درمان‎ها به صورت غیرحضوری و تماس تصویری یا تلفنی انجام شود، ولی توصیه می‎شود پس از فروکش کردن بیماری حتماً با یک روانشناس و یا روان‎پزشک متخصص به صورت حضوری این کودکان مشاوره و درمان شوند که بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

عربگل تصریح کرد: در صورت وجود برخی علائم در کودکان و نوجوانان آن‌ها نیازمند کمک حرفه‎ای از روانپزشکان کودک، روانشناسان و مشاوران کودک هستند. برخی از این علائم مانند هرگونه اشاره یا صحبت در مورد خودکشی، آسیب‎رساندن به خود، پرخاشگری و بی‎قراری شدید، تمایل به مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر برای تسکین ناراحتی در نوجوانان و طولانی شدن علائم سوگ کودک است.

وی در پایان گفت: انتظار نداریم کودک بلافاصله پس از مرگ عزیزش به شرایط روزمره معمولی قبلی برگردد، اما انتظار داریم برخی از عملکرد‌های کودک در حوزه تحصیل و ارتباط اجتماعی و مراقبت از خود پس از چندین ماه به حالت قبل برگردد و اگر رفتار‌ها و نحوه برخورد با کودکان در این شرایط به درستی صورت گیرد، اثرات و لطمه‌های روحی این ضایعه در شرایط فعلی کشور کمتر خواهد شد.