تربیت اسلامی و جایگاه فناوری‌های نوین
اکنون در دنیای پرشتاب فناوری‌های نوین، فضای مجازی به عنوان یک فرصت یا تهدید، دست‌اندرکاران تربیت نسل جوان را با چالشی بزرگ روبرو کرده است. استفاده گسترده از این فناوری و امکان دسترسی آسان به منابع اطلاعاتی و متنوع باعث به وجود آمدن بسیاری از رفتارهای غیراخلاقی به‌ویژه در میان نوجوانان شده است.
نوجوانی فصلی مهم در زندگی انسان است و از آنجا که آغاز شکوفایی فکری است، نیاز به مراقبت و پرورش مناسب دارد. شهید مطهری درباره تعلیم و تربیت و هدف والای آن می‌فرماید: «در تعلیم و تربیت، هدفِ تعلیمات؛ تقویت دستگاه فکر و ادراک و بالا بردن سطح افکار است و هدف تربیت؛ تقویت نیروى اراده است». اکنون در دنیای پرشتاب فناوری‌های نوین، فضای مجازی به عنوان یک فرصت یا تهدید، دست‌اندرکاران تربیت نسل جوان را با چالشی بزرگ روبرو کرده است. استفاده گسترده از این فناوری و امکان دسترسی آسان به منابع اطلاعاتی و متنوع باعث به وجود آمدن بسیاری از رفتارهای غیراخلاقی به ویژه در میان نوجوانان شده است.
یک سالی است که ایران و دنیا از وجود مهمان ناخوانده‌ای با مشکلاتی مواجه شده، این در حالی است که نه تنها اقشار مختلف با مشکلات بزرگی روبرو شدند بلکه نوجوانان و دانش‌آموزان در زمینه آموزش از کلاس‌های حضوری محروم شدند و این موضوع باعث سوق دانش‌آموزان به شبکه‌های مجازی شد هر چند در ابتدا مشکلاتی وجود داشت اما با راه‌اندازی شبکه دانش‌آموزی «شاد» تا حدودی این مشکل رفع شد. این در حالی است که روز به روز دانش‌آموزان و قشر نوجوان با فضای مجازی انس گرفتند.
ایکنا یزد، به مناسبت هفته تربیت اسلامی در گفت‌وگویی با دو فعال مجازی و همچنین مسئولان معاونت پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش استان یزد، به بررسی موضوع «تربیت اسلامی و جایگاه فناوری‌های نوین» پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
راضیه شایان، فعال مجازی استان یزد در گفت‌وگو با ایکنا، با تبریک هفته امور تربیتی و تربیت اسلامی به تلاشگران عرصه تعلیم و تربیت با مروری بر چهل سال پیش اظهار کرد: در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی نهاد و امور تربیتی با هدف گسترش و تعمیق ارزش‌های انقلاب اسلامی شروع به شکل‌گیری کرد تا دانش‌آموزان را به ارزش‌های اسلامی ترغیب کند و بر همه ما روشن است که استمرار و بقای هر جامعه مستلزم آن است که مجموعه باورها، ارزش‌ها، رفتارها، دانش‌ها و مهارت‌های آن به نسل‌های جدید انتقال یابد.
وی ادامه داد: سؤال اینجاست که چگونه این انتقال ارزش‌ها به خصوص ارزش‌های دینی صورت گیرد، آیا می‌توان همان سبک‌های یادگیری و شیوه‌های آموزشی چندین ده سال پیش را برای نوجوان جامعه کنونی اجرایی کرد یا اصلاً استفاده از فناوری‌ها و امکانات روز در آموزه‌های دینی و تربیت اسلامی جایگاهی دارد. این مسئله واضح است که فرزندان ما از آنِ آینده هستند و آینده نیز شرایط متفاوت با زمان حال دارد، بنابراین باید فرزندان خویش را با توجه به رویدادها و شرایط حاکم بر آینده تربیت کنیم، امام علی(ع) در حدیثی زیبا در این باره می‌فرمایند: «لا تَقسِروا اَولادَكُم عَلى آدابِكُم، فَاِنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَيرِ زَمانِكُم، فرزندانتان را بر آداب خود تربیت نکنید چرا که آنها برای آینده و زمانی غیر از زمان شما آفریده شده‌اند.»
وی ادامه داد: نقش استفاده از فناوری‌های نوین در امر تربیت با توجه به روایت امام علی(ع) کاملاً مشخص است و باید از فناوری‌های نوین در جهت ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت دانش‌آموزان بهره ببریم البته اینجا ذکر این نکته لازم است که علاوه بر اینکه فناوری‌های نوین اعم از چندرسانه‌ای، فرارسانه‌ای و ... تأثیرات بسزایی در تربیت دانش‌آموزان دارد اما اگر به گونه‌ای دیگر به این مسئله نگاه کنیم، همین فناوری‌ها در اثر استفاده نابجا و غیرمتعارف قادر است، بر روی سلامت روانی دانش‌آموزان تأثیرات غیرقابل جبرانی به جای بگذارند و علاوه بر فرصت‌ها می‌تواند تهدیدهای جدی بر دامان جامعه داشته باشد و اینجاست که نقش سواد رسانه‌ای برای اشخاصی که میخواهند از فناوری‌های نوین در بحث تربیت بهره ببرند امری ضروری و مهم است.
این فعال مجازی گفت: در دهه‌های اخیر رویکردهای سنتی یادگیری و تدریس با ظهور فناوری‌های نوین مانند چندرسانه‌ای، فرارسانه‌ای و ارتباطات از راه دور دچار تغییر و تحول اساسی شده است، تعلیم و تربیت در یک سمت با امر انتقال مفاهیم دانش و سنت‌ها و از سوی دیگر با دنیایی از اطلاعات و ارتباطات و فناوری‌های نوین روبرو است که باید به دنبال راهکارهای جدید برای پاسخگویی به پیچیدگی‌های عصر حاضر و نیازهای فراگیران در جامعه باشد و این رسالت بس عظیمی است و در عین حال بسیار ارزشمند که می‌تواند سبب تحولات در جامعه شود.
وی ادامه داد: از زمانی که کشور ما هم دچار بیماری منحوس کرونا شد و بحث تعلیم و مباحث آموزشی به فضای مجازی سوق داده شد، دغدغه‌مندان تربیت اسلامی بویژه مبلغان حوزوی با استفاده از همین فناوری‌های نوین فعالیت‌های قابل توجهی را انجام دادند.
شایان؛ سخنرانی‌های چند رسانه‌ای در فضاهای مختلف با توجه به مناسبت‌های مذهبی در شهر یزد و شهرستان‌های استان و حتی خارج از استان، برگزاری جشن تکلیف مجازی، برگزاری جلسات آنلاین نهج‌البلاغه‌خوانی در گروه‌های مجازی اعم از ایتا، واتس‌اپ و ...، آموزش احکام، اجرای نمایشنامه‌های آنلاین و ... را از جمله برنامه‌ها دانست و گفت: اکثر مخاطبان ما را قشر نوجوان تشکیل می‌دهند و بحمدالله تمامی این برنامه‌ها مورد استقبال مدارس استان و حتی خارج از استان قرار گرفته است.
شایان در پایان بیان کرد: امام خمینی(ره) می‌فرمایند: « .......... اگر چنانچه معلم یك معلمی باشد كه دعوت به نور بكند، دعوت به صلاح بكند، دعوت به اسلام بكند، دعوت به اخلاق صالحه بكند، دعوت به ارزش‌های اسلامی بكند، آن ارزش‌هایی كه عندالله ارزش است، اگر معلم این كار را بكند همانطوری كه انبیاء مردم را از ظلمت به نور می‌كشانند، این معلم هم این بچه‌ها را از ظلمات به نور وارد می‌كند و همین شغلی است كه شغل انبیاء است.» امیدوارم بتوانیم با کسب سواد رسانه‌ای به شایستگی از فناوری‌های نوین در عرصه تربیت اسلامی بهره‌مند شویم.
بهره‌مندی از متن‌نوشته به جای کلیپ
فاطمه رشیدنیا، دیگر فعال مجازی در استان یزد نیز با اشاره به ارائه شیوه‌ای متفاوت در ارائه مطالب اظهار کرد: از همان ابتدای کرونا و با تشکیل گروهی ویژه طلاب و زنان خانه‌دار مباحثی در زمینه «معاد از دیدگاه قرآن» با عضویت 40 نفر فعالیت در این فضا را آغاز کردیم.
وی ادامه داد: شیوه‌ای که ما در پیش گرفتیم متفاوت از بقیه بود به نحوی که با بهره‌مندی از متن‌نوشته و عکس‌نوشته به جای ارسال صوت، کلیپ و فیلم در جذب مخاطب و استقبال گروه‌های مختلف با موفقیت روبرو شدیم و البته منبع اصلی مطالب و نوشتارهای ما از آیات و روایات در نظر گرفته شده است. در این قالب کلیپ و صوت که اکثراً در زمینه مباحث تربیتی است، به صورت متن پیاده و پس از ویراستاری در گروه قرار داده می‌شود و حتی به این شیوه جشن و روضه‌های مجازی برگزار شد و با استقبال اقشار مختلف همراه بود.
رشیدنیا ادامه داد: در ابتدای امر فعالیت ما به گروه طلاب محدود بود اما در ادامه فعالیت ویژه بانوان خانه‌دار گسترش یافت هرچند فعالیت‌های اندکی برای نوجوانان صورت گرفته اما با توجه به حساسیت این سنین باید بیش از این به تربیت اسلامی نوجوانان اهمیت داده شود و به سؤالات احتمالی این قشر بویژه در جامعه کنونی که به دلیل شیوع کرونا با فضای مجازی انس بیشتری دارند، پاسخگو بود لذا باید برای این قشر که دشمنان هر لحظه برای انحراف آنها گام بر می‌دارند، برنامه‌ریزی شود.
وی با اشاره به اینکه در زمینه تفسیر قرآن نیز به صورت تخصصی با عضویت 70 نفر این کار انجام می‌شود گفت: این ویژه‌برنامه نیز به صورت عکس‌نوشته و متن انجام می‌شود و 70 نفر به صورت تخصصی در حال آموزش هستند، هر چند درخواست‌های زیادی برای گسترش این برنامه وجود دارد که ان‌شاءالله در آینده اقدام خواهد شد.
رشیدنیا با اشاره به مشکلاتی که در زمینه فضای مجازی وجود دارد گفت: فعالیت ما در حال حاضر در ایتا انجام می‌شود و خوشبختانه این فضا، فضای سالم و دارای امنیت بیشتری نسبت به دیگر فضاها است و با این اقدام متوجه شدیم، به هر نحو می‌توان تأثیرگذار بود و آنچه اهمیت دارد، فضایی است که در اختیار داریم و به نظرم بهره‌مندی از آن تقوای استفاده و بودن در فضا و آلوده نشدن را می‌طلبد و اینکه اعتقادات ما دچار مشکل نشود و ابراز اعتقادات به آسانی صورت گیرد اما در برخی شبکه‌های مجازی این امکان وجود ندارد و باید بیش از پیش نسبت به فرزندانمان و فضایی که در اختیار دارند، توجه داشته باشیم.
این استاد حوزه در پاسخ به سؤال ایکنا در زمینه وضعیت نیروهای متخصص در امر مجازی بیان کرد: با توجه به شیوه متفاوت فعالیت ما که به حالت نوشتار مسائل تربیتی را به صورت خوراک برای مخاطب تبدیل می‌کند و باید متن روان‌سازی شود، به نحوی که متن‌ها ویرایش و در برخی قسمت‌ها رنگی و یا بزرگ‌تر از بقیه قسمت‌ها باشد و حتی عکس متناسب انتخاب شده و برخی نکات ویرایشی باید مورد توجه باشد تا بتوان مخاطب را جذب کرد، به نظرم این امر یک هنر است و باید نیروهایی که در این زمینه فعالیت دارند، آموزش دیده باشند.
شبکه شاد فضایی امن برای دانش‌آموزان
سعدی زارعشاهی، رئیس اداره امور تربیتی اداره‌کل آموزش و پرورش استان یزد نیز با اشاره به اینکه شبکه دانش‌آموزی شاد در راستای برگزاری کلاس‌های مجازی با توجه به شیوع کرونا راه‌اندازی شد بیان کرد: تمام برنامه‌ها در این شبکه تأیید شده و موردی مبنی بر وجود تأثیرگذاری منفی بر دانش‌آموزان وجود ندارد.
وی ادامه داد: مربیان تربیتی و معاونان پرورشی و فرهنگی مدارس نیز آموزش‌های لازم را دیده‌اند تا برنامه‌ها متناسب با دانش‌آموزان ارائه شود و حتی برنامه‌هایی برای خانواده‌ها با سخنرانی اساتید برجسته اجرایی می‌شود.
زارعشاهی در پاسخ به این سؤال که گاهاً دیده می‌شود برخی مدارس در فضاهای دیگر نسبت به تشکیل کلاس اقدام می‌کنند گفت: این اقدام تخلف محسوب می‌شود زیرا که فضای شاد اکنون به خوبی ارائه شده و مشکلاتی که در ابتدای امر وجود داشت، رفع شده و حتی استفاده از این فضا به صورت رایگان خواهد بود و به نحوی هزینه‌های اضافی را کاهش می‌دهد.
وی ادامه داد: برخی فضاها از امنیت کامل برخوردار نیستند و می‌تواند اثرات سویی بر دانش‌آموزان و فرزندان ما داشته باشد لذا توصیه می‌شود خانواده‌ها از اینترنت دانش‌آموزی استفاده کنند.
امید است تربیت اسلامی در سطح جامعه به‌ویژه خانواده‌ها مورد توجه بیشتری قرار گیرد و استفاده قشر نوجوان از فضای مجازی به صورت کنترل شده صورت گیرد، هرچند آن‌گونه که مشخص است، خانواده‌ها به‌ویژه یزدی‌ها برای بحث آموزش اهمیت بیشتری قائل می‌شوند، به نحوی که در سال‌های متمادی صدرنشینی کنکور از آنِ یزدی‌ها شده، و این در حالی است که معاونت فرهنگی و پرورشی آموزش و پرورش استان یزد در این زمینه ایجاد یک تعادل بین آموزش و همچنین پرورش را لازم و ضروری می‌داند و در این راستا اقداماتی صورت گرفته اما مطلوب نیست.
اماکن پرورشی یزد به روز نیست
حسینعلی ملانوری، معاونت فرهنگی و پرورشی آموزش و پرورش استان یزد با اشاره به اینکه نگرش در حوزه تربیتی تمام ساحتی که مورد توجه سند تحول بنیادین نیز است گفت: رویکرد نصف، نصف بین تعلیم و تربیت در جامعه و فعالیت‌ها لازم است و نقش خانواده‌ها در این زمینه قطعاً مثمر ثمر خواهد بود هرچند فعالیت‌های پرورشی که تاکنون انجام شده، به نقطه مطلوب نرسیده اما توجه هرچه بیشتر خانواده‌ها هم به این سمت در اولویت قرار دارد تا ان‌شاءالله فعالیت‌های پرورشی در سطح مطلوب‌تری ارائه شود.
وی با اشاره به کمبود مربی پرورشی در استان بر ساماندهی نیروی انسانی تأکید کرد و گفت: در آینده‌ای نزدیک با موجی از بازنشستگی مواجه خواهیم شد و ممکن است با چالش جدی در این زمینه روبرو شویم زیرا که تأمین نیروی انسانی از دو مسیر؛ ماده ۲۸ و نیروهای آزاد از طریق آزمون و دانشگاه فرهنگیان محقق می‌شود و از هر دو طریق نیروی انسانی که به آموزش و پرورش اختصاص داده شده، کفایت نمی‌کند و از طرفی از طریق نیروی سرباز طلبه و طرح امین نیروهایی به آموزش و پرورش تزریق می‌شوند و شاید بخشی از نیروی انسانی جبران شود ولی کمبود را جبران نخواهد کرد به نحوی که اکنون با کمبود مربی پرورشی و مشاور در مدارس استان مواجه هستیم.
وی در زیست بوم جدید کرونا نیازمندی به مشاوره را لازمه دانش‌آموزان دانست و گفت: تاکنون حمایت‌های خوبی از سوی مراکز مشاوره صورت گرفته است.
ملانوری با اشاره به آسیب‌ها و چالش‌های حوزه پرورشی، عدم به روزرسانی فضاها و اماکن پرورشی و فرهنگی را از آن جمله دانست و گفت: مراکز مشاوره، دارالقرآن‌ها، اردوگاه‌ها و ... در سطح استان وجود دارد که به دلیل نبود امکانات و کمبود اعتبار از سطح بالایی برخوردار نیست و هنگامی که دانش‌آموزان به این مراکز مراجعه کنند، قطعاً به این سمت رغبتی نشان نمی‌دهند لذا باید از پتانسیل بین‌بخشی دستگاه‌های استان استفاده کرد و همچنین تغییر نگاهی در بین خیران مدرسه‌ساز ایجاد شود تا در کنار مدرسه‌سازی به این امر اهتمام داشته باشند، به عنوان مثال از هر ۱۰ مدرسه یک کانون فرهنگی و تربیتی احداث یا امکانات آن به‌روزرسانی شود و این تغییر نگاه در حوزه فعالیت‌های پرورشی تحولی ایجاد خواهد کرد.
انتهای پیام
