غفلت ایران از 30 درصد گردشگران جهان/ کجای صنعت گردشگری حلال هستیم + صوت
دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به ظرفیت بالای ایران در گردشگری حلال، خواستار توجه مسئولان و تدوین برنامه‌ریزی صحیح برای معرفی این ظرفیت بزرگ به جهان شد.
به گزارش ایکنا، در حالی که تمام آنچه در ایران عرضه می‌شود، از غذا گرفته تا تفریحات، همه در قالب حلال می‌گنجد، سایر کشورهای جهان، که برخی از آنها حتی مسلمان نیستند، توانسته‌اند با سرمایه‌گذاری در گردشگری حلال نه تنها از فواید اقتصادی این صنعت نوپا بهره‌مند شوند، بلکه زمینه تعامل فرهنگی و دینی گسترده را با 30 درصد از گردشگران جهان که مسلمان هستند، فراهم کنند.
اما مشکل کجاست؟ چرا ایران نتوانسته خود را به عنوان قطب گردشگری حلال در جهان معرفی کند؟ چه بخشی از مسئولیت رونق گردشگری حلال برعهده دولت و چه بخشی برعهده مردم است؟ هادی اعظمی، دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، به سؤال‌های ایکنا در این خصوص پاسخ داد.
ایکنا ـ گردشگری حلال چیست و چه جایگاهی در گردشگری جهانی دارد؟
گردشگری حلال یک صنعت، برند یا نوع جدیدی از گردشگری است و کشورهایی که دارای قابلیت نسبی رقابت هستند می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. سازمان گردشگری جهانی نیز پذیرفته است که گردشگری حلال بُعد جدیدی از گردشگری است که برنامههای تفریحی، اوقات فراغت و گردشگری ویژه‌ای را مخصوصاً برای مسلمانان به ارمغان آورده است. البته در این صنعت فقط استفاده از اماکن مذهبی مبنا نیست، بلکه تمامی انواع گردشگری را مدنظر دارد، اما با رعایت موازین شرعی، سالم، حلال و احترام به ایدئولوژی فرهنگی کشورهای مسلمان. جالب اینجاست که در این حوزه تنها کشورهای مسلمان پیشرو نیستند. همچنین 30 درصد گردشگران جهان را مسلمانان تشکیل می‌دهند و این رقم بالایی است و کشورهای اسلامی و غیراسلامی هم از این مهم غافل نبوده‌اند و تلاش می‌کنند که در این مسیر گام بردارند.
ایکنا ـ آیا ایران سهمی از سود سرشار گردشگری حلال در جهان دارد؟
مسلمانان هر کشوری علاقه‌مند هستند که مسائل اعتقادی و فرهنگی خود را داشته باشند و از محدودیت‌های شرعی به خصوص برای بانوان بگذرند و سفری خوب را تجربه کنند. با این نگاه فرصت مناسبی هم برای ایرانیانی که می‌خواهند به سایر کشورها سفر کنند و هم برای مسلمانانی که می‌خواهند به ایران سفر کنند ایجاد می‌شود. گردشگری حلال فرصتی برای بهره‌مندی از منافع اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... گردشگری است و به بهبود روابط بین کشورها کمک می‌کند. ایران نیز با داشتن ظرفیت‌های مهمی از جمله مباحث فرهنگی، دینی و مذهبی و اینکه یکی از قطب‌های مهم کشورهای اسلامی به ویژه در حوزه تشیع محسوب می‌شود، می‌تواند از این فرصت استفاده کند.
ایکنا ـ محدودیت‌های ایران برای تحقق گردشگری حلال چیست؟
شرایط سیاسی، رقابت‌های بینالمللی و بحث‌های ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری محدودیت‌هایی را برای ورود گردشگران خارجی به ایران ایجاد کرده است. البته باید زمینه‌ها و تفکر غالب را به سطحی برسانیم تا شرایط میزبانی خوبی را برای گردشگران حوزه حلال ایجاد کنیم.
در جهان بسیاری از کشورها با مباحثی از قبیل عرضه غذای غیرحلال، ممنوعیت پوشش بانوان، اختلاط بانوان و آقایان در مراکز تفریحی، تعیین نکردن محلی برای عبادت مسلمانان، نبود برنامههای تفریحی حلال و ... مشکل دارند، اما آنهایی که به فکر تدبیر این مباحث هستند برگ برنده‌ای خواهند داشت و می‌توانند در حوزه گردشگری حلال حرفی برای گفتن داشته باشند. ایران هیچ‌یک از این مشکلات را ندارد، اما هنوز بهره چندانی از گردشگری حلال نبرده است.
ایکنا ـ مشکل اصلی کجاست؟ سیاستگذاری دولت یا نبود سرمایه‌گذاری بخش خصوصی؟
بسیاری از کشورها اگر بخواهند در گردشگری حلال فعال شوند، باید سرمایه‌گذاری زیاد و مجزایی را انجام دهند، در حالی که این بسترها در کشور ما فراهم است. تمام غذاهای عرضه‌شده در ایران حلال هستند، استفاده از استخرها و سواحل برای بانوان و آقایان جداست، احترام به اوقات شرعی که یکی از موارد مهم گردشگری حلال محسوب می‌شود، در ایران رعایت می‌شود، اماکن تفریحی حلال وجود دارد و ... .
پس ما بستر آماده را داریم، اما اراده معرفی و ترویج گردشگری حلال وجود ندارد. ضعف و سوء مدیریت نیز وجود دارد و همت والایی نیاز است تا گردشگری حلال در ایران محقق شود. البته ایران نه تنها از بُعد گردشگری حلال بلکه به طور کلی از منظر گردشگری جزو کشورهایی با ظرفیت بالاست و همین امر مزیت رقابتی خوبی را در اختیار ما قرار می‌دهد، اما توجه به گردشگری به طور عام و پرداختن به گردشگری حلال به طور خاص، به شدت مورد غفلت قرار گرفته است. اگر به این حوزه توجه شود، درآمد آن می‌تواند جای درآمد فروش نفت و فراورده‌های نفتی را بگیرد و درآمدزایی مستمر و پاکی را از منظر محیط زیستی خواهیم داشت که منجر به تعامل گسترده کشورهای اسلامی و غیراسلامی می‌شود. بی‌توجهی به گردشگری در تفکر مسئولان، ضعف برنامه‌ریزی‌ها و تأمین نشدن زیرساخت‌ها بخشی از مشکلات ماست. تصمیمات سیاسی معاندان و رقبای ما نیز منجر شده است که از ورود گردشگران خارجی محروم شویم. دستور ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، مبنی بر اینکه هر کس مهر ورود به خاک جمهوری اسلامی ایران را در پاسپورت خود داشته باشد حق ورود به آمریکا را ندارد، هوشمندانه بود، چراکه با وجود تحریم‌ها، درآمد گردشگری می‌توانست به حل مشکلات ایران کمک کند.
ایکنا ـ تحریم بانکی و استفاده نکردن از کارت‌های اعتباری خارجی در ایران چقدر به گردشگری کشور صدمه زده است و راهکار رفع این مشکل چیست؟
هر مانعی راه حل دارد؛ وقتی ترامپ اعلام کرد هر کسی که مُهر ورود به ایران در پاسپورت خود داشته باشد اجازه ورود به آمریکا را ندارد، مسئولان ایرانی اعلام کردند که در فرودگاه‌ها مهر ورود به ایران زده نمی‌شود که تصمیم هوشمندانه‌ای بود. برای این مشکل هم باید دولتمردان و متخصصان امور بانکی راهکاری را بیندیشند تا مانع‌زدایی شود. البته باید برآورد و پیش‌بینی مشکلات هم وجود داشته باشد تا غافلگیر نشویم و بتوانیم با کمترین خسارت مشکلات را مرتفع کنیم.
ایکنا ـ حضور گردشگران خارجی در ایران به غیر از فواید اقتصادی چه مزیتی دارد؟
گردشگران خارجی بسیاری بعد از اینکه از ایران می‌روند، در خصوص سفر خود مقاله و کتاب می‌نویسند و یا تیزر و کلیپ تهیه و نیز این سفر را به دیگران توصیه می‌کنند. گردشگران خارجی از میهمان‌نوازی، امنیت و جاذبه‌های گردشگری ایران سخن می‌گویند که بزرگ‌ترین تبلیغ برای ایران است.
غذای حلال نیز از جمله مزیت‌های گردشگری ایران است. باید این مورد را در نظر بگیریم که تنها مسلمانان طرفدار و خواهان غذای حلال نیستند، بلکه بسیاری از غیرمسلمانان نیز غذای حلال را مترادف با غذای سالم و بهداشتی می‌دانند و از آن استقبال می‌کنند. همچنین کیفیت غذاهای ایرانی برای گردشگران بسیار جذاب است. متأسفانه اراده لازم برای تمرکز بر گردشگری به طور عام و گردشگری حلال به طور خاص وجود ندارد و اگر ایران در این زمینه فعالیت کند، می‌تواند موفق‌تر از مالزی و اندونزی باشد که اکنون در گردشگری حلال حرفی برای گفتن دارند.
ایکنا ـ برای توسعه گردشگری حلال چند درصد برای دولت و چند درصد برای سرمایه‌گذاری خصوصی نقش قائل هستید؟
از آنجا که بسترسازی و سیاستگذاری وظیفه دولت‌هاست، 60 درصد مسئولیت برعهده دولت و 40 درصد وظیفه سرمایه‌گذاری برعهده خصوصی و مردم است. سیاست‌مداران باید بسترها را فراهم و بعد مردم به عنوان میزبان از گردشگران حلال استقبال کنند.
ایکنا ـ آیا سهم 60 درصدی دولت باید پابرجا باشد؟
خیر، چون در ابتدای راه هستیم و باید سرمایه‌گذاری اولیه، بسترسازی و قانونگذاری از سوی دولت صورت گیرد. بدین منظور سهم 60 درصدی برای دولت قائل هستیم، اما پس از انجام این اقدامات، باید دولت نقش خود را در گردشگری به بخش مردمی و خصوصی واگذار کند و سهم خود را به 20 تا 30 درصد کاهش دهد. البته مشروط بر اینکه نظارت قانونی و کنترل بر عملکرد درست بخش خصوصی وجود داشته باشد تا برخی از سودجویان با عملکرد خود به این صنعت صدمه نزنند.
ایکنا ـ شهرهای مذهبی بخشی از ظرفیت گردشگری ایران است. چقدر در معرفی آنها موفق بوده‌ایم؟
علاوه بر عربستان، عراق و سوریه، در میان سایر کشورها ایران تنها کشوری است که بارگاه یا مرکزی اسلامی دارد که مشهور است، ولی سایر کشورهایی که شهر مذهبی ندارند و بارگاه بزرگان دینی در آنها نیست در گردشگری مذهبی از ایران جلو زده‌اند مثل اندونزی و مالزی که با ساخت مساجد مختلف و ارائه گردشگری حلال، گردشگری مذهبی را توسعه داده‌اند. نه تنها شیعیان بلکه اهل سنت هم به زیات مرقد مطهر امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س)، حضرت شاه چراغ و سایر بقاع متبرکه علاقه‌مندند. بنابراین این ظرفیت زیاد است و به غیر از مباحث عام، به طور خاص می‌توانیم در کنار کشورهای عربستان و عراق در رده سوم جهانی در گردشگری مذهبی اسلامی قرار بگیریم، زیرا ظرفیت گردشگری حلال و گردشگری عام می‌تواند باعث رشد قابل توجه صنعت گردشگری در ایران شود.
ایکنا ـ موفق‌ترین کشورها در حوزه گردشگری حلال کدامند؟
مالزی با برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های غذای حلال اقدام به جذب گردشگر می‌کند. عربستان در گردشگری مذهبی مطرح است. امارات برای تمام سلایق کشوری آزاد محسوب می‌شود، اما در کنار آن، به گردشگری حلال توجه ویژه‌ای می‌کند. ترکیه نیز از طریق ارائه خدمات برای عموم سلایق و گردشگران مسلمان، که خواستار گردشگری حلال هستند، استفاده می‌کند. مراکش، اندونزی، اردن، قطر و مصر نیز نامشان مطرح است، اما نامی از ایران نیست، حتی کشوری اروپایی مثل اسپانیا درک کرده است که 30 درصد گردشگران جهان مسلمان هستند و باید متناسب با سلایق مسلمانان امکاناتی را فراهم کند تا راغب شوند که به این کشور سفر کنند. البته فقط مسئله اقتصادی نیست، بلکه این نوع گردشگری مسائل فرهنگی و تعامل گسترده ملت‌ها را نیز در پی دارد.
ایکنا ـ آیا برنامههای مدونی برای توجه به گردشگری حلال وجود دارد؟
دولت سیزدهم به ارتباط با همسایگان تمایل دارد. البته تعامل فقط از طریق صادرات محصولات صنعتی و کشاورزی و ... نیست، بلکه گردشگری یکی از منابع مهم درآمد و ارتباط است. بسیاری از همسایگان ما در گذشته بخشی از خاک ایران بودند و به لحاظ فرهنگی و تمدنی به ایران وابسته هستند. بنابراین باید به گردشگری حلال بین ایران و 15 همسایه‌مان توجه خاصی کنیم. ایران بعد از روسیه و در کنار چین بیشترین همسایگان را در دنیا دارد؛ اگر ضعیف عمل کنیم، شاید تعدد همسایگان یک تهدید باشد، اما اگر در حوزه‌های مختلف به ویژه گردشگری قوی عمل کنیم، قرابت تمدنی فرصت بزرگی است.
ایکنا ـ نقش مردم در رونق گردشگری حلال کجاست؟
مشکل در نبود سیاستگذاری، درک و تشخیص جایگاه گردشگری به عنوان یک درآمد اقتصادی پاک، پایدار و مستمر از سوی مسئولان و فرهنگسازی نشدن برای مردم است که باید به عنوان میزبان فعال باشند. ما به میهمان‌نوازی در جهان شهره هستیم. اگر امکانات فراهم شود، مردم در این مسیر گام خواهند برداشت و شرایط مطلوب و پایداری را در حوزه گردشگری حلال شاهد خواهیم بود.
ایکنا ـ پیشنهاد شما برای رونق گردشگری حلال چیست؟
تأکید ویژه من در وهله نخست توجه به همسایگان ایران است. چهارم بهمن در تهران همایش ملی ایران و همسایگان برگزار و نیز به منظور تعامل با همسایگان در حوزه‌های مختلف بحث شد. بحث فرهنگی و گردشگری هم در حوزه مباحث ژئوکالچر مطرح شد. همچنین فعالیت صاحب‌نظران در حوزه روابط ایران و همسایگان فقط در حوزه صنعت، کشاورزی و... نباشد، زیرا توجه به ارتباط فرهنگی می‌تواند جایگاه ویژه‌ای را در روابط داشته باشد. علی‌رغم اینکه ما در حوزه مسائل سیاسی و بینالمللی در مقایسه با رقبا محدودیت داریم، اما این محدودیت می‌تواند فرصتی برای ما و کشورهای اسلامی به ویژه کشورهای همسایه باشد تا از آن در تعامل فرهنگی استفاده کنیم. ما از خواهرخواندگی‌های شهرهایی مثل تهران، مشهد و تبریز با شهرهای نجف، کربلا، هرات، بخارا، سمرقند، باکو و... نباید غفلت کنیم و این امر بُعد فرهنگی دارد و در گردشگری حلال می‌تواند کمک فراوانی به اقتصاد کشور کند.
گفت‌وگو از زهرا ایرجی
انتهای پیام
