توصیف ملائکه در صحیفه سجادیه / فرشتگان قابلیت تکلیف‌پذیری ندارند
مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به توصیف و شرح وظایف ملائکه و اینکه فرشتگان قابلیت تکلیف‌پذیری ندارند زیرا وجودشان ثابت است، گفت: فرشتگان به امر خداوند وظیفه محاسبه و تدبیر عالم را بر عهده دارند.
حجت‌الاسلام اصغر عالی‌پور، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا، در شرح فرازهایی از دعای صحیفه سجادیه، گفت: در فرازهای 19، 20 و 21 از دعای سوم صحیفه سجادیه می‌خوانیم: «وَ الَّذِينَ ﴿لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ(19) وَ يَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ﴾، وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ ﴿سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدّارِ﴾(20) وَ الزَّبَانِيَةِ الَّذِينَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ ﴿خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ﴾ ابْتَدَرُوهُ سِرَاعاً، وَ لَمْ يُنْظِرُوهُ(21)؛ و درود بر فرشتگانی که خدا را در آنچه دستورشان می‌دهد، مخالفت نمی‌کنند؛ و آنچه را فرمان داده می‌شوند، انجام می‌دهند، و درود بر فرشتگانی که به اهل بهشت می‌گویند: بر شما به خاطر صبری که بر عبادات و ترک محرمات کردید، سلام باد؛ بنابراین خانه آخرت، برای شما نیکو خانه‌ای است؛ و درود بر نگاهبانان دوزخ؛ چون به آنها گفته شود: مجرم را بگیرید و او را زنجیر کنید و سپس به جهنم دراندازید؛ شتابان و سریع دستگیرش کنند و به او مهلت ندهند.»
وی با بیان اینکه فرشتگان موجوداتی هستند كه قابليت تكليف‌پذيری ندارند، زيرا وجودشان ثابت است، آنان نورانی محض بوده و نسبت به تكليف غيرقابل تخلف‌اند و آنچنان كه خلق شده‌اند و در همان خط ويژه‌ای كه به دستور خالق در آن گمارده شده‌اند ثابت میمانند، ادامه داد: اميرمؤمنان علی(ع) در این رابطه در نهج‌البلاغه فرموده است: «بعضی از آنان ساجد هستند و ركوع ندارند و بعضی در ركوع هستند و سجده نمیكنند.»
عالی‌پور اضافه کرد: آن موجودات نورانی، اگرچه در ذات خود محض كمال و معرفت هستند، ولی هيچ‌گونه رنجی در تحصيل در پيدايش آن كمال نداشته‌اند، بلكه خدای متعال آنان را بدان گونه كه هستند آفريده، بنابراین هيچ‌گونه همانند انسانی كه مقامات خود را در اثر رنج، زحمت، رياضت و عبادت به دست آورده است نخواهند بود، از اين‌رو يک انسان صالح كامل، مقامش از اين فرشتگان عالی‌تر است.
این مدرس حوزه و دانشگاه اضافه کرد: اين فرشتگان، به انسان‌هايی كه از خود رسته، وارد عالم مثال شده و در قيامت پس از طی مراحل حساب وارد بهشت شده‌اند تهنيت میگويند، به استقبال آنها رفته و عرض میكنند: «سلامت ابدی بر شما و از آن شماست، زيرا در دنيا صبر كرديد و در اطاعت و دوری از معصيت از خود شكيبايی نشان داديد! پس خانه‌ای كه برای خود و عاقبت كار آماده كرده‌ايد بسيار پاک و پاكيزه است .
وی افزود: در آیات 23 و 24 سوره مبارکه رعد با این مضمون « ... وَالمَلاَئِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ﴿23﴾ سَلاَمٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ» می‌خوانیم: « ... و فرشتگان از هر درى بر آنان درمىآيند، [و به آنان مىگويند] درود بر شما به [پاداش] آنچه صبر كرديد راستى چه نيكوست فرجام آن سراى» کمااینکه مولانا نیز در شعری در این رابطه گفته است: «آزمودم از هزاران بار پيش/ بی تو من شيرين نبينم عيش خويش / بر اميد وصل تو مردن خوش است / تلخی هجر تو فوق آتش است».
این مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: بر‌عكس، عده ديگری در قيامت شعلههای جهنم را استقبال میكنند و به صورت دست و پا بسته در كام آن فرو میروند و كمترين مهلتی به آنان داده نخواهد شد که در آیات 30 و 31 سوره حاقه در این رابطه آمده است: « خُذُوهُ فَغُلُّوهُ(30) ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ؛ [گويند] بگيريد او را و در غل كشيد، آنگاه ميان آتشش اندازيد.»
حجت‌الاسلام عالی‌پور اظهار کرد: به راستی، اين دو گونه عاقبت را بايد به خوبی ديد و در مورد آن فكر كرد و زندگی را به سادگی و بیگناه گذارند و نسبت به اين آينده بسيار خطرناک بیتفاوت نبود؛ آينده‌ای كه هرگز امكان فرار از آن برای احدی از بشريت ميسر نخواهد بود.
این مدرس حوزه و دانشگاه، اظهار کرد: در فرازهای 22، 23 و 24 از دعای سوم صحیفه سجادیه نیز می‌خوانیم: «وَ مَنْ أَوْهَمْنَا ذِكْرَهُ، وَ لَمْ نَعْلَمْ مَكَانَهُ مِنْكَ، و بِأَيِّ أَمْرٍ وَكَّلْتَهُ﴿22﴾ وَ سُكَّانِ الْهَوَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ الْمَاءِ وَ مَنْ مِنْهُمْ عَلَى الْخَلْقِ﴿23﴾ فَصَلِّ عَلَيْهِمْ يَوْمَ يَأْتِی﴿24﴾؛ و درود بر فرشته‌ای که یادش را از حساب انداختیم و از رتبه و منزلتش آگاه نشدیم و نمی‌دانیم او را به چه کاری گماشته‌ای، و درود بر فرشتگانی که ساکن هوا و زمین و آبند و کسانی از آنان که گماشتگان بر آفریده‌ای هستند، پس بر آنان درود فرست، روزی که هر شخصی به محشر می‌آید، در حالی که همراه او فرشته راننده و فرشته گواه عمل است.»
وی ادامه داد: از آن‌جا كه می‌دانيم خلايق عالم غيرمتناهی و غيرقابل احصاء هستند، قطعاً آنچه را كه امام سجاد(ع) از انواع فرشتگان در اين دعا نام برده، عبارت از يک دسته معدود از ملائكه‌اند كه دارای شمارش هستند، ولی مسلماً آنچه نام برده نشده قابل مقايسه با آنچه نام برده‌اند نیست، بنابراین فرمود: «بر فرشتگانی كه نام و نشانی از آنان نيست و در امور خاص خودشان به انجام وظيفه اشتغال دارند، درود فرست.
این کارشناس مذهبی اضافه کرد: در آیه 31 سوره مبارکه مدثر با این مضمون «... وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ؛ و [شماره] سپاهيان پروردگارت را جز او نمىداند و اين [آيات] جز تذكارى براى بشر نيست» در روايت حماد بن عيسی از امام صادق(ع) روايت شده است: «شخصی از امام(ع) سؤال كرد: ملک بيشتر است يا انسان‌ها؟ حضرت فرمود: به خدا قسم آنان از ذرات خاک بر روی زمين بيشتر هستند! زيرا هيچ موجودی در نظام عالی و دانی عالم نيست، مگر آن كه ميزان دقيق نظم و منطق حساب و كتاب بر تمام حقيقت او جاری است، و اين خود ميسور نيست، جز با حاكميت نظام علمی و تدبيری حضرت حق متعال كه به وسيله فرشتگان در تحت محاسبه و تدبير است، بعضی فرشتگان در فضا و گروهی در آب و گروهی در زمين هستند. مثلاً در زمين قوه ناميه كه گياه را میروياند نه قابل ديدن است و نه در هيچ آزمايشگاهی مورد تجزيه و تحليل قرار میگيرد، دانه نباتی در هيچ شرايطي جز در خاک يا آنچه مواد خاص خاكی را واجد است نمیرويد و اين قدرت رويش، جز به نيرويي ماورا عالم عناصر ميسور نيست؛ زيرا نمو گياه با ضميمه شدن و يا مونتاژ اجزا به يكديگر نمیباشد، چون اگر در آزمايشگاه سلول‌های حياتی گياهان را دقت كنند، به خوبی درمیيابند كه به غير از ماده در تركيبات موجودات، چيز ديگری به نام حيات در كار است كه از سنخ و سبک عناصر نيست و امكان رشد و تكامل فقط در همان تعبيه شده است كه اگر از دست رفت ديگر نمیرويد و اين عامل خاص را دانه نباتی از درون خاک جسته و پيدا كرده است، و گروه ديگری از ملائكه هم هنگام ورود انسان به محشر همراه او هستند: يكی او را به محشر برده و ديگری گواه بر كردارها و رفتارهای اوست».
عالی‌پور اضافه کرد: در فرازهای 25 و 26 این دعا می‌خوانیم: «وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ صَلَاةً تَزِيدُهُمْ كَرَامَةً عَلَى كَرَامَتِهِمْ وَ طَهَارَةً عَلَى طَهَارَتِهِمْ(25) اللَّهُمَّ وَ إِذَا صَلَّيْتَ عَلَى مَلَائِكَتِكَ وَ رُسُلِكَ وَ بَلَّغْتَهُمْ صَلَاتَنَا عَلَيْهِمْ فَصَلِّ عَلَيْنَا بِمَا فَتَحْتَ لَنَا مِنْ حُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِمْ ، اِنَّكَ جَوادٌ كَريمٌ(26)؛ و بر آنان درود فرست؛ درودی که کرامت بر کرامتشان و پاکی بر پاکی‌شان بیافزاید، خدایا! زمانی که بر فرشتگان و رسولانت درود می‌فرستی و درود ما را به آنان می‌رسانی، به خاطر گفتار نیکی که در وصف آنان بر زبان ما جاری ساختی، بر ما هم درود فرست؛ همانا تو بخشنده ارجمندی.»
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه امام سجاد(ع) در دعای سوم به بيش‌از 30 گروه از ملائكه اشاره كرده است كه هر يک از آنها مأمور به کاری است، افزود: امام سجاد(ع) در فراز آخر این دعا بر همه آنان دعا و درود و صلوات میفرستد و از خدای متعال درخواست كرامت و ازدياد طهارت را برای ايشان میفرمايد.
عالی‌پور گفت: در مجموعه اين دعا، اين تصوير خام را كه نهاد عالم ماده بريده از نظام ملكوتی و الهی است مردود دانسته و اثبات کرده‌اند كه تمام حركات و سكنات ذرات عالم با حساب و كتاب دقيق و تحت نظارت مأموران خاص الهی صورت میگيرد؛ به طوری كه پيشتر از وجود آنان، تدبير آنها در افق وجودی دسته‌ای خاص از فرشتگان تدوين و ترتيب يافته و بر حسب زمان تدبير، در خارج فرم ويژه خود را مییابند.
این مدرس حوزه و دانشگاه در خاتمه یادآور شد: بنابراین اين نكته كه س‍‍ِر ارسال جميع انبیا و نزول تمام كتب آسمانی بر آن پیريزی شده، بايد در خاطره ما باشد كه عالم ملک به‌وسيله عالم ملكوت اداره می‌شود و چنين نيست كه يک سلسله قواعد و ضوابط خاص، بريده از الهيت و خالقيت و به طور خود به خود عمل كند و مستقلاً به كنش‌ها و واكنش‌ها و تأثيرها و تأثرها درگير باشد.
انتهای پیام
