گردشگری مذهبی در چهارمحال‌وبختیاری؛ ضرورتی مغفول مانده

سیاحت و گردشگری در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و باور مسلمانان پیوندی محکم دارد. آنچه امروز از آن به‌عنوان گردشگری مذهبی یاد می‌شود، سابقه‌ای به وسعت تاریخ ادیان الهی دارد؛ از دینداران مسیحی و یهودی که برای زیارت اماکن مذهبی‌ مسافت‌های زیادی را سفر ‌می‌کردند تا مسلمان صدر اسلام که هر ساله برای زیارت خانه خدا، سواره و پیاده، راهی مکه مکرمه می‌شدند، همگی بدون اینکه متوجه باشند جزو اولین گردشگران مذهبی دنیا بوده‌اند.

ایران سرزمینی با گستره جغرافیایی وسیع، تنوع آب و هوایی و شرایط اکوسیستمی متفاوت، تنوع قومی و فرهنگ غنی، کشوری با جاذبه‌های تاریخی و مذهبی و فرهنگی فراوان است که متأسفانه با وجود استعدادها و توانایی‌های زیاد، هنوز برای خود ایرانیان ناشناخته مانده است. در ایران به مدد برخورداری از موقعیت فرهنگی و مذهبی ویژه در میان کشور‌های دیگر، گردشگری مذهبی جای رشد و توسعه بسیاری در حوزه توریسم مذهبی دارد اما با وجود هشت هزار و 919 مکان مذهبی دیدنی در کشور هنوز یک ساماندهی تخصصی و متمرکز را در حوزه گردشگری مذهبی شاهد نیستیم.

در چهارمحال‌وبختیاری اماکن مذهبی مقدس فراوانی وجود دارد که تعدادی در زمره آثار ثبت شده در فهرست میراث ملی قرار دارند و علاوه بر داشتن جاذبه زیارتى، دارای جاذبه های فرهنگی و تاریخی نیز هستند؛ این استان با دارا بودن موقعیت استراتژیک، پیوند دهنده ناحیه گردشگری مرکز کشور به غرب و جنوب غربی است؛ همچنین دارا بودن مناطق طبیعی و جاذبه‌های گردشگری ورزشی، سلامت و غیره می‌تواند نقش قابل توجهی را در توسعه گردشگری در این منطقه داشته باشد.

ضرورت جذب سرمایه‌گذاران برای توسعه گردشگری مذهبی 

حجت‌الاسلام والمسلمین علی مهرابی، معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه امروزه توریسم مذهبی در کنار دیگر شاخه‌های توریسم یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری‌های کلان و درآمدزایی در بسیاری از ممالک است، اظهار کرد: در کشورهای اسلامی تمامی گردشگران ورودی به کشورها و بازدیدکنندگان به نوعی گردشگر مذهبی تلقی می‌شوند و گردشگری مذهبی نوع غالب گردشگری است، یعنی گردشگران حوزه‌های دیگر نظیر ورزشی، سلامت، اکوتوریسم و غیره فرصت بازدید از مراکز و معماری‌های مذهبی و بهره‌گیری از طب اسلامی را از دست نمی‌دهند.

وی در خصوص جاذبه‌های گردشگری مذهبی چهارمحال‌وبختیاری بیان کرد: این استان در کنار برخورداری از طبیعت بکر و زیبا، از حیث پراکندگی جغرافیایی امامزادگان و بقاع متبرکه نیز حائز اهمیت است؛ برخی بقاع متبرکه علاوه بر معماری زیبا و اهمیت تاریخی به دلیل واقع شدن در دل دشت‌ها و دره‌ها و کوهستان، از نمای طبیعی زیبایی برخوردارند که قابلیت جذب شمار بالای گردشگر بسیار زیاد است.

مهرابی با اشاره به مشکلات زیرساختی در بسیاری از بقاع متبرکه و اماکن مذهبی استان، گفت: این مشکلات اعم از جاده دسترسی، امکانات رفاهی و اقامتی و غیره مانع جذب گردشگر می‌شوند. مثلاً امامزاده سید میراحمد باباحیدر در شهرستان فارسان به دلیل قرار داشتن در دامنه کوه و احاطه شدن با درختان کهنسال چندصد ساله و چشمه‌های جاری نمای طبیعی بسیار دل‌انگیزی را برای زائران ایجاد می‌کند اما امکانات اقامتی در جوار این امامزاده وجود ندارد.

معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه با اشاره به سبک معماری تاریخی و دارای قدمت امامزادگان و بقاع متبرکه استان، تصریح کرد: این اماکن مقدس تمامی شاخص‌های لازم برای جذب زائر و گردشگر را دارند؛ از جمله امامزاده روستای توریستی و پلکانی سرآقا سید کوهرنگ به دلیل همجواری با جاذبه‌های طبیعی و گردشگری روستا که به ماسوله زاگرس شهرت دارد، می‌تواند گردشگران زیادی را جذب کند. بقاع متبرکه بارده‌، شیخ‌شبان، بروجن، لردگان، بن و بسیاری دیگر از شهرها و روستاهای استان از این جاذبه‌های گردشگری برخوردارند و تلفیق مؤلفه‌های طبیعی، تاریخی و دینی در این اماکن مقدس بستر خوبی را برای جذب گردشگر فراهم کرده است.

مهرابی با تأکید بر ضرورت معرفی جاذبه‌های گردشگری استان به‌ویژه در حوزه مذهبی برای علاقه‌مندان در جای‌جای کشور، بیان کرد: گردشگر پیش از ورود به استان باید بر جاذبه‌های گردشگری استان واقف باشد و با هدفگذاری برای سفر، مقصد را از قبل بداند؛ تهیه اطلس‌های گردشگری و نیز معرفی توانمندی‌های استان در صدا و سیما، رسانه‌ها و در بستر فضای مجازی از جمله اقداماتی هستند که باید تقویت شوند.

وی با تصریح اینکه جذب بیشتر گردشگر و زائر سبب رونق اقتصادی استان می‌شود، گفت: بقاع متبرکه و اماکن مذهبی استان به‌ویژه در دو سال اخیر که شرایط کرونایی باعث تعطیلی اماکن سیاحتی و رکود گردشگری شد، نمی‌توانند بدون کمک‌های دولتی و حمایت خیران به رونق برسند، برای تقویت گردشگری مذهبی در استان نیازمند سرمایه‌گذار هستیم.

مهرابی ادامه داد: امامزاده حمزه‌علی بلداجی در نزدیکی تالاب چغاخور و پایتخت گز ایران نمونه موفقی از جذب سرمایه‌گذار و ایجاد زائرسرا و سوئیت و امکانات تفریحی و رفاهی است که زائران و گردشگران زیادی برای زیارت و بهره‌مندی از امکانات اسکان به این مکان مقدس می‌آیند. لذا باید بتوان این الگوی موفق را به دیگر امامزادگان و بقاع متبرکه استان تعمیم داد که این امر مستلزم کمک مسئولان است؛ بقاع متبرکه شیخ‌شبان، بارده، باباپیراحمد، عزیزالله کیان‌ از دیگر اماکن مذهبی استان هستند که از امکانات اسکان برخوردارند.

معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه استان فرهنگ‌سازی را اصل نخست در رونق گردشگری مذهبی استان دانست و توضیح داد: در اینکه امامزادگان و بقاع متبرکه و اماکن مذهبی استان قابلیت جذب شمار بالای گردشگر و زائر را دارند شکی نیست اما باید بتوان با معرفی این توانمندی‌ها به مسئولان و سرمایه‌گذاران در این اماکن سرمایه‌گذاری کرد.

تعامل نهادها برای تقویت گردشگری مذهبی در استان

در ادامه، علیرضا جیلان، سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه برای رونق گردشگری استان برنامه‌هایی روی میز است، اظهار کرد: شمار بالای امامزادگان و بقاع متبرکه در طول مسیرهای استان و پراکندگی جغرافیایی این اماکن مقدس در نقاط خوش آب و هوا و دیدنی استان باعث شده است که گردشگران علاوه بر استفاده از جاذبه‌های گردشگری تفرجگاه‌ها امکان بهره‌مندی از بقاع متبرکه را نیز داشته باشند.

وی ادامه داد: اتصال و تلفیق میان جاذبه‌های گردشگری طبیعی و مذهبی در بسیاری از اماکن متبرکه استان این مزیت را دارد که گردشگران هم از زیبایی‌های طبیعی بهره‌مند شوند و هم به امور عبادی خود رسیدگی کنند.

جیلان با اشاره به تعامل و جلسات منظم ادارات میراث فرهنگی و گردشگری و اوقاف و امور خیریه استان، بیان کرد: این دو نهاد در راستای تقویت و حمایت از گردشگری مذهبی در استان نشست‌های مشترکی دارند تا با هم‌افزایی اعتبارات و هزینه‌کردها بتوان اقداماتی مؤثری را انجام داد و یک طرح کامل و جامع را در مناطق گردشگری مذهبی اجرا کرد.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تأکید کرد: تا پیش از این، این تعاملات و نشست‌های هم‌افزایی با اوقاف و امور خیریه انجام نمی‌شد و چه بسا موازی‌کاری‌ها و تضادهایی در برنانه‌های دو نهاد در حوزه گردشگری مذهبی اتفاق می‌افتاد که امید است با رویکرد تعاملی، جایگاه معنوی اماکن مذهبی استان در مبحث گردشگری و جذب توریست بیش از پیش دیده شود.

اگرچه گردشگری طبیعی در استان در حال توسعه است اما به نظر می‌رسد به گردشگری مذهبی توجه نشده و مقالات و کار‌های پژوهشی مؤثری در استان در این حوزه شاهد نیستیم و نقش بقاع متبرکه و اماکن مذهبی در گردشگری استان کمرنگ است. می‌طلبد با جذب سرمایه‌گذاران و توسعه پروژه‌های عمرانی و گردشگری در اماکن مذهبی استان، تقویت توریسم مذهبی در دستور کار قرار گیرد. تقویت گردشگری مذهبی با توجه به آمار بالای بیکاری در استان حائز اهمیت است.