به گزارش ایکنا از قزوین، مسعود جانبزرگی، استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در وبینار تحلیل روانشناختی دعای افتتاح که شب گذشته 27 فروردین به همت «دپارتمان درمان معنوی خداسو» در مرکز خدمات مشاوره و روانشناسی «طلیعه سلامت» برگزار شد، اظهار کرد: ماه رمضان ماهی است که انگار به تنظیمات اولیه کارخانه بازمیگردیم. در این چند شب گذشته تفاوت دنیا معنوی و طبیعی را بیان کردیم. در دنیای ذهنی، معنوی یا به عبارت دیگر، دنیای باطنی و به تعبیر کلی «آخرت» همه چیز ذخیره میشود در حالی که در دنیای طبیعی امکان ضبط همه چیز وجود ندارد، دنیای طبیعی گذراست و از دست ما خارج میشود.
وی ادامه داد: نعمتهای ظاهری از دست ما خارج میشود و تکرار شدنی نیستند در حالی که در دنیای باطنی نه تنها همه چیز ضبط میشود بلکه تفاوت اساسی در این است که هر چه وارد دنیای باطنی میشود گرایش به پنهان شدن پیدا میکند.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با طرح این پرسش که گرایش به پنهان شدن به چه معناست؟ تصریح کرد: فرض کنید لیوان آبی در دست دارید در این لیوان شربت است و پیداست اما اگر من یک قطره کوچکی جوهر در آب بریزیم دیگر نمیتوانیم ترکیبات آن را جدا کنیم شاید در آزمایشگاه شدنی باشد اما ما نمیتوانیم. وقتی که ما کاری را انجام میدهیم که سر و ته آن معلوم نیست دچار فکر و خیال میشویم، در ذهن ما فکر و خیال زیاد است و نمیتوانیم آنها را پیدا کنیم. در عالم خواب یک سریال 10 قسمتی میبینیم اما هنگام تعریف آن را در حد چند جمله بیان میکنیم. سیستم درونی و باطنی ما خاصیتش این است که گرایش به ظهور ندارد چون ماهیتش مجرد است و گرایش به ظهور ندارد.
وی خاطرنشان کرد: وقتی که عملی را انجام میدهید در دنیای باطنی شما گرایش به ظهور ندارد، فرض کنید در دنیای واقعی اگر سم بخورید اعضا و جوارح از کار میافتد، در اینجا باید بگوییم که اعضای باطنی حساستر از اعضای ظاهری هستند، اگر داده غلط در ذهن بیاوریم عقل کنار خواهد رفت در حالی که با قلب تصدیق میکنیم و ادامه میدهیم.
جانبزرگی اشاره کرد: موضوعات پنهان همیشه ترسناکتر هستند یعنی به عبارت دیگر دشمنی که پنهان باشد در ما وحشت ایجاد میکند چون به آن دسترسی نداریم و این حال ما را بد میکند. چرا وقتی یک عمل وارد سیستم ما میشود و ما سرنخ آن را گم میکنیم بعد از اثرگذاری در باطن ما خطرناک میشود؟ چون در باطن ما تغییراتی ایجاد میکند که این تغییرات در رفتار ما ظاهر میشود و ممکن است ما متوجه آن نشویم.
وی بیان کرد: در فرازی از دعای افتتاح آمده است «الْحَمْدُ لِلّٰهِ خالِقِ الْخَلْقِ، باسِطِ الرِّزْقِ، فالِقِ الْإِصْباحِ، ذِی الْجَلالِ وَالْإِکرامِ وَالْفَضْلِ وَالْإِنْعامِ، الَّذِی بَعُدَ فَلا یریٰ، وَقَرُبَ فَشَهِدَ النَّجْویٰ، تَبارَک وَتَعالیٰ. الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی لَیسَ لَهُ مُنازِعٌ یعادِلُهُ، وَلَا شَبِیهٌ یشاکلُهُ، وَلَا ظَهِیرٌ یعاضِدُهُ، قَهَرَ بِعِزَّتِهِ الْأَعِزَّاءَ، وَتَواضَعَ لِعَظَمَتِهِ الْعُظَماءُ، فَبَلَغَ بِقُدْرَتِهِ مَا یشاءُ؛ خدا را سپاس که آفریننده آفریدگان، گسترنده روزی، شکافنده سپیده، دارای عظمت و رأفت و محبت و احسان و نعمتبخشی است، خدایی که از دیدگان دور است پس دیده نمیشود و به جانها نزدیک است پس شاهد گفتگوهای پنهان است، فرخنده و برتر است. خدا را سپاس که ستیزه و دشمنی ندارد تا با او برابری کند و شبیهی ندارد که هم شکل او باشد و پشتیبانی ندارد که او را یاری کند، با توانمندیاش همه توانمندان را مقهور شکست داد و در برابر عظمتش بزرگان فروتن گشتهاند، پس با قدرتش به هرچه خواهد میرسد».
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: امام سجاد (ع) در این بخش از دعای افتتاح میگویند که خدا را شکر میگوییم برای اینکه خالق خلق است و هر چیزی که میبینیم خلق خداست و تمام موجودات خلق خدا هستند خداوند بر آنان تسلط دارد. خدا را شاکریم که رزق را خداوند میدهد و من نیازی ندارم به کسی التماس کنم و در خانه کسی غیر از او را بزنم.
وی اظهار کرد: خدا را شکر میکنیم بهخاطر اینکه همواره درهای امید و روشنایی را به ما نشان میدهد. خداوند را شاکریم که محبت و احسان دارد و خالق خلق است برای همین عاشق مخلوقات است؛ خداوند را شاکریم که نعمتبخش است و امکاناتی که برای رشد لازم است را در اختیار ما قرار میدهد.
جانبزرگی مطرح کرد: در این بخش از دعا میخواهیم به خدا بگوییم برای اینکه تو را حس کنیم آنقدر نزدیک هستی که میتوانی نجوای درونی من را ببینی چون از جان من به من نزدیکتری. این حس به ما امید میدهد کسی به ما نزدیک است که خالق ماست و حتی گفتگوهای پنهانی ما را میبیند. وقتی چیزی ذهن ما را درگیر میکند میتواند آن را متوجه شود و اجابت کند.
وی گفت: خدا را شاکریم چون کسی معادل او نیست برای همین بر همه مسلط است و هیچ چیزی شبیه او نیست و همین به ذهن ما کمک میکند زیرا خداوند خاص و یکتاست و باعث میشود در درون ما نیز این اتفاق بیفتد.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اشاره کرد: دشمنان خداوند دستشان به خداوند نمیرسد و خداوند هر قدرتمندی را میتواند در برابر خودش مقهور کند. خدایی که اینگونه باشد قابل اتکا بوده و امیدبخش است. یکی از خاصیتهای روانشناختی دعای افتتاح آن است که به یقین انسان اضافه میکند البته اگر قبول داشته باشیم «کلمه» همه چیز است.
وی بیان کرد: در دعای 44 صحیفه سجادیه آمده است «وَ أَنْ نَتَقَرَّبَ إِلَیک فِیهِ مِنَ الْأَعْمَالِ الزَّاکیةِ بِمَا تُطَهِّرُنَا بِهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ تَعْصِمُنَا فِیهِ مِمَّا نَسْتَأْنِفُ مِنَ الْعُیوبِ، حَتَّی لَا یورِدَ عَلَیک أَحَدٌ مِنْ مَلَائِکتِک إِلَّا دُونَ مَا نُورِدُ مِنْ أَبْوَابِ الطَّاعَةِ لَکک، وَ أَنْوَاعِ الْقُرْبَةِ إِلَیک؛ و ما را در این ماه توفیق ده که به وسیلهٔ اعمال شایسته که ما را به سبب آنها از گناهان پاک کنی، به تو تقرّب جوییم؛ و ما را در این ماه، از اینکه بخواهیم اعمال زشت را از سر بگیریم حفظ فرما و کار بندگی ما در این ماه به جایی رسد که هیچ یک از فرشتگانت نتواند، بالاتر از آنچه ما به جا آوردیم، از ابواب بندگی و طاعت برای تو و انواع اعمالی که سبب قرب ما به حضرت توست، به پیشگاهت ارائه کند».
جانبزرگی تشریح کرد: امام سجاد (ع) در ارتباطی که ظاهر با باطن دارد برنامه جالبی را به ما ارائه میدهند که حواسمان را کمی جمع کنید؛ خدایا در این ماه به ما این توفیق بده که با عمل خوب و نیکو به تو نزدیک شویم، عمل پاک عملی است که نیت ناخالص در آن نیست و اگر قرار است احسان کنیم به بهترین حال ممکن اتفاق بیفتد. امام سجاد (ع) کارکرد اعمال زاکیه را برای ما مطرح میکنند، خدایا توفیق بده به وسیله عمل پاک خودمان به تو نزدیک شویم. این عمل میتواند باطن ما را از گناه پاک کند و از عیبهایی که ممکن است من دچار آن شوم توبه کنم، دلم نمیخواهد آن عمل بد را تکرار کنم پس اعمال پاکی را توفیق بده که باطنم را شستشو دهد و به دوران مشکلات بازنگردم.
وی ادامه داد: توبه گناهان را از بین میبرد و امکان عود را کم میکند، امام سجاد (ع) نکتهای را مطرح میکنند «من عملی را میخواهم که از اعمال ملائکه بالاتر باشد. امام سجاد (ع) توقع ما را از خودمان بالا میبرند تا در حد ملائک تقرب پیدا کنیم، بنابراین باید مراقب عمل خود باشیم که ناخالصی نداشته باشد. باید تلاش کنیم قلب خود را نجات دهیم، اگر قلب ما رسوب پیدا کرده است و بد میتپد بهخاطر اشکالاتی است که به وجود آمده است.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: اگر در دنیای باطنی روی ما رو به خدا باشد و همواره با خدا باشیم در باطن ما نیز همه چیز مرتب خواهد بود. اگر حواسمان باشد که خدا هست باطن ما نورانی میشود و هر جایی که نورانی باشد خطرناک نیست.
وی توضیح داد: در دنیای باطن و تاریک پیدا کردن چیزهایی که با ما کمک میکنند سخت است، خدا دنیای باطنی ما را نورانی میکند، آنچه که در درون ما قرار گرفت گرایش به پنهان شدن دارد و ما نیز تمایل به ظاهر شدن آن نداریم و خدا نیز همراه و همدل ماست، کسی است که حرف دل ما را میشنود، خداوند میگوید با من حرف بزنید و آن را از خودتان پنهان نکنید. مغز ما ابزار عقل ماست. این نکته مهمی است وقتی هر جای بدن درد بگیرد میخواهیم آن را به بزرگتر نشان دهیم اما وقتی سلولهای مغز دچار مشکل میشوند مسئله خود را پنهان میکنند، برای مثال اگر به خاطر مغز نشنویم نمیگوییم نمیشونیم بنابراین مشکل مغز را پنهان میکنیم.
جانبزرگی تشریح کرد: افراد در مشاوره پس از اعتماد کامل صحبت میکنند؛ حال باید این سؤال را از خودمان بپرسیم که در ذهن خود باید از چه محافظت میکنیم؟ چرا سطل زباله ذهن خود را پنهان میکنیم؟! گناهانی که ما انجام دادیم یا انجام میدهیم در باطن ما جمع میشوند و چون غلط هستند روی قلب باطنی ما اثر میکنند و ما هم برای پنهان کردن آنان گرایش داریم. قانون دنیای باطنی این است هیچ چیز از بین نمیرود، آنچه پنهان میشود ترسناکتر از ظواهر است. گاهی در روانشناسی درمان یکسال طول میکشد چون فرد گرایش به پنهان کردن دارد بنابراین هر هفته یک نفر را میبینیم تا علت یکی از دردهای او را پیدا کنیم. آنقدر که باید مراقب دنیای باطنی باشیم شاید لازم نباشد مراقب دنیای ظاهری خود باشیم. موضوعات گناه آلود به عفونتهای خطرناک تبدیل میشوند.
وی با بیان اینکه زندگی ما بین نور و نار است، یادآور شد: در دعای جوشن کبیر رهایی از آتش را میخواهیم؛ خدا به ما نزدیک است اما با پنهان کردن گناهان از خداوند دور میشویم و هرچه از خدا دور شویم از نور دور و به نار نزدیک میشویم.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تأکید کرد: وقتی به خداوند نزدیک شویم ما را به تعالی میرساند و این به معنای دور شدن از نار است. باید از جمع کردن هیزم در درون خود بترسیم، به راستی از چه محافظت میکنیم؟!
وی متذکر شد: انسانها با گناهانشان جهنم به پا میکنند و خدا هم شرایط را برای آنان فراهم میکند، وقتی کسی از خدا دور شود خداوند از او محافظت نمیکند البته نعتمش را میدهد اما دیگر محافظتی در کار نیست.
جانبزرگی اشاره کرد: در همه دعاهایی که از معصومین رسیده در ابتدا خداوند را معرفی کرده و سپس خواسته خود را بیان میکند. این رسم درخواست است اگر کسی نامه مینویسد درابتدا عنوان نامه را مینویسد، وقتی به سمت خداوند میرویم باید بدانیم سمت چه کسی میرویم.
وی با بیان اینکه کلید و رمز بازگشایی ملکوت ما صلوات است، اضافه کرد: در شب قدر خدا را به هزار اسمش قسم میدهیم که ما را نجات دهد و به نور نزدیک کند. امام کسی است که آن طرف را میبینند و میگوید چگونه با خداوند صحبت کنیم. در دعا میخواهیم خدایا گناهی را ببخش چون باعث شده نعمتی که به من دادی تغییر کند.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: جای سؤال است گناهانی که نعمتها را تغییر میدهند چه گناهانی هستند؟ گناهانی که باعث رنج و بدبختی ما میشوند چه گناهانی هستند؟ اگر جستجو کنیم میتوانیم گناهان را پیدا کنیم.
وی اظهار کرد: پنج گناه ظلم به مردم، ترک عمل خیر که عادت شده است، عمل نکردن به سخن و عقل و شرع، کفر نعمت و عدم شکر نعمت باعث تغییر نعمت میشود. کسی که به مردم ظلم کند، نعمت باقی نمیماند بنابراین در حق مردم ظلم و ستم نکنید و حق مردم را ضایع نکنید.
جانبزرگی تصریح کرد: ترک عادت خیر یکی از مواردی است که تغییر نعمت میدهد مثلاً عادت کردیم زمانی را به دیگران اختصاص دهیم و آن را از دست میدهیم. یکی از مصادیق کفر نعمت، غر زدن است، اتفاقاتی که در زندگی ما میافتد باطنش خیر است اما ما غر میزنیم و این درحالی است که در توسعه خوبی باید از هم سبقت بگیریم و شکر نعمت را بهجای آوریم. هر شب برای خود برنامه داشته باشیم و استغفار کنیم چون این گناهان در باطن ما گمشده هستند.
وی اظهار کرد: به خداوند بگوییم که خدایا همه گناهانی که باعث تغییر نعمت در من شدند را از بین ببر، من نمیخواهم آنها را داشته باشم. از سویی با استفاده نعمت درجای خود و راه درست شکر نعمت کنیم، شکر نعمت ابتدا شکر زبانی و سپس استفاده بهتر از نعمت است. به افرادی که به دیگران ستم میکنند گوشزد کنیم. اگر یک نفر احیا شود گویا همه افراد احیا شدند، پس بیاییم عامل باشیم و از آنچه خداوند در اختیار ما گذاشته است غافل نباشیم.
این استاد روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پایان سخنانش متذکر شد: ماه مبارک ماهی است که خداوند فرصتی برای پالایش به ما داده است. از الان به فکر شب قدر باشیم دعاهایی که در آن استغفار است را مرورکنیم. یکی از نعمتها «ماه مبارک رمضان» است پس ببینیم چگونه آن را خرج میکنیم.
انتهای پیام