ولایت؛ روح شریعت و قرآن

حجت‌الاسلام علی بیرانوند، مدرس حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، با اشاره به اینکه آیاتی در قرآن کریم ‏داریم که به آیه «ولایت» معروف هستند، اظهار کرد: یکی از این آیات آیه 67 سوره مبارکه مائده با این مضمون «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ» است که خداوند متعال می‌فرماید: ‏‏«اى پيامبر آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ابلاغ كن و اگر نكنى پيامش را نرسانده‏اى و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه مى‏دارد آرى خدا گروه كافران را هدايت نمى‏كند».‏

وی ادامه داد: از اول سوره مائده که نگاه می‌کنیم بحث اهل کتاب مطرح است، بحث از ولایت، نهی از اتخاذ ولایت و معرفی ‏کردن دایره ولایت برای مؤمنین است و تا اینجا سوره، جوی را نشان می‌دهد که احتمالاً در شرایطی به خاطر بعضی ‏مصلحت‌ها پیامبر خدا، تبلیغ بعضی از مسائل مربوط به اهل کتاب را به تأخیر انداخته باشد. ‏

بیرانوند اضافه کرد: یعنی حالتی در جامعه ایمانی بوده و تهاجماتی موجود بوده است؛ که پیامبر اکرم(ص) به خاطر بعضی ‏مصلحت‌ها، مقداری از دعوت در این زمینه را به تأخیر انداخته باشد، «ما انزل الیک من ربک» چندین بار در سوره مائده ‏تکرار شده و با هیچ دلیل و مدرکی نمی‌توان ثابت کرد که مراد از آن متن قرآن نیست، یعنی آنچه از قرآن راجع به این ‏موضوع بر تو وارد شده است را ابلاغ کن.‏

این مدرس حوزه و دانشگاه اضافه کرد: «وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»  که اگر این کار را انجام ندهی مثل این است که ‏کل رسالتت را انجام نداده باشی، چرا؟ چون رسالت پیامبر ناظر بر دو دسته مشرکین و اهل کتاب بود که خصوصیات ‏مشرکین را هم داشته‌اند ولی چون منسوب به یکی از ادیان الهی بودند این وصف، لقب آنها شده بود‎.‎

وی تصریح کرد: مفسرین گفته‌اند این آیه در ادامه آیات قبل نازل شده و دلیل سخن خود را چنین بیان كرده‌اند كه اگر مردم ‏اقامه شریعت كنند، خداوند سبحان از آسمان و زمین بركاتی بر آنها نازل خواهد كرد، نمونه‌ای از این بركات نزول همین آیه ‏است.‏

بیرانوند با بیان اینکه از قول مرحوم كلینی و تعدادی از راویان حدیث نقل شده كه این آیه در روز عید غدیر ‏نازل شده و درباره امام علی(ع) و ولایت اوست.، اظهار کرد: می‌توان گفت: «بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیكَ» پیام ولایت، امیرالمؤمنین(ع) است كه پیامبر هنوز ‏آن‌را  تبلیغ نكرده بود، این پیام به اندازه‌ای ارزشمند بوده كه اگر تبلیغ نمی‌شد گویا رسول خدا(ص) هیچ پیامی را از سوی ‏حضرت حق  ابلاغ نكرده و در حقیقت عدم تبلیغ این پیام به ساختار رسالت آسیب وارد می‌كرد.‏

وی با اشاره به برکت امر ولایت در عالم، گفت: « مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ؛ ای پیامبر! به مردم بگو حقیقت هر آن‌چیزی است ‏که از سوی پروردگار نازل شده است»‏‎ ‎و آن ولایت است و هر آنچه در عالم هست، همه به بركت امر ولایت بوده، همه چیز ‏زیرمجموعه ولایت است و اگر خداوند اراده چنین معنایی را نكرده بود می‌توانست آیه را طوری دیگر بیان کند.‏

این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه ‏‎اصل دین، ابلاغ ولایت امیرالمؤمنین(ع) است، افزود: خداوند متعال با بیان «مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ» اعلام می‌كند حكم ولایت، اصل هر حكمی است، روح شریعت و قرآن، ولایت است.‏

این مدرس حوزه و دانشگاه افزود: پیامبر اکرم(ص) در طول دوران رسالت خود پیام‌های پر خطری را برای مردم مشرک ‏مكه و مدینه ابلاغ كرده بود، مانند دعوت جامعه بُت‌پرست عرب به گفتن عبارت «قُولُوا لا اله الا الله» اینکه وجود مقدس ‏رسول خدا(ص) مشركین را به توحید دعوت كند، امری بسیار سخت و دشوار بود، اما خداوند متعال زمان دعوت مردم به ‏توحید، سخن از حفاظت پیامبر(ص) نمی‌زند، هرچند اعلام توحید ازسوی ایشان و پذیرش مردم امر سخت و دشواری بود اما ‏به یقین به میزان تبلیغ پیام ولایت، جان پیامبر(ص) را در معرض خطر قرار نمی‌داد كه خداوند حفاظت ایشان را تنها در ‏مقابل تبلیغ ولایت رسماً اعلام می‌کند.‏

وی در پاسخ به این سؤال که چه خطری پیامبر(ص) را تهدید می‌کرد؟ آیا جان ایشان مورد تهدید قرار می‌گرفت یا خطر ‏دیگری وجود داشت؟ تصریح کرد: مفسران در این رابطه تفسیرهای زیادی مانند حفاظت از نظرات مردم، حفاظت از ‏آزار کفار، حفاظت از فاش کردن اسرار امر ولایت، حفاظت از سخنان بیهوده مردم، حفاظت از دیدن خود در امر رسالت و ... ‏‏دارند.

حجت‌الاسلام بیرانوند با اشاره به اینکه در این پیام‌رسانی هم محافظت از جان پیامبر(ص) و هم محافظت از امر ولایت بر عهده خداست، ‏اظهار کرد: از این قسمت آیه استنباط می‌شود احساس خطر پیامبر(ص) نسبت به تبلیغ ولایت به جا و درست بود، زیرا حكم ‏ولایت با سایر احكامی كه ایشان برای تبلیغ آنها تلاش می‌کرد، متفاوت بود.‏

این مدرس حوزه و دانشگاه اضافه کرد: علامه طباطبایی سؤالی مطرح می‌‌‌كنند و می‌فرمایند:‌ جمله پایانی آیه با بعضی از آیات ‏قرآن منافات دارد، زیرا در قرآن آیات فراوانی وجود دارد که خداوند سبحان را هادی و راهنمای بشر دانسته است، مثلاً‌ قرآن ‏در آیه ۷ سوره مبارکه رعد می‌فرماید‎:‎‏ « ... لِكُلِّ قَوْمٍ هاد، ... خداوند برای هر قومی هدایت كننده است» و خدا خود هادی ‏است و به یقین هادیانی برای مردم قرار می‌دهد‎.‎

وی افزود: قرآن در آیه ۶۷ سوره مبارکه مائده می‌گوید: «إِنَّ اللَّهَ لا یهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرین، به‌درستی‌ كه خداوند قوم كافر را ‏هدایت نمی‌كند»، مفسرین می‌گویند:‌ هدایت خداوند عام است و شامل حال همگان می‌شود، اگر آیه از هدایت نكردن گروهی ‏سخن می‌گوید از آن روست كه اینان خود مانع و حائل هدایت خویش شده‌اند، این افراد هادی بودن خدای سبحان را قبول دارند ‏اما از پذیرش آن سر باز می‌زنند‎.‎