نقاط عطف رویکرد دولت سیزدهم در توسعه روابط با همسایگان + صوت

عبدالرضا فرجی‌راد، عضو هیئت علمی گروه ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، در گفت‌وگو با ایکنا به مناسبت فرارسیدن هفته دولت، درباره عملکرد دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی به ویژه در زمینه سیاست همسایگی و توسعه روابط با همسایگان گفت: ایران 15 همسایه دارد و لذا مسئله توجه به همسایگان در روابط خارجی برای کشور از اهمیت به سزایی برخوردار است. همه دولت‌ها در ایران پس از پیروزی انقلاب نیز تا امروز معمولا از روابط خوب با همسایگان سخن گفته‌اند و تلاش‌هایی هم در این راستا شده اما نتیجه لازم به دست نیامده است.

وی افزود:‌ دولت سیزدهم هم از زمان آغاز به کار بر روی روابط خوب با همسایگان تلاش زیادی کرده و وزارت امور خارجه راهبردی در این زمینه تعیین کرده است. اقدامات انجام شده در بعضی نقاط خوب و موفقیت‌آمیز بوده و در بعضی نقاط هنوز این تلاش‌ها جواب نداده است.

بهبود روابط با روسیه و آسیای مرکزی

فرجی‌راد در ادامه به تشریح وضعیت روابط کشور با مجموعه همسایگان در یکسالگی دولت سیزدهم پرداخت و در ابتدا درباره روابط با روسیه گفت: روابط با روسیه نسبت به دولت‌های گذشته، پیشرفت بیشتری داشته و البته جنگ اوکراین یک دلیل خاص این پیشرفت بوده که روند کار را تسهیل و هموار کرده است اما در مجموع این دولت نسبت به دولت‌‌های گذشته کار بیشتری در این رابطه انجام داده و حال باید نتیجه کار را هم دید.

سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان بیان کرد: الان توافقات و رفت و آمدهای سیاسی پیش روی ماست و باید یکسال دیگر نیز بگذرد و نتیجه عملی روابط با روسیه را دید.

فرجی‌راد درباره رابطه با کشورهای آسیای مرکزی در یکسال گذشته گفت:‌ با این کشورها روابط خوبی برقرار شده و در مقایسه با دولت قبل، فعالیت‌ها، گفت‌وگوها و رفت‌وآمدها افزایش یافته است. روابط با تاجیکستان قبلا چندان مناسب نبود ولی الان خوب شده به نحوی که در سطح تولید پهپاد با تاجیک‌ها وارد گفت‌وگو شده‌ایم و مسئولان نظامی کشور به آنجا سفر کردند و همچنین گفت‌وگوهایی با ازبکستان انجام گرفته است. روابط با ترکمنستان برای انتقال گاز و پرداخت بدهی‌ها تا حدی تیره بود که در این دولت روابط بهتر شده و رفت و آمدهایی انجام گرفته است.

حوزه قفقاز؛ نیازمند دیپلماسی فعال‌تر 

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص روابط با کشورهای حوزه قفقاز، ارمنستان و جمهوری آذربایجان، گفت: این دو کشور با هم تضاد دارند و دولت جمهوری اسلامی ایران برای توسعه رابطه با یکی از آنها در مقابل دیگری مشکل دارد و توسعه رابطه با هر یک باعث حساسیت دیگری می‌شود اما در آذربایجان مسائلی در جریان است که چندان با امنیت ملی ما سازگار نیست.

وی اضافه کرد: درست است که مقامات آذربایجان رفت و آمدها و گفت‌وگوهایی با ایران دارند اما این روابط از عمق چندانی برخوردار نیست و حضور جدی و استراتژیک اسرائیل در این کشور اجازه نمی‌دهد روابط ایران و جمهوری آذربایجان عمق پیدا کند. هم دولت قبلی و هم دولت فعلی تلاش‌هایی برای بهبود سطح روابط با جمهوری آذربایجان انجام دادند اما تفاوت چندانی با قبل ایجاد نشده است و این بیشتر نه به خاطر تقصیر دولت جمهوری اسلامی ایران، بلکه از ناحیه دولت جمهوری آذربایجان است. در مقابل در روابط با ارمنستان کارها نسبتا جلو رفته و باید دید در آینده این روند چگونه پیش می‌رود. به نظر من باید دیپلماسی ما در حوزه قفقاز فعال‌تر شود.

رابطه با ترکیه در مسیر بهبود

فرجی‌راد درباره ارتباطات با ترکیه در این مدت گفت: در چند سال اخیر به واسطه تحریم‌ها، مسائل سوریه و قفقاز، روابط کشور تا حدی دچار رکود شده بود اما سفر اخیر آقای اردوغان به تهران نشان داد تلاش‌هایی در دولت برای بهبود روابط در حال انجام است و به نظر می‌رسد به تدریج در حال ورود به مرحله بهبود روابط با ترکیه هستیم به ویژه اینکه در نتیجه این بهبود روابط، روابط ترکیه با دولت سوریه نیز در حال تغییر است و اینها بی‌ارتباط با هم نیست اما باز هم نیاز به فعالیت بیشتر دیپلماتیک است و وزرای امور خارجه دو کشور باید سفرهای بیشتری انجام دهند تا سطح روابط به قبل بازگردد.

وی با بیان اینکه روابط با عراق به ویژه در حوزه تجاری به رغم مشکلات داخلی جدی در این کشور روان‌تر شده است، گفت: البته هنوز نتوانسته‌ایم با اقلیم کردستان عراق کار خوبی انجام دهیم و روابط تیره است و نسبت به دولت قبل وضعیت روابط تفاوتی نکرده است. به اعتقاد من نیاز به یک خیزش برای ارتقای سطح روابط با اقلیم کردستان کاملا احساس می‌شود تا به دوره‌هایی که دو طرف همدیگر را بهتر درک می‌کردند برگردیم. اگر این اتفاق نیفتد به نفع امنیت ملی کشور نیست و مقداری گذشت می‌خواهد.

نشانه‌های مثبت در روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس

فرجی‌راد در ادامه به تشریح روابط جمهوری اسلامی با کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس پرداخت و گفت: در این دوره روابط بهتر شده است و گفت‌وگوها با عربستان ادامه دارد و قرار است این گفت‌وگوها در سطح وزرای خارجه دو کشور انجام شود تا به ایجاد رابطه سیاسی و تبادل سفیر منجر شود. در خصوص امارات سفیر این کشور در حال آمدن به ایران است و این نشانه بهبود روابط است. با کویت مشکلی نداشتیم اما باید اقداماتی در جهت ارتقای روابط انجام داد چون الان رفت و آمدها متوقف شده است. با عمان و قطر به مانند گذشته روابط خیلی خوب برقرار است و با بحرین نیز همچون گذشته روابط بدی داریم اما اگر رابطه با عربستان خوب شود قطعا رابطه با بحرین نیز خوب خواهد شد.

سفیر پیشین کشورمان در نروژ و مجارستان درباره روابط جمهوری اسلامی ایران با همسایگان شرقی در دولت سیزدهم گفت: انتظار می‌رفت با پاکستان همکاری‌های بهتری انجام گیرد. البته دولت سیزدهم در دوره عمران خان تلاش خود را کرد و حتی صحبت‌هایی برای تبادل کالا با ارزهای ملی انجام گرفت اما دولت پاکستان تغییر کرد و دولت جدید هم علاقه‌مند به رابطه با ایران است اما جرئت این را ندارد که روابط عمقی با ایران داشته باشد زیرا وابسته به سعودی‌ها است و اگر روابط با عربستان بهبود پیدا کند بر روابط پاکستان با ایران نیز اثر مثبت می‌گذارد.

فرجی‌راد اظهار کرد: البته همان رفتار و روابط با دولت عمران خان باید با دولت جدید پاکستان انجام شود و رفت و آمدها افزایش پیدا کند تا منجر به همکاری‌های اقتصادی بزرگی با پاکستان شود که انشالله در آینده تأثیرات آن مشخص شود.

بردباری بسیار زیاد دولت در مقابل طالبان

مدیرکل سابق حوزه ریاست شورای راهبردی روابط خارجی درباره روابط دولت سیزدهم با افغانستان به ویژه با طالبان گفت: دولت سیزدهم در مقابل طالبان بسیار بردباری نشان داده است. طالبان از زمانی که سر کار آمده موضع تهاجمی نسبت به ایران داشته و برای نمونه در زمینه آب مواضع دروغ‌ بسیاری مطرح کرده و بعد هم مشخص شد که حتی آب اضافی را به شوره‌زار می‌ریزند که به ایران نرسد و این نشانه دشمنی است.

وی یادآور شد: آنها در این مدت شش بار بی‌جهت به مرزبانان ایران حمله کرده و ادعای مرزی داشتند. البته مقامات طالبان می‌گویند سربازان ما با مسائل مرزی آشنا نیستند اما این ادعایی دروغ است و این حملات به طور قطع ریشه در جلسات طالبان در کابل دارد. از طرفی علائم خوبی از داخل افغانستان به واسطه کشتار شیعیان و آزار و اذیت فارس‌زبانان مشاهده نمی‌شود. به همین دلیل معتقدم دولت سیزدهم بردباری زیادی نشان داده است.

فرجی‌راد تأکید کرد: دولت ضمن اینکه باید امنیت مرزها را حفظ کند و کاری نکند تنش بین ایران و افغانستان ایجاد شود اما مردم افغانستان را هم نباید از دست دهد زیرا الان نگرش اکثریت مردم افغانستان در داخل و خارج نسبت به طالبان منفی است. البته این به معنای ایجاد تنش با طالبان نیست اما وقتی طالبان رفتارهای تهاجمی بی‌مورد و بی‌علت در مقابل ایران انجام می‌دهد به طور طبیعی ما هم باید توجه بیشتری به مردم افغانستان نشان دهیم.

وی ابراز کرد: البته منصفانه باید گفت که ایران تاکنون با مهاجران افغانستانی رفتار خیلی خوبی داشته و نزدیک به 7 میلیون مهاجر افغانستانی در ایران حضور دارند که اغلب آنها دارای شغل و درآمد هستند و دولت در این رابطه خوب عمل کرده و برای آنها شناسه تعریف کرده است اما باید به لحاظ دیپلماتیک به نحوی عمل کرد که این مهاجران بتوانند به افغانستان برگردند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: در عین حال طالبان نباید احساس کند ایران ضعیف است و هرگونه اقدام تهاجمی آنها را بی‌پاسخ می‌گذارد البته در مناطق مرزی بعضی مواقع پاسخ مناسب داده شده است. لازم است جمهوری اسلامی ایران و دولت سیزدهم با همسایگان افغانستان همکاری نزدیک‌تری داشته باشد؛ ازبکستان، ترکمنستان و به ویژه با تاجیکستان و حتی پاکستان، زیرا پاکستان هم از طالبان آزار می‌بیند. با این اقدام طالبان متوجه شود که تداوم اقداماتش علیه همسایگان بی‌پاسخ نمی‌ماند.

ضرورت عمق‌بخشی به روابط با همسایگان  

فرجی‌راد در پاسخ به این سؤال که حل و فصل مسائل بین‌المللی از جمله برجام تا چه اندازه عامل اصلی در عمق‌بخشی و ارتقای آثار روابط با همسایگان است، گفت: بله این اتفاق باید بیفتد زیرا اغلب همسایگان ما کشورهای ضعیفی هستند و مشکلات داخلی جدی دارند و لذا ابتدا باید مسائل و مشکلات بین‌المللی خود را حل کنیم تا شرکت‌های کشورهای همسایه بتوانند به راحتی با ما رابطه برقرار کنند.

وی افزود: مسئله دوم این است که واقعا باید کار را به مردم سپرد و دستگاه‌های دولتی بیشتر امور را هدایت کنند تا در آن دخالت کنند. همچنین باید به سمت معاملات پایاپای و با ارزهای ملی با همه همسایگان حرکت کرد و اگر این توافق برجام هم عملی شود وضعیت ارز ثبات بیشتری پیدا می‌کند و لذا باید اجازه داد شرکت‌های داخلی بزرگ، متوسط و کوچک با همسایگان تجارت داشته و در آن کشورها سرمایه‌گذاری کرده و سرمایه‌گذاران آنها را در داخل جذب کنند که این کار چندان نمی‌شود.

فرجی‌راد مسئله مهم در خصوص توافقات و همکاری با همسایگان را پیگیری و رصد جدی و مستمر آنها توسط یک دستگاه مشخص دانست و گفت: الان خود دولت از دستگاه مربوطه در خصوص توافقات سؤال و پیگیری کند لذا نیاز به یک متولی مشخص در این رابطه است تا این روابط و توافقات زودتر به نتیجه رسیده و سطح روابط بالا رفته تا بتوانیم نیمی از تجارت خارجی خود را با همین 15 همسایه انجام دهیم که به نظر من عملی است.

گفت‌وگو از مهدی مخبری