شناخت آسیب‌ها و فرصت‌های جوانی در نهج‌البلاغه

کمیل یزدی در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین با اشاره به اینکه نوع نگاه حضرت علی (ع) به موضوع جوانی بسیار حائز اهمیت است، اظهار کرد: ایشان در حدیثی می‌فرمایند «شَیْئانِ لایَعْرِفُ فَضْلَهُما اِلّا مَنْ فَقَدَهمُا؛ اَلشبَّابُ وَالْعافِیةُ» دو موضوع است که مردم قدر و قیمتشان را نمی‌شناسند، مگر کسی که آن دو را از دست داده باشد؛ یکی جوانی و دیگری عافیت است. از دیدگاه حضرت، فرد جوان از ارزش جایگاهی که در آن قرار گرفته مطلع نیست و لازم است که به واسطه موضوعات مختلف این مسئله مهم به او یادآوری شود.

مربی بنیاد نهج‌البلاغه در قزوین گفت: حضرت در عبارت معروف «فهَلْ ینْتَظِرُ أَهْلُ اَلشَّبَابِ إِلاَّ حَوَانِی اَلْهِرَمِ» یادآوری می‌کنند که آیا آنان، که در اوج رونق جوانی هستند، جز پیری و خمیدگی چه انتظاری دارند؟ در این عبارت اشاره می‌شود به ناشناخته بودن نعمت جوانی تا زمانیکه در آن قرار داریم؛ و دیگری از دست رفتن این دوران و پیری و فرسودگی که پس از آن خواهد بود؛ پس شایسته است رفتارهایی انجام دهیم که با حراست از آن‌ها بتوان ره توشه‌ای برای دوران پیری فراهم کرد.

وی خاطرنشان کرد: نهج‌البلاغه به شناخت عوامل سقوط جوان و فاصله گرفتن جوانان از مبانی تربیتی مکرر اشاره کرده است، حضرت امیر (ع) جوانان را یکی از مستعدترین گروه‌ها در مسیر شبهات عنوان کردند و معتقدند وقتی تقویت اراده در دوران نوجوانی صورت نگیرد فرد در مسیر شبهات از جریان‌های خلاف واقع تأثیر گرفته و از مسیر حق منحرف خواهد شد.

یزدی ادامه داد: جوانان به جایی می‌رسند که به‌جای کلمات حق و استوار به سراغ حرف‌های مشابه حق می‌روند در حالیکه شناختی از این مسیر انحرافی ندارند و خروجی آن جز انحراف نخواهد بود.

وی بیان کرد: یکی از مواردی که در دوران جوانی حرف اول و اساسی را می‌زند مسئله تقویت اراده است و حضرت در این زمینه می‌فرمایند، کسانیکه به لحاظ تقویت اراده در جایگاه و مسیر درستی قرار دارند کمتر گرفتار فتنه‌ها می‌شوند. «رَایَاتُ الْفِتَنِ الْمُعْضِلَةِ وَ أَقْبَلْنَ کَاللَّیْلِ الْمُظْلِمِ وَ الْبَحْرِ الْمُلْتَطِمِ» سپاه فتنه به سوی مستعدان از هر سو همچون شب تاریک در حال حرکت است. که این شب تاریک کنایه از شرایط ابهام آلودیست که برای افراد ایجاد می‌کند و افراد را در توهم مسیر حق به سمت باطل‌های مد نظر خود می‌برد.

مربی بنیاد نهج‌البلاغه در قزوین افزود: بنابراین در مسیر جوانی علاوه بر تقویت اراده باید به این نکته هم توجه کرد که در رفتارها باید وجه عقلانی و مبانی منطقی آن را جستجو کرد که حضرت هم می‌فرمایند اگر این ریزبینی‌ها و دقت سنجی‌ها صورت نگیرد فرد مدیریت عقلی خود را از دست خواهد داد. «قَدْ خَرَقَتِ الشَّهَوَاتُ عَقْلَهُ» خواهش‌های جسمانی بر روی عقل و دانش و رفتارهای حکیمانه پرده می‌اندازد یعنی هنوز نیروی و قوه رفتار حکیمانه وجود دارد اما فرد به دلیل گرفتاری در میان گرایش‌های نفسانی متعدد از آن قوه بی‌بهره است.

نقاط قوت دوره جوانی

وی اظهار کرد: اما در کنار این آسیب‌ها دوران جوانی نقاط قوتی هم دارد. یکی از مسائلی که حضرت به‌عنوان عامل ترقی و اعتلای روحی یک جوان مطرح می‌کنند موضوع ارتباط با دین داران است که می‌فرماید «أَوَّلُ الدِّینِ مَعْرِفَتُهُ وَ کمَالُ مَعْرِفَتِهِ التَّصْدِیقُ بِهِ وَ کمَالُ التَّصْدِیقِ بِهِ تَوْحِیدُهُ وَ کمَالُ تَوْحِیدِهِ الْإِخْلَاصُ لَهُ وَ کمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْی الصِّفَاتِ» اول دین معرفت به خداست، کمال معرفت تصدیق به خداست، کمال تصدیق توحید است، کمال توحید در اخلاص و اخلاص هم نفی‌صفات است. یعنی فرد به واسطه قرار گرفتن در مسیر درست می‌تواند خود را از انواع آفات و بلایا حفظ کند.

یزدی گفت: با حرکت کردن در مدار این جمله نورانی از حضرت امیر که می‌فرمایند «قیمة کلّ امرءٍ ما یحسنه» ارزش هر شخص و احترامش میان مردم به اندازه علم و دانش او است، می‌توان رفتارهای درست را از نادرست جدا کرد تا زیبایی‌های اخلاقی انسان برای دیگران به نمایش درآید تا در زمانیکه در مقام قضاوت فرد قرار می‌گیرند بتوانند وجوه با ارزش شخصیت او را عنوان کنند.

وی با بیان اینکه خودباوری و خودشکوفایی در دوران جوانی از ارزش بسیار والایی برخوردار است تصریح کرد: اگر کسی به باور و شناخت درستی از خود دست نیابد این قدر ناشناسی نسبت به سرمایه‌هایی که در اختیار انسان است سبب می‌شود که فرد لطمات جبران‌ناپذیری را به خود وارد کند «العالِمُ مَن عَرَفَ قَدرَهُ، و کفی بِالمَرءِ جَهلاً ألاّ یعرِفَ قَدرَهُ عالم کسی است که قدر و منزلت خود را بشناسد و آدمی را همین نادانی بس که منزلت خود را نشناسد».

توصیه نهج‌البلاغه برای خودمراقبتی

مربی بنیاد نهج‌البلاغه در قزوین با اشاره به اینکه حضرت برای افرادی که در مسیر رفتارهای حکیمانه و عاقلانه قدم برمی‌دارند خود مراقبتی را توصیه می‌کنند افزود: «ینْبَغی لِلْعاقِلِ اَنْ یحْتَرِسَ مِنْ سُکرِ الْمالِ وَ سُکرِ الْقُدْرَةِ، وَ سُکرِ الْعِلْمِ، وَ سُکرِ الْمَدْحِ وَ سُکرِ الشَّبابِ، سزاوار است که عاقل، از مستی ثروت، قدرت، دانش، ستایش و مستی جوانی بپرهیزد».

وی ادامه داد: عدم مراقبت این مسائل سبب ایجاد توهم در فرد خواهد شد. ممکن است فردی در مسیر علم و دانش تنها با خواندن چند کتاب احساس کند به سطحی از علم دست یافته که دیگران به لحاظ علمی از او پایین‌ترند و در همین راستا برخی افراد هم با ستایش و تعریف و تمجیدهای متملغانه سبب می‌شوند فرد با فرورفتن در توهم آسیب‌های جبران ناپذیری را برای خود رقم بزند. «فَاِنَّ لِکلِّ ذالِک ریاحا خَبیثَةً تَسْلُبُ الْعَقْلَ وَ تَسْتَخِفُّ الْوَقارَ؛ که هر یک از این مستی‌ها را بادهای پلیدی است که عقل را نابود می‌کند و از وقار و هیبت انسان می‌کاهد را کم می‌کاهد». این موارد می‌تواند عقل را در وجود انسان زائل کند و از ارزش و وقار او کاسته و با جدایی از شخصیتی والا او را به مسیر پستی بسپارد.

یزدی در پایان خاطرنشان کرد: در دوران جوانی باید از سویی مراقب آسیب‌ها بود و از سویی دیگر نقاط قوت وجودی را تقویت کرد، بدون این‌ها طبعاً انسان به مسیر صحیح بندگی نمی‌رسد و با آسیب‌های جدی مواجه خواهد شد که به مرور زمان این آسیب‌ها توجیه و تبرئه می‌شود و به نکات مثبتی برای فرد مشتبه خواهد شد و دیگر راهی برای بازگشت به مسیر صحیح باقی نخواهد ماند.