کتابخوانی علم فردی را به دستاورد اجتماعی تبدیل می‌کند + فیلم
آندرانیک سیمونی گفت: خواندن کتاب باعث می‌شود انسانی نسبت به انسان دیگر ارزش قائل شود و به واسطه کتاب دستاورد علمی یک فرد، تبدیل به دستاورد علمی یک جامعه می‌شود.
آندرانیک سیمونی؛ پژوهشگر برگزیده فرهنگی سال کشور در سال 1380، مدیر گروه زبان و ادبیات ارمنی دانشگاه آزاد از سال 1383 تاکنون، رئیس هیات مدیره کانون مترجمان رسمی ایران و سردبیر نشریه دوزبانه «هویس» است.
وی دارای دکترای تخصصی زبانشناسی با گرایش تاریخ زبان ارمنی از دانشگاه دولتی ایروان است و فعالیت‌های زیادی در حیطه کتاب و کتابخوانی و پژوهش تاریخ و ادبیات دارد. در زمینه کتاب به عنوان اولین رسانه مکتوب و شرایط فعلی آن با رویکرد کتابخوانی با او به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
ایکنا- کتاب را باید کهن‌ترین سند مکتوب دانست ولی با توجه به فراگیر شدن فضای مجازی این سند دقیق و قابل اعتماد دستخوش برخی ناملایمات شده است. برای شروع بحث بفرمایید حوزه کتاب در زمان حال چه وضعیتی دارد؟
کتاب یک رسانه فراگیر است که از آن می‌توان به عنوان اولین رسانه در جهان نام برد. قدیمی‌ترین شکل خط را در خطوطی باید جست‌وجو کرد که بر دیوار غارها نقش بسته است. عده‌ای معتقد بودند این تصاویر برای زیبایی‌شناسی توسط انسان‌های گذشته کشیده شده است. این گفته صحیح نیست چون انسان آن زمان از چنین مباحثی مطلع نبود.
نقاشی غارها از نگاه من یک نوع نیایش و مراسم بود. چون انسان‌ها در ابتدا روی دیوارها مراسم‌هایی نظیر شکار کردن را نقاشی می‌کردند و در ادامه آن اتفاق را در جهان واقعیت جامعه عمل می‌پوشاندند. در ادامه همین نقوش، زمینه‌ساز شکل‌گیری خط شد. درضمن باید اضافه کنم کتاب به وجود آمد تا فاصله بین یکدیگر از بین رود. کتاب را در حقیقت باید دربرگیرنده مجموعه‌ای یافته‌های انسانی دانست که قادر است یافته‌هایش را به مکان دورتر از خود منتقل کند. درباره اولین تدریس‌هایی که انجام شده هم باید گفت آن چیزی که توسط کشیش‌های یا روحانیون مسلمان به کودکان انجام می‌شد اولین کلاس‌های درس بودند که پایه و اساس کتاب‌های دینی بودند.
خواندن کتاب باعث می‌شود انسانی نسبت به انسان دیگر ارزش قائل شود. درحقیقت به واسطه کتاب دستاورد علمی یک فرد، تبدیل به دستاورد علمی یک جامعه می‌شود.
ایکنا – سیر تکاملی انسان توسط کتاب رخ داده است. اومبرتو اکو در سخنرانی معروفش در دانشگاه میلان روی این موضوع صحه گذاشت که کتاب هیچگاه از بین نمی‌رود زیرا نیازهای بشری در آن مد نظر قرار می‌گیرد. با این توضیح و با توجه به اینکه جوانان امروز با فضای مجازی آشنا شده و ارتباط برقرار کرده‌اند آیا کتاب کاغذی از بین می‌رود و جای آن را نسخه‌های مجازی می‌گیرد؟
درست است با گذر زمان وسایل جدید به وجود می‌آیند اما این کشفیات در خدمت انسان‌ها هستند. کتاب در ابتدای شکل‌گیری کاغذی نبود بلکه روی پوست مطالب نوشته می‌شد و به شکل کتاب در می‌آمد و حتی در مواقعی روی سنگ و چوب هم نوشتار انجام می‌شد. در ادامه ماشین چاپ به وجود آمد. تمام این اتفاقات تکامل را نشان می‌دهد. برای همین فرقی نمی‌کند نوشتار روی کاغذ باشد یا اینکه روی صفحه کامپیوتر و گوشی آن را ببینم. البته کتاب یک برتری نسبت به کتاب‌های مجازی دارد آنهم اینکه هر گاه بخواهید می‌توانید کتاب را مطالعه کنید اما کتاب مجازی ممکن است با یک نقص فنی دیگر غیرقابل دسترس باشد.
فرقی دیگری که وجود دارد به کنترلی برمی‌گردد که می‌توان روی کتاب انجام داد اما این امر را نمی‌توان در حوزه‌های مجازی محقق کرد. این مسئله به معنای سانسور نیست بلکه ملاحظاتی که از بابت ویراستاری و دیگر اصلاحات تا قبل از نشر کتاب انجام می‌شود روی غنای اثر می‌افزاید اما این اتفاق را نمی‌توان پیرامون کتاب‌ها در فضای مجازی انجام داد. نکته دیگر اینکه در کتاب‌های مجازی ظرفیت مخاطب مدنظر قرار نمی‌گیرد.
در فضای مجازی از همه جا اطلاعات داده می‌شود. یعنی ممکن از روستای در آفریقا گرفته تا اطلاعات ناسا، در معرض دید خواننده قرار گیرد بدون اینکه اندیشیده شود آیا مخاطب ظرفیت پذیرش این حجم اطلاعات را دارد؟ این مسئله در کتاب وجود ندارد چون مسیر و هدف مشخص است و خواننده می‌داند قرار است چه مسئله‌ای را دنبال کند. برای همین هم نتیجه‌دهی آن کاملتر و دقیقتر است. به شخصه این مسئله را بارها تجربه کرده‌ام چون چند ساعت وقت خود را در فضای مجازی گذرانده‌ام اما دستاورد آن برایم هیچ بوده است، درحالیکه اگر همان زمان را برای کتاب خواندن صرف می‌کردم نتیجه بهتری می‌گرفتم.
نکته بعد اینکه همیشه شور و شوق وسایل جدید در بشر وجود داشته و باز هم ادامه خواهد داشت. برای مثال به یاد دارم زمانی‌که فکس تازه فراگیر شده بود یکی از دوستانم بابت آن بسیار خوشحال و شگفت‌زده بود. امروز نیز شور شوقی که بابت فضای مجازی به وجود آمده امری کاملا طبیعی است. بنابراین هیچگاه نباید با وسیله مبارزه کرد و بر علیه آن موضع گرفت. اتفاقی که درباره ویدئو رخ داد و هم اکنون نیز پیرامون فضای مجازی وجود دارد. به یاد دارم در ایامی که ویدئو ممنون بود و بابت داشتن دستگاه ویدئو جریمه‌های سنگین انجام می‌شد یکی از دوستان من ضرر بسیاری دید درحالیکه چند سال بعد ویدئو آزاد شد و به ادارات هم راه یافت.
ایکنا- متاسفانه این مشکل همیشه وجود داشته زیرا به جای اینکه به محتوا توجه کنیم راحت‌ترین کار را انجام می‌دهیم که حذف ابزار است؛ رویکردی که هرگز نتیجه مثبت نداده است. جالب است خود کسانی که این ابزارها را منع می‌کنند از وسیله ممنوع شده استفاده رسانه‌ای می‌کنند و حضور فعالی هم دارند! برای مثال توئیتر را نام می‌برم که در آن مقامات کشوری زیادی، حضوری فعال دارند!
درست می‌گویید هیچگاه وسیله خود به تنهایی عاملی برای تباهی نیست. اگر بخواهیم فضای مجازی را فیلتر کنیم با فساد مبارزه نکرده‌ایم چون فرد فاسد طبق هر حالتی به دنبال فساد خواهد گشت اما فردی که اینگونه نیست با فیلتر شدن از دسترسی به منابع محروم خواهد ماند. در همین رابطه از حضرت رسول(ص) گواه می‌آورم که وقتی خود در حال رطب خوردن بود، کودکی را منع رطب خوردن نکرد و آن را به فردا موکول کرد، در حالیکه برخی مسئولان ما به راحتی چنین کاری را انجام می‌دهند!
ایکنا – به عنوان یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه، وضعیت مطالعه در بین اساتید و دانشجویان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه وضعیت به‌هیچ‌وجه مطلوب نیست البته در سراسر جهان به دلیل شایع شدن فضای مجازی این نقیصه وجود دارد اما در کشور ما شکلی جدیتر به خود گرفته است. در کشور ما متاسفانه کتاب به عنوان وسیله لوکس درنظر گرفته می‌شود. درضمن برخی انتشارات با پایین آوردن قیمت کتاب می‌خواهند کتابخوانی را رواج دهند در حالیکه این تصوری اشتباه است زیرا کتاب همیشه باید به بهترین شکل ممکن به مخاطب عرضه شود. من در ایروان کتابی هدیه گرفتم که لوکس بود و سه کیلو وزن داشت. آن را نیاوردم و جای آن نه کتاب با همان وزن آوردم که استفاده کنم چرا که دنبال محتوا بودم.
من در کلاس‌های دانشگاهی خود سعی می‌کنم با خلاصه‌نویسی که به دانشجویان واگذار می‌کنم به امر کتابخوانی در بین دانشجویان کمک کنم. یعنی گاهی مواقع «کلیدر» را محور خلاصه‌نویسی قرار می‌دهم و در زمانی دیگر به دانشجویان تکلیف می‌کنم که «نهج البلاغه» را خلاصه‌نویسی کنند. به ویژه بخش، نامه حضرت علی(ع) به مالک اشتر برایم بسیار بااهمیت است و روی آن تاکید ویژه دارم.
در یک بخشی از نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین علی(ع) به مالک می‌گوید مردم یا در دین با تو برابر هستند یا در آفرینش. برای همین در جامعه اسلامی منِ مسیحی، در اقلیت نیستم بلکه یک شهروند ایرانی محسوب می‌شوم. این خواسته نیز به واسطه حاکم علوی در جامعه من به وجود آمده است.
اگر سرانه مطالعات زیاد شود مردم دارای تفکر بالغ می‌شوند. نتیجه این امر باعث می‌شود مردم به واسطه بالا رفتن قوه تشخیص کار اشتباه انجام ندهند. در خانواده‌های ایرانی قرآن، مفاتیح، شاهنامه و حافظ رواج دارد این امر باید درباره دیگر کتاب‌ها هم به وجود آید. رسیدن به این خواسته، وظیفه معلم‌ها است.
ایکنا- به عنوان سخن پایانی اگر حرفی برای گفتن باقی مانده بیان کنید؟
کتاب یکی از بزرگترین دستآوردهای علمی و اجتماعی بشر است. پس امیدوارم بتوانیم کتابخوانی را در جامعه اشاعه دهیم.
گفت‌وگو از عباس کریمی عباسی
انتهای پیام
