وضعیت بودجه‌ای شورای توسعه فرهنگ قرآنی در دو سال اخیر

به گزارش ایکنا، برنامه افق رادیو قرآن، شنبه ششم، اسفندماه با حضور رضا سلامت‌پناه، معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و با موضوع عملکرد این شورا و تحول در حوزه فعالیت‌های قرآنی، با اجرای کارشناسی جواد نصیری، به روی امواج این شبکه رادیویی رفت.

سلامت‌پناه در ابتدای صحبت‌های خود در این برنامه با اشاره به تبریک اعیاد شعبانیه، در مورد مقام حضرت ابوالفضل العباس(ع)، گفت: اهل معنا یکی از مظاهر آیه نهم سوره مبارکه حشر «وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» را حضرت عباس(ع) مطرح می‌کنند.

وی در ادامه به درگذشت استاد «محمدعلی لسانی فشارکی» در روزهای اخیر نیز اشاره کرد و افزود: ایشان یک شخصیت بلندنظر و دارای اندیشه قرآنی خاصی بود و ویژگی بارز ایشان شاگردپروری بود و یک تنه یک دانشگاه قرآنی بودند. ان‌شاءلله رسانه‌های قرآنی هم در برنامه‌های خود به بررسی افکار و اندیشه‌های این اندیشمند قرآنی بپردازند.

مشکلی به نام محافظه‌کاری جامعه قرآنی 

معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در مورد عملکرد کمیسیون‌های تخصصی و تحلیلی که در مورد آن‌ها وجود دارد، گفت: دوستانی که نقدهایی را مطرح می‌کنند برای ما ارزشمند هستند و ای کاش این نقد با گستره و بسامد بیشتری توسعه پیدا کند. مشکل جدی ما محافظه‌کاری موجود در فضای قرآنی کشور است که باعث شده تا انتقادها بیان نشود و مطالبه‌گری شکل نگیرد.

وی افزود: مسئله مهم، شناخت جایگاه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و اطلاع از این مسئله است که عملکرد شورا انعکاس خرد و عزم جمعی مدیران، وزرا، مسئولان، فعالان قرآنی و اعضای شورای توسعه فرهنگ قرآنی است. شورای توسعه جز اراده آن‌ها برای اجرایی‌سازی مصوبات خود ابزار مهم دیگری ندارد. ماهیت شورایی یعنی پذیرش این قاعده که یک شورا می‌خواهد وظایفی را پیگیری کند.

بی‌توجهی به یک نکته 

سلامت‌پناه تأکید کرد: قالب دوستان به این نکته توجه ندارند که شورا یک سازمان و یک ساختار اجرایی نیست تا اجراسازی و تصدی‌گری فعالیت‌های قرآنی را بر عهده داشته باشد. شورا یک نهاد حقوقی، سیاست‌گذاری و ناظر است. خود شورا هم مجموعه‌ای متشکل از اعضای شورا هست که همه حق رأی دارند. ممکن است برخی جریانات، لابی‌گری‌ها و روابط نقش داشته باشد که در ماهیت تصمیم‌گیری‌ها در همه عرصه‌ها وجود دارد و من قصد ارزش‌گذاری بر روی آن را ندارم.

وی افزود: شورای توسعه فرهنگ قرآنی یک دبیرخانه دارد که مسئولیت پشتیبانی شورا را بر عهده دارد. اعضای شورا و رکنِ رکین شورا، رؤسای کمیسیون‌ها و دبیران کمیسیون‌هایی هستند که دستگاه‌های اصلی قرآنی در کشور را تولیت می‌کنند. یعنی دستگاه‌هایی که مسئولیت اصلی اجراسازیِ اسناد و مصوبات شورا و کمیسیون‌ها را عهده‌دار هستند و اتفاقاً عِده و عُده، ظرفیت و نیروی انسانی و اعتبارات هم دارند. در حوزه اعتبارات با همه مشکلات موجود، باید تأکید شود که مشکل جدی ما اعتبارات نیست. بیشتر عزم و اراده و تن دادن به قواعد خرد جمعی، برنامه‌ریزیِ راهبری و آن چیزی که در قالب اسناد متجلی شده است مورد نیاز است.

کمیسیون‌ها با اسناد چه کرده‌اند؟

معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصریح کرد: بر اساس مدل شورای توسعه فرهنگ قرآنی، این شورا در دستگاه‌های اصلی کمیسیون‌هایی دارد که وظیفه فرادستگاهی و اجراسازی اسناد حوزه تخصصی خود را هم دارند. پس کمیسیون‌ها باید بر اجرا متمرکز شوند و نسبت به اقدامات انجام شده پاسخگو باشند. الان مسئله این است که کمیسیون‌ها باید نسبت به اسنادی که مبنای اصلی فعالیت ما بوده است، پاسخگو باشند و بگویند آیا این اسناد اجرا شده است یا خیر.

وی اظهار کرد: دبیرخانه عملاً نهاد واسط صحن شورا و کمیسیون‌هاست و بسیاری از کم‌کاری کمیسیون‌ها را دبیرخانه جبران کرده است. اسناد راهبردیِ حوزه‌های تخصصی قرآن که ذیل منشور تدوین شده و یک بازخوانی و به روزرسانی در حوزه‌های تخصصی بوده است، همه کار دبیرخانه شورا بوده است. پنج سال بعد از اینکه سند توسعه آمد و آن‌ها انجام ندادند ما مجبور شدیم خودمان انجام دهیم و بعد از اینکه کار را به جایی رساندیم، مشارکت آن‌ها را جلب کردیم تا گمان نکنند بیرون از کار هستند.

کم‌کاری کمیسیون‌ها

سلامت‌پناه با تأکید بر اینکه در متن منشور آمده است که محتوای جلسات شورای توسعه باید از کمیسیون‌ها دریافت شود، گفت: برخی گلایه می‌کنند و می‌گویند چون دستور جلسات خوبی در شورا مطرح نمی‌شود، پس وزرا به جلسات نمی‌آیند. محتوای جلسات باید از فعالیت کمیسیون‌ها برسد و این هم ناشی از کم‌کاری و انفعال در کمیسیون‌ها است. بحث بر سر این است که دبیرخانه نهاد واسط است و ما جبران کننده بسیاری از ضعف‌های کمیسیون‌های خودمان بوده‌ایم. مثلاً قرار بود کمیسیون‌ها پایش دستگاهی کنند اما نکردند، قرار بودند گزارش جدی بدهند اما ارائه ندادند.

وی با تأکید بر اینکه شورای توسعه فرهنگ قرآنی مسئولیت‌های کلان راهبری دارد، بیان کرد: کار باید از طریق کمیسیون‌ها انجام شود نه شورا؛ ما نه جواز مأموریتی برای ورود به اجرا داریم و نه توان و نیروی انسانی برای این مسئله. این در حالی است که نیروهای پشتیبانی یک کمیسیون چند برابر دبیرخانه شوراست. با این وجود ما نزدیک به 70 گزارش نظارتی در سال‌های اخیر داشته‌ایم و قریب به 100 کتاب و کتابچه و جزوه‌های علمی در عرصه راهبری و تولید فضای قرآنی کشور منتشر کرده‌ایم.

بر اساس گزارش ایکنا، در بخش دیگری از این برنامه محمدعلی خواجه‌پیری، مسئول کمیته تخصیص صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی به صورت تلفنی روی خط برنامه آمد و به دفاع از عملکرد این کمیته پرداخت.

وی در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به اینکه برخی دوستان نسبت به ما کم‌لطفی می‌کنند، گفت: من اگر با رسانه‌ها صحبت نمی‌کنم، به این دلیل است که شاید مسائلی مطرح شود که به نفع جامعه قرآنی نباشد. اما این نوع برخورد، باعث شد دوستان برداشت دیگری داشته باشند و شروع به طرح انتقاداتی کنند که مبنا ندارد.

بودجه قرآنی منشور مشارکتی است نه عملیاتی

خواجه‌پیری با اشاره به اینکه بودجه قرآنی بودجه عملیاتی نیست و برای مشارکت در طرح‌های اولویت‌دار اسناد شورای توسعه فرهنگ قرآنی است، گفت: ما در حوزه قرآن شش سند داریم. شورای توسعه فرهنگ قرآنی باید هر سال اولویت‌ها را بر اساس این اسناد مشخص کند و طبق برنامه این اولویت‌ها از سوی دستگاه‌ها انجام شود تا بودجه دریافت شود، اما الان برعکس شده است.

وی در ادامه به وضعیت بودجه قرآنی سال 1400 پرداخت و گفت: به نظر می‌رسد اگر وضعیت بودجه 1400 را توضیح دهم همه چیز روشن خواهد شد. ما در اواخر سال 99 به پیشنهاد کمیته تخصیص تقویمی مشخص شد تا دستگاه‌ها بر اساس آن تقویم برنامه‌ها را طبق اولویت اسناد، ارائه دهند، بعد کمیته تصویب کند و پس از امضاء ریاست شورا فرایند تخصیص اعتبار صورت بگیرد. بر اساس این تقویم، مقرر شد کمیسیون‌ها تا دهم خرداد 1400 برنامه‌ها را ارائه دهند و تفاهم‌نامه‌ها امضا شود. اما هیچ کمیسیونی تا اسفندماه سال 1400 برنامه ارائه نداد. یعنی یک سال تمام پشت سر گذاشته شد بدون اینکه برنامه‌ای برسد. شاید برخی تغییرات دولت را علت این کار بدانند که این شاید صحیح نباشد چون دولت تغییر کرده بود ولی دبیرخانه که سر جای خود بود.

گزارشی از وضعیت موجود 

مسئول کمیته تخصیص صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه بودجه سال 1400، 14 میلیارد تومان بود، افزود: شش میلیارد تومان از این رقم اوایل اسفندماه دریافت شد. هشت میلیارد تومان هم روز 24 اسفندماه 1400 دریافت شد. با این تفاسیر این بودجه اصلا برای 1400 نیست، اینکه می‌گویند بودجه 1400 هنوز هزینه نشده است در حقیقت بودجه 1400 نیست. در ادامه فرایند دریافت برنامه‌های 1400،در اواخر سال کمیسیون تبلیغ و ترویج یک سری برنامه‌های کلی ارائه داد که مورد قبول قرار نگرفت چرا که طبق اساسنامه، برنامه‌ها باید طرح تفصیلی داشته باشند و به تصویب کمیته برسد لذا آن برنامه‌ها به کمیسیون عودت داده شد.

وی اظهار کرد: این وضعیت تا اردیبهشت‌ماه 1401 به طول انجامید. با توجه به اینکه برای ارائه برنامه‌ها به توافق نرسیدند، به پیشنهاد بنده کمیته هفت نفره‌ای مشخص شد تا اگر این کمیته برنامه‌ها را مصوب کرد، کمیسیون نیز بپذیرد که این کار تا مرداد طول کشید. مشکل دیگری که وجود داشت، این بود که در سال‌های گذشته ناظران برنامه‌ها تخصصی نبودند، یعنی یک کارشناس در مورد 15 برنامه اظهار نظر می‌کرد، در صورتی که هر برنامه باید یک ناظر تخصصی و متخصص در آن حوزه داشته باشد. در این وضعیت ستاد راهبری طرح ملی حفظ توانست برنامه‌های خود را در تیرماه ارائه دهد و ما همان زمان به صندوق حمایت از پژوهشگران که بودجه 1400 نزد آن بود، اعلام کردیم.

عضو حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه هنوز هم برخی کمیسیون‌ها تازه برای سال 1400 به ما نامه ارسال کرده‌اند، گفت: در چنین وضعی می‌آیند و اعلام می‌کنند کار انجام نشده است، معلوم است وقتی که برنامه نیاید یا با اشکال بیاید، بودجه پرداخت نمی‌شود.

وی در پاسخ به این سؤال که برخی می‌گویند برنامه‌ها نباید به تصویب کمیته تخصیص برسد، گفت: این حرف صدردرصد خلاف متن صریح اساس‌نامه صندوق است کمیته تخصیص باید برنامه‌ها را تصویب کند. البته کمیته تخصیص نمی‌تواند برنامه‌ای اضافه کند اما می‌تواند حذف کند که زیاد هم اتفاق افتاده است.

دلایل واریز بودجه به صندوق حمایت از پژوهشگران 

مسئول کمیته تخصیص اعتبارات صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در مورد دلایل قرار دادن بودجه قرآنی سال 1400 در صندوق حمایت از پژوهشگران، گفت: بر اساس قانون اگر بودجه قرآنی تا 31 فروردین‌ماه 1401 هزینه نمی‌شد، با توجه به اینکه برنامه‌ها دریافت نشده بود و نمی‌توانستیم بودجه را به کمیسیون‌ها بدهیم، باید بلافاصله به خزانه عودت داده می‌شد. ما برای اینکه این پول عودت داده نشود آن را به صندوق حمایت از پژوهشگران که محدودیت زمانی ندارد، واریز کردیم. در واقع هیچ راهی جز اینکه این پول به صندوق حمایت واریز شود، وجود نداشت. ما این کار را کرده‌ایم تا پول محفوظ بماند، حالا پول وجود دارد اما برنامه‌ها کامل نیست.

وی در پایان در مورد وضعیت بودجه 1401 نیز بیان کرد: بودجه امسال 40 میلیارد است که باید 60 درصد ان یعنی 24 میلیارد تومان محقق شود اما تاکنون 12 میلیارد داده شده است و من از همینجا از دوستان سازمان برنامه و بودجه، اگر صدای ما را می‌شنوند، می‌خواهم حداقل 60 درصد بودجه را تخصیص دهند. الان برخی کمیسیون‌ها را داریم که هم اکنون که روزهای پایانی سال 1401 است، برنامه‌ای ارائه نداده اما در بیرون برای اینکه رفع تکلیف کنند از کمیته تخصیص نقد می‌کنند. کمیته کاملاً روشن کار کرده و نباید اجازه دهد این پول بی‌جا مصرف شود.

بر اساس گزارش ایکنا در بخشی دیگری از این برنامه، رضا سلامت‌پناه، معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان برخی نکات دیگر پرداخت و گفت: با مشکلاتی که در مجموعه‌ای از کمیسیون‌های تخصصی مشاهده شده است، می‌توانیم سه برخورد با این کمیسیون‌ها داشته باشیم؛ برخورد اول حذف ساختار کمیسیون‌ها هست که اصلاً به صلاح نیست و موجب حذف ظرفیت‌های قرآنی می‌شود. برخورد دوم انتقال ساختار یعنی تجمیع دبیرخانه کمیسیون‌ها در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی است که با توجه به امکان‌پذیر نبودن ورود شورا به بحث تصدی‌گری این گزینه نیز اجرایی نیست و برخورد سوم، تقویت ساختار؛ یعنی توانمندسازی ساختار دبیرخانه کمیسیون‌ها و ارتقاء نیروی انسانیِ ستادی برای ایفای نقش بهتر و موثرتر است. همانگونه که در صحبت‌های دکتر خواجه پیری اشاره شد، برنامه‌های واصله از کمیسیون‌ها ناقص است و به تقویت ساختار انسانی برای جبران این نقص نیازمندیم.

پرسشگری، مطالبه‌گری و حلقه‌های میانی

بر اساس این گزارش در پایان این برنامه که با کمبود وقتِ برنامه مباحث مطرح شده ناقص ماند، معاون دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به موضوع نیازمندی جامعه قرآنی به جریان مطالبه‌گری و پرسشگری در سطح عمومی و نیز ایجاد حلقه‌های میانی در سطح نخبگانی اشاره کرد.