در رثای مبدع قانون ساماندهی مد و لباس کشور

به گزارش ایکنا به نقل از کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور، عماد افروغ نام آشنای جامعه شناسی ایران است اما جامعه‌شناسی او به بیان نظریات و تحلیل وضع جامعه ایران و جهان محدود نبود. وی جامعه‌شناسی عمل گرا بود و به حدی دقیق جامعه ایران را می‌شناخت که می‌توانست روند تحولات آن را پیش‌بینی و برای مقابله با بحران‌های آینده برنامه‌ریزی کند.

همین شناخت دقیق بود که موجب شد وقتی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی (دورهٔ هفتم مجلس) و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس بود، طرح ساماندهی مد و لباس در ایران را ارائه و علی‌رغم مخالفت‌های موجود، برای تصویب آن تلاش کند که البته موفق هم شد و در تاریخ 24 اردیبهشت 85 کلیات طرح ساماندهی مد و لباس به منظور حفظ و تقویت فرهنگ و هویت ایرانی - اسلامی و ترویج الگوهای پوشش ملی در مجلس به تصویب رسید.

خود وی در خصوص نحوه تصویب این طرح گفته است: «طرحی که بنده کلید زدم و با سختی به تصویب رساندیم، ساماندهی مد و لباس بود. پس از مدت ها از زمان مطرح شدن آن مجلس هفتم طرح ساماندهی مد و لباس را تصویب کرد.

زمانی که موضوع عفاف و حجاب مطرح شد، شاهد مخالفت‌هایی بودم و زمانی که طرح در کمیسیون مطرح و تبدیل به طرح شد، آقای حدادعادل که در آن مقطع رئیس مجلس بود، گفت طرح را پس بگیرم، اما از آنجا که طرح را من به تنهایی دنبال نمی‌کردم، بلکه از سوی کمیسیون فرهنگی در آن مقطع دنبال می‌شد، امکان پس گرفتن وجود نداشت؛ چون من تنها مبدع طرح بودم. پس از مطرح شدن طرح و زمانی که طرح در فرآیند تصویب قرار گرفت، جوسازی‌های مختلفی صورت گرفت اما در این‌جوسازی‌ها، اقلیت‌های دینی از طرح حمایت کردند. زمانی‌که طرح وارد صحن علنی مجلس شد، آقای حدادعادل اولین کسی بودند که رأی موافق به طرح را ثبت کردند. سرانجام پس از کش و قوس‌های مختلف طرح به تصویب رسید.

طرح در آن مقطع برای کمیسیون اجتماعی و اقتصادی ارسال شد اما متأسفانه پاسخ و نظری از آنها دریافت نکردیم. قطعاً اگر این کمیسیون‌ها پاسخ می‌دادند، نظراتشان می‌توانست به رفع کاستی‌های طرح کمک کند و حتی طرح واقع‌بینانه‌تر تصویب می‌شد.

سایه سنگین سیاست بر فرهنگ

سال‌هاست سایه سنگین سیاست بر فرهنگ را حس می‌کنیم و این‌سایه روی بسیاری از موضوعات همچون طرح ساماندهی مد و لباس اثر گذاشته است. زمانی که کمیسیون امنیت ملی عنوان می‌کند که طرح به مصلحت نیست، شاید دو کمسیون اجتماعی و اقتصادی بر این تصور بودند که اگر نظری بر طرح دهند، مورد فشار قرار خواهند گرفت. طرح ساماندهی مد و لباس، اشاره‌ای بر کنترل حجاب ندارد و برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست. ما در آن مقطع عنوان کردیم که مد ایرانی مغفول مانده است و باید پاس داشت».

دانشجوی رشته جامعه‌شناسی دانشگاه سالفورد انگلستان که در شهریور ۱۳۵۹ به دلیل برگزاری تظاهراتی علیه آمریکا در مقابل سفارتخانه این کشور در اعتراض به برخورد پلیس آمریکا با دانشجویان مسلمان ایرانی در آمریکا، دستگیر و زندانی شده  و در زندان بیش از پنج بار محاکمه و سپس از آن کشور اخراج شده و به کشور بازگشته بود و در رشته جامعه شناسی دانشگاه شیراز و سپس دانشگاه تربیت مدرس تا مقطع دکتری تحصیل کرده بود، همان جامعه شناسی که کتاب «گزیده و حس و حالی از نهج البلاغه» را به نگارش درآورده عمیقاً معتقد بود نمی‌توان صرفا با روش‌های تنبیهی نشر دهنده حجاب بود.

مسأله اصلی حجاب اجباری یا عدم حجاب اجباری نیست

وی صراحتاً گفته بود: «از نظر بنده به عنوان یک جامعه شناس و کسی که کار فرهنگی کرده، مسأله اصلی حجاب اجباری یا عدم حجاب اجباری نیست؛ مسأله این است که حجاب یک ضرورت است، اما نشر آن نمی تواند با روش های سلبی صرف رخ بدهد».

همین نگرش‌ها بود که او را به سمت تلاش‌های بیشتر در حوزه مد و لباس کشاند. افروغ به عنوان اولین موافق کلیات طرح ساماندهی مد و لباس در جلسه علنی مجلس گفته بود: ما حق فرهنگی داریم چون تاریخ ویژه و قانون اساسی خاصی داریم. ما سنت و معماری، هنر و موسیقی داریم. مردم در این زمینه ها حق دارند و دولت نیز وظایفی دارد. دراین طرح نگاه ما نیز تشویقی و عاطفی، هدایت و برنامه ریزی است. ما سال‌ها شاهد غلبه اقتصادزدگی و سیاست زدگی بوده ایم و فرهنک به فراموشی سپرده شده است. ما در این طرح به دنبال مدگرایی هستیم، به استقبال مد می رویم و از تنوع و تکثر حمایت می کنیم.

وی همچنین گفته بود: بسیاری از طراحان مد در داخل کشور، قدرت اقتصادی ندارند که حتی نمایشگاهی از مدهای خود ارائه کنند.  قوانین سال 1365 سلبی است و مسایل اجتماعی را نمی توان با نگاه سلب حل کرد باید نگاه ایجابی داشت. اگر خانمی بخواهد لباسی برای خود تهیه کند نه مد مناسبی وجود دارد و نه مسایل اقتصادی به او اجازه می دهد که دستور دوخت لباسی را بدهد. آیا این است آزادی؟ باید قدرت انتخاب شهروندان را بالا برد. طرح ساماندهی مد و لباس موجب اشتغالزایی و رونق بخش نساجی در کشور می‌شود.

افروغ در سخنرانی خود در مجلس اضافه کرده بود: در برابر رویکرد آمریکایی شدن عالم باید بازتولید فرهنگی کرد. مردم در لایه های درونی الهی اند اما بین لایه نمادین و درونی آنها فاصله افتاده است. کسی چک سفید امضا نمی دهد که نهادهای غربی، لایه های درونی و جهان بینی افراد را تغییر ندهند. برخوردهای قضایی و برخوردهای سلبی کافی نیست. باید برخوردهای ایجابی داشت و نیروی انتظامی کاری جز برخورد سلبی نمی کند. این طرح دولت را موظف به حمایت از بخش خصوصی می کند.

سایه سیاست بر طرح ساماندهی مد و لباس

تلاش‌های وی برای ساماندهی و هدایت درست روند مد و لباس در کشور پس از پایان دوران نمایندگی مجلس وی نیز در قالب سخنرانی و حضور در نشست‌های تخصصی از جمله نشستی با عنوان «حقوق فرهنگی و فرایند تصویب طرح ساماندهی مد و لباس» در بخش علمی یازدهمین جشنواره مد و لباس فجر ادامه یافت. وی در این نشست مطرح کرده بود: سال‌هاست سایه سنگین سیاست بر فرهنگ را حس می‌کنیم و این‌سایه روی بسیاری از موضوعات همچون طرح ساماندهی مد و لباس اثر گذاشته است.

وی همچنین مقالاتی در این خصوص به نگارش درآورده است از جمله مقاله «اولویت‌یابی سیاست رسانه‌ای مد لباس مبتنی بر مسئله‌شناسی چرخۀ آن در جامعۀ ایران»(مجله دین و ارتباطات) و مقاله «مطالعۀ چرخۀ مد لباس در جامعۀ ایران» (مجله زن در فرهنگ و هنر با همکاری حسین مهربانی‌فر).

وی که عضو شورای فرهنگ عمومی کشور نیز بود در واکنش به هنجار شکنی در خصوص حجاب گفته بود: « اگر به نماد زیباشناسی توجه می‌شد مسأله پوشش و مد در جامعه این گونه نبود. اتفاقی که در شیراز رخ داده تابع مدهایی است که از دست ما خارج است. مادامی که کار ایجابی در رابطه با پوشش انجام نشود و مد به روز ارائه نشود و تنها از روش های سلبی استفاده شود افراد تنها در مکان هایی که با برخورد رو به رو هستند به اجبار تا حدودی در پوشش احتیاط می کنند. برعکس در مکان هایی که برخورد سلبی و ارعاب و تهدید نباشد عده ای از مدهایی که قابل قبول نیست تبعیت می‌کنند. باید مسأله حجاب برای افراد درونی شود ولازمه درونی شدن حجاب اقدامات تربیتی، اخلاقی و عاطفی و از همه مهمتر ارائه مد به روز است».

کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور، ضمن تسلیت درگذشت زنده یاد عماد افروغ و ابراز همدردی با خانواده و جامعه علمی کشور، زحمات این جامعه شناس برجسته در زمینه مد و لباس را ارج می‌نهد.