کتاب «ابن ابی الحدید و فهم نهج‌البلاغه» به چاپ رسید

به گزارش ایکنا از قم، کتاب «ابن ابی الحدید و فهم نهج‌البلاغه» اثر محسن رفعت در ۵۵۲ صفحه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسید.

ابن ابی الحدید، ادیب و شاعر، از آن دسته افرادی است که با التفاط به دریای معانی و مفاهیم نهج‌البلاغه در برابر آن سر تعظیم فرود آورده، آنگاه در قامت بزرگترین و مشهورترین شارح این کتاب ارزشمند و ماندگار، مجذوب کلام امیر(ع) بیان شده و کتاب ارزشمند شرح نهج‌البلاغه را نگاشت.

کتاب پیش‌رو تلاشی است برای فهم روش تفسیری ابن ابی الحدید و می‌کوشد روش تعامل او با حدیث و روایت را دریابد و منابع او را برای تفسیر این گوهر مکتوب اعتبارسنجی کند و لغزش های احتمالی شارح را بر اساس رجوع به منابع توضیح دهد.

این کتاب در پنج بخش تألیف شده است؛ بخش اول به بررسی کلیاتی درباره سیره و شخصیت علمی ابن ابی الحدید، جایگاه و منزلت ویژه و مسئولیت‌های شارح معتزلی در دولت عباسی و نیز آثار و مصنفات وی که میراث کتابخانه بزرگ عربی و اسلامی است، اختصاص دارد. ضمن اینکه نکاتی در مورد نهج‌البلاغه، گردآورنده آن، شروح نهج و رفع اوهام مشککین در صحت انتساب آن و امیر مؤمنان(ع) ارائه شده است.

بخش دوم در مورد «روش فقه‌الحدیثی ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه» است که در قالب چهار مبحث ساختار کلی، دورنمای شرح، عناصر مهم مشترک در شرح کلام امام(ع) و استخراج روش‌های شارح برای شرح کلام امام(ع) تبیین شده است.

موضوع اصلی بخش سوم «منابع شارح در فهم روایات» است که در قالب منابع روایی، حدیثی، تاریخی، لغوی، فلسفی، کلامی و عرفانی و دیگر منابع متفرقه‌ای که شارح از آن بهره جسته است، بررسی شده‌اند.

بخش چهارم ویژه «اصول نقد حدیث از نظرگاه شارح معتزلی» است که در طی مباحثی بررسی شده که عبارتند از رویکرد نقدی و نقدگرایی ابن ابی الحدید، روش‌ها و ملاک‌های نقد حدیث از دیدگاه ابن ابی الحدید، موضع شارح به روایات مختلف و تعامل وی با آن‌ها و نقد ابن ابی الحدید به شارحان پیش از خود.

در بخش پنجم که با عنوان «بررسی آسیب‌شناسی فهم حدیث ابن ابی الحدید» به رشته نگارش درآمده است، طی سه فصل به نقادی شارحان به ابن ابی الحدید، ارزیابی نقدها و دفاع از ابن ابی الحدید و در نهایت نقد مؤلف به ابن ابی الحدید پرداخته شده است.

برای فهم متن ادیبانه و پرواژه‌ای چون نهج‌البلاغه، به ناچار تسلط نسبتاً بالایی بر اکثر علوم ادبی عربی لازم است که بدون چنین ابزاری بی‌شک برداشت‌های ناصحیح و ناقص فراوانی را شاهد هستیم.

در نزد ابن ابی الحدید فضیلت خطیب و ادیب ماهر مبتنی بر دو امر است، ابتدا دامنه و شیوه به کارگیری مفردات و واژگان، دوم ترکیبات استفاده شده در کلام وی.

ابن ابی الحدید چارچوب اصلی به کارگیری الفاظ را آسان و به دور از غموض و پیچیدگی بودن آن می‌داند که الفاظ سخت، ناهمگون و پیچیده در آن جایگاهی ندارند و همین اساس است که کلام را دلنشین و اثرپذیر می‌کند.

وی کلام علی(ع) در نهج‌البلاغه را مبتنی بر رعایت همین چارچوب می‌داند که سبب اثرگذاری آن بر خطیبان و ادیبان شده، تا آنجا که خود را وام‌دار به کلام ایشان می‌دانند. از همین روست که شارح، بیان واژگان را بنیان و سنگ بنای شرح گذارده و در بسیاری موارد پیش از ورود به اصل موضوع مورد بحث به بیان الفاظ غریب و واژگان مشکل می‌پردازد.

علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب می‌توانند به نشانی اینترنتی مؤسسه بوستان کتاب به آدرس www.bustaneketab.ir مراجعه کنند.